Troost uit Katwijk

6.000 kg koffie jaarlijks verwerkt tot 24.000 pakjes

Katwijk, een van de mooiste en best onderhouden plantages. De arbeiderswoningen zijn achter het plantershuis gelegen. De mensen rusten er uit van de bruiloft die de dagen ervoor is gevierd. De slingers en bloemen hangen er nog en ook een aantal van de gasten. In Katwijk wordt niet alleen feest gevierd, maar ook koffie gemaakt.

Een laan met oeroude tamarindebomen voert naar de restanten van het oude theehuis aan de rivier. “Dat gaan we nog eens restaureren,” zegt eigenaar Nagib Nouh-Chaia. Er is zoveel te vertellen over plantage Katwijk, zoals over de periode van de Tweede Wereldoorlog, toen op Amerikaans verzoek de prostituees uit Paramaribo, uit angst voor geslachtsziektes, werden verbannen naar de destijds door de Nederlandse regering in beslag genomen plantage.
In 1944 maakten de Amerikanen plaats voor Portoricanen en konden alle dames weer terugkeren naar de stad. De 364 hectare van koffieplantage Katwijk, gelegen aan de Commewijne, is goed bereikbaar per weg en over het water. 164 hectare zijn beplant met koffie. De plantages Welgelegen en Katwijk waren ooit een geheel. Aan de plantage Katwijk, gesticht in 1747, werd in 1774 een stuk toegevoegd. John Stedman vertelