Je kon de afgelopen jaren geen krant openslaan, of er stond wel een bericht in over een al dan niet geslaagde poging tot zelfmoord in Nickerie. Tientallen bewoners van het rijstdistrict sloegen jaarlijks de hand aan zichzelf of deden daar een, al dan niet serieuze, poging toe. Nickerie behoort, als het gaat om het aantal zelfmoord(poging)en per 100.000 inwoners zelfs tot de top-3 van de wereld. Maar vorig jaar bleef het opvallend stil. Een teken dat opeens alle Nickerianen onvoorwaardelijk aan het leven hechten. Parbode ging op onderzoek uit en concludeerde dat niets minder waar is. Maar dat, met name door de autoriteiten, angstvallig wordt gezwegen over gramoxone slikkende en zichzelf verhangende districtgenoten.
Dew (21) was volgens zijn vader, koopman op de markt van Nieuw-Nickerie, een rustige en gewone jongeman. Waarom hij enkele maanden geleden zelfmoord pleegde, is daarom voor iedereen een raadsel. “Er waren geen problemen, hij dronk niet, rookte niet, werkte dan weer hier, dan weer daar, en zou zelfs gaan trouwen.” En toch dronk hij ’s avonds laat een flinke hoeveelheid gramoxone. “De volgende ochtend vonden we hem in zijn kamer, maar toen was het al te laat.”
Zijn vader schudt zijn hoofd. “Alleen Dew weet waarom hij het heeft gedaan”, zegt hij, voor zich uitstarend.
“Ik heb nog drie zoons en drie dochters, maar thuis praten we er niet over. De meisjes beginnen dan te huilen. Mijn vrouw praat zelfs bijna helemaal niet meer, ze kan er niet mee leven. Ze schaamt zich ook, ze denkt dat zij iets verkeerds heeft gedaan. Maar wat het ook is geweest, het is goed zo. Hij is nu bij God, en daar heeft hij zelf voor gekozen.”
Zoals de familie van Dew worstelen vele families in Nickerie met de vraag waarom hun geliefde ervoor heeft gekozen het leven te beëindigen. Jaarlijks ondernemen vele tientallen mensen in het district een zelfmoordpoging. Hoeveel dat er in 2007 zijn geweest, is opmerkelijk genoeg een raadsel. De autoriteiten doen hun uiterste best de heikele kwestie dood te zwijgen.
Boegbeeld
De aangewezen persoon om in Nickerie te praten over de zelfmoordproblematiek is Toby Graafsma van de stichting WiN, een organisatie die zich inzet voor het welzijn van de Nickerianen. Graafsma kan worden omschreven als het boegbeeld met betrekking tot de bestrijding van suïcidegevallen. Hij verzorgde workshops, gaf tal van voorlichtingsbijeenkomsten en strooide met enige regelmaat met treurige cijfers.
Maar een poging om met hem in gesprek te komen, loopt uit op een teleurstelling. Tijdens een telefoongesprek laat hij eerst weten geen tijd te hebben, om vervolgens te melden dat hij er geen behoefte aan heeft om over zelfmoorden in Nickerie te praten. En met reden, zo motiveert hij zijn weigering. Wat die reden is, blijft onduidelijk. “De aandacht voor suïcide is verminderd, en dat wil ik graag zo houden. Publiciteit is niet gewenst”, aldus Graafsma. Deze houding kan twee dingen betekenen: of hij is oprecht van mening dat meer publiciteit een averechts effect heeft, of de acties van zijn stichting hebben geen effect. De meningen daarover zijn in Nickerie verdeeld.
Hoofdinspecteur Kenneth Bruinings, de gewestelijke politiecommandant van Nickerie, geeft desgevraagd onomwonden toe dat hij sinds enkele maanden geen toestemming meer heeft om over zelfmoorden mededelingen te doen. “Vanuit het ministerie van Justitie en Politie in Paramaribo is bepaald dat de politie geen uitspraken in de pers mag doen met betrekking tot zelfdoding. Publiciteit zou zelfmoord namelijk kunnen stimuleren onder de bevolking. Dit is door psychologen aangetoond.” Hier is natuurlijk wel iets voor te zeggen, als een labiel persoon constant wordt geconfronteerd met suïcide in de media, kan dit hem of haar het idee geven dat het normaal is, aangezien zoveel mensen ook de stap hebben durven nemen.
Maar aan de terughoudendheid ligt volgens verschillende artsen in Nickerie nog een andere reden ten grondslag. “Alle activiteiten van de stichting WiN hebben niet echt veel resultaat opgeleverd”, zegt een van hen. “Het aantal gevallen van zelfmoord, of pogingen daartoe, is niet minder geworden. Men is niet goed bezig geweest, heeft geweigerd naar alle actoren te luisteren. De commissie die zich met de materie bezighoudt bestaat vooral uit psychologen, maar artsen die met de gevolgen worden geconfronteerd, zijn er niet bij betrokken.”
Genuanceerd
Tegelijkertijd wordt vanuit de medische hoek de hysterie rond de zelfmoordgevallen genuanceerd. De cijfers zouden niet kloppen, zo wordt gesteld, omdat niet iedereen die, om een voorbeeld te noemen, gramoxone inneemt, per definitie een einde aan zijn of haar leven wil maken. In de meeste gevallen zou het gaan om een schreeuw om aandacht, om meer begrip af te dwingen bij de naaste omgeving.
