Prooi van de media

Alle acties en voorlichtingscampagnes van de autoriteiten ten spijt, vielen er vorig jaar evenveel verkeersdoden als in 2007. Met negentig slachtoffers blijft Suriname nog steeds behoren tot de top van meest verkeersonveilige landen in de wereld. Daarin is vorig jaar niets veranderd. Veel van de ongevallen worden veroorzaakt door onbesuisd rijgedrag. Tot zover ook niets nieuws. Wat wel veranderde, is de wijze waarop bepaalde media verslag deden van ernstige ongelukken, door onbeschaamd slachtoffers in beeld brengen. Veel effect heeft dat in ieder geval niet gehad, wel geeft het aanleiding tot discussies. Journalistiek Suriname kent geen lange traditie als het gaat om het brengen van bloederige beelden. In mei 2002, nadat een Chinese winkelier in het centrum van Paramaribo door het hoofd was geschoten, waren de nieuwsploegen van ATV en STVS bij toeval eens een keer snel ter plaatse. Ze lieten de camera’s inzoomen op het ontzielde lichaam van het slachtoffer en de omringende plassen bloed. De schotwonden in het hoofd werden duidelijk in beeld gebracht. De nieuwslezer van ATV waarschuwde tijdens de uitzending in de vroege avond vooraf dat de beelden niet geschikt waren voor de kleine kijkers. De STVS daarentegen gooide de bloederige shots plompverloren de huiskamers in.
De schok in die huiskamers was
groot en golfde zelfs door naar de Nationale Assemblee. Ook daar vielen politici massaal over de toen nog ongebruikelijke beelden. Parlementariër Ruth Wijdenbosch (NPS) hekelde de fatsoensnormen en -waarden die door de zenders overschreden zouden zijn en vroeg zich af of de overheid in deze gevallen zou moeten kunnen ingrijpen.

Beperkingen
Behalve waarschuwende woorden richting de directies van beide staatszenders, werd er geen actie ondernomen. En dat is maar goed ook: persvrijheid is één van de belangrijkste pijlers van een democratie. Media moeten onbelemmerd hun werk kunnen doen en het nieuws brengen zoals het is, zonder inmenging van politiek en overheid. Maar diezelfde media hebben ook hun eigen verantwoordelijkheden. Eén daarvan is het respecteren van de privacy van mensen. Of het nu gaat om een buitenechtelijke relatie van een minister of om het slachtoffer van een verkeersongeval: er zijn beperkingen wat je wel en niet laat zien, horen en lezen.
Sinds vorig jaar wordt die privacy echter steeds vaker geschonden, getuige de met bloed doorspekte beelden die met name Times of Suriname en het actualiteitenprogramma ‘In de branding’ van Apintie ons een paar keer per week voorschotelen. Vooral verkeersslachtoffers worden schaamteloos aan het publiek getoond en als het zo uitkomt wordt er nog even fijntjes ingezoomd op een oogbal die uit een schedel is gesprongen.

Research
Het wordt allemaal gedaan onder het mom het aantal slachtoffers terug te willen dringen. Zo viel op 29 december 2008 in het redactioneel commentaar in Times of Suriname te lezen: ‘Als krant hadden wij, aan het begin van 2008, het op ons genomen om te proberen iets te doen aan het stijgende aantal aanrijdingen. In het bijzonder wilden wij onze bijdrage leveren om het aantal dodelijke slachtoffers drastisch terug te brengen. Als onderdeel van een schokeffect dat wij teweeg wilden brengen, zijn daarom nogal schokkende foto’s gebruikt van slachtoffers in het verkeer. Of wij in onze opzet zijn geslaagd, is moeilijk te zeggen.’ Om verderop te vervolgen: ‘Het zal dus nog wat research vergen om te weten te komen of onze actie succes heeft geboekt. Wij hebben echter nog geen redenen gevonden om te stoppen met het publiceren van aanrijdingfoto’s.’
Als de beschreven motivatie klopt, zou het een lovenswaardige actie van de krant zijn. Maar ook vreselijk naïef. Er is geen uitgebreide research voor nodig om te ontdekken dat het plaatsen van bloederige foto’s geen positieve uitwerking heeft op het aantal ongelukken. Je hoeft maar even te zoeken op internet om erachter te komen dat internationaal is bewezen dat schokkende beelden niet minder doden opleveren. Weggebruikers trekken zich er weinig van aan. In veel Aziatische landen, zoals Thailand, heb je zelfs kranten die gespecialiseerd zijn in het publiceren van slachtoffers van dodelijke ongelukken. In diezelfde landen vallen per 100.000 inwoners meer verkeersdoden dan in Suriname.
Verkeersdeelnemers zijn mensen en mensen maken fouten. Daar ontstaan ongelukken door en die voorkom je niet door gruwelijke beelden te brengen. Zoals ook de echte verkeerscriminelen echt niet besluiten hun leven te beteren en het gaspedaal in de toekomst wat minder diep in te trappen. Daarvoor is de plaat voor hun asociale kop te groot. Zo zal ook de dief niet afzien van zijn dievenjacht als hij een ‘collega’ in de boeien op de voorpagina van de krant in een politieauto gezet ziet worden.

Drogreden
Het argument van Times of Suriname, en ook ‘In de branding’, dat men door het tonen van verschrikkingen een schokeffect teweeg wil brengen, snijdt dus geen hout. Het is een drogreden, het werkelijke doel is natuurlijk meer lezers en kijkers trekken. Want ook die lezers en kijkers zijn mensen en de meeste mensen zijn dol op sensatie. Dus dat verkoopt. Dat zullen ze bij Times vast en zeker uit de verkoopcijfers kunnen opmaken. Een smeuïge, misselijkmakende foto op de voorpagina stuwt die cijfers omhoog, een politiek tafereeltje of een gouden huwelijk niet.
Dat werd in 2003 op Curaçao bewezen. Toen namen de zes Papiamentstalige kranten daar gezamenlijk het initiatief om bloederige foto’s van de voor- en achterpagina te weren. Aanleiding was onder meer de commotie die was ontstaan nadat een close-up was geplaatst van een kwakje hersenen dat op straat was achtergebleven nadat een man zelfmoord had gepleegd door van een dak te springen. De kranten hielden de eigen actie slechts enkele dagen vol, omdat de losse verkoop met sprongen terugliep. De lezers snakten naar bloed en andere ellende.

Piëteit
Maar journalisten moeten ook begrijpen dat er nog zoiets bestaat als piëteit naar de nabestaanden toe. Er komt een moment dat een van de nabestaanden niet pikt dat zijn of haar dierbare morsdood in beeld wordt gebracht en naar de rechter stapt. Ook binnen de Surinaamse wet is het portretrecht en het recht op privacy vastgelegd, dus media die worden aangeklaagd maken weinig kans.
Ongelukken, branden en andere ellendige zaken kunnen ook verwoord en verbeeld worden zonder de samenleving op te zadelen met ongepaste opnamen, zonder daarbij de waarheid geweld aan te doen. Het scheelt de slachtoffers en, bij dodelijke afloop, de nabestaanden een hoop extra verdriet. Times of Suriname en al die andere mediawerkers zouden het als hun taak moeten zien om het leed te verzachten. Daar bereiken ze meer mee dan met hun zinloze pogingen om het aantal verkeersslachtoffers terug te dringen. Dat is vooral de verantwoordelijkheid van de weggebruikers zelf.

0

Gedeeld