“Als iemand echt dood wil spreken wij van terminale suïcide, maar daar valt zo’n schreeuw om aandacht niet onder. Ook niet als het tegen alle bedoelingen in fout afloopt en de persoon komt te overlijden. Bijvoorbeeld omdat te laat wordt ingegrepen of omdat de dienstdoende arts geen adequate behandeling geeft. Maar toch komen ook dit soort gevallen in de boeken als terminale suïcide. Onterecht.”
Bij verschillende media in Nickerie wordt getwijfeld of men moet berichten over gevallen van zelfmoord. Bij Ishara tv zijn ze er in ieder geval nog niet uit. “Het heeft er deels mee te maken dat het zo vaak gebeurt, dat het allang geen nieuws meer is. Dus dat zou een reden kunnen zijn om er geen melding meer van te maken. Wat meespeelt is dat het zo kan zijn dat iemand door de berichtgeving op een idee wordt gebracht en ook de hand aan zichzelf slaat. Aan de andere kant is Nickerie zo’n kleine gemeenschap, dat het binnen de kortste keren toch wel bekend is bij iedereen, als er zich weer een geval heeft voorgedaan. We hebben bij WiN gevraagd wat we moeten doen en voorgesteld om met alle media rond de tafel te gaan zitten om daarover te praten. Maar vanuit de stichting is daar nooit een reactie op gekomen.”
Ook bij Ishara bestaat het vermoeden dat alle inspanningen van de stichting WiN in de voorbije jaren niets hebben opgeleverd. “Ze zijn er niet in geslaagd om het aantal zelfmoorden te laten afnemen. Ze hebben de problemen ook helemaal verkeerd benaderd, te weinig rekening gehouden met het feit dat dit ene kleine gemeenschap is. Je kunt wel iemand met een dure opleiding en een mooie titel afsturen op een persoon met zelfmoordplannen, maar dat werkt niet. Wanhopige mensen gaan hier gaan niet met hun problemen aankomen bij anonieme hulpverleners die niet uit de eigen gemeenschap komen. We hebben vertrouwenspersonen nodig die bekend zijn bij de Nickerianen.”
MARCUS SCHUITE EN ARMAND SNIJDERS
De naam van Dew is om privacyredenen gefingeerd
‘Rust, dat was wat ik wilde’
“Wanhopig probeerde ik mijzelf op te hangen aan een touw in de badkamer, maar ik was net van de stoel gesprongen toen mijn man het touw doorsneed. Hij was via het plafond naar binnengekomen omdat ik verdacht lang in de badkamer bleef. Op dat moment was ik kwaad dat hij mij redde, ik wilde dood zijn. Maar nu ben ik zo blij dat ik nog leef…” Aan het woord is Lilian, die na verschillende zelfmoordpogingen onder behandeling is in het Psychiatrisch Centrum Suriname (PCS).
“Mijn schoonmoeder, waar ik samen met mijn man en kinderen bij in huis woonde, kleineerde mij vreselijk. Niets deed ik goed in haar ogen. Het eten dat ik kookte smaakte niet goed, de handdoeken die ik waste roken niet fris en als zij iets kwijt was dan had ik dat volgens haar laten verdwijnen. Ik kon niet eens zelf bepalen wat ik aantrok. ‘Heb jij geen normale kleren?’, zei ze vaak.
“Het ophangen was niet mijn enige zelfmoordpoging. Door het slikken van potten tranquillizers en door het drinken van flessen alcohol probeerde ik eerder al een einde aan mijn leven te maken of mijzelf op z’n minst diep te verdoven. Rust, dat was wat ik wilde. ’s Morgens baalde ik wanneer de zon opkwam, want dan brak er weer een nieuwe dag aan vol schreeuwen, schelden en pesterijen. Ik wilde dat ik eeuwig zou kunnen slapen.
“Voor mijn man was de thuissituatie ook erg moeilijk. Hij stond tussen de twee belangrijkste vrouwen uit zijn leven in en ondanks zijn verzoeningspogingen kwam er geen verbetering. Ondertussen kwijnde ik weg en probeerde steeds vaker een einde aan mijn leven te maken. Tot die bewuste dag dat mijn man mij in de badkamer zag hangen. Hij sleepte mij mee naar de huisarts die mij doorverwees naar de psychiater.
“Dankzij deze arts heb ik voor mijzelf op leren komen. Dat heb ik van huis uit nooit meegekregen, want ik ben heel beschermd opgevoed. Mijn ouders brachten mij vooral bij dat ik respect moest hebben voor ouderen, dus daarom durfde ik nooit tegen mijn schoonmoeder in te gaan. Tijdens de therapie heb ik geleerd dat ik dingen mag weigeren en dat ik een eigen leven heb.
“Nu ben ik zo dankbaar dat mijn man mij op tijd van de dood redde en dat ik onder behandeling kwam van de psychiater. Ik kan mijn kinderen niet in de steek laten. Maar het gaat ook goed met mij. Mijn man heeft op het erf van zijn ouderlijk huis nu een woning voor ons gezin gebouwd,waar we sinds een maand in wonen. Mijn schoonmoeder vroeg om de sleutel van ons nieuwe huis, maar die heb ik niet gegeven. Vroeger zou ik dat nooit hebben durven weigeren, maar nu kan ik dat en doe ik dat. Ik leer steeds meer op eigen benen te staan en ben stapje voor stapje gelukkiger aan het worden.” J
MARIEKE ROELEVELD EN FLEUR VENHUIZEN
De naam van betrokkene is om privacyredenen gefingeerd
Nu populair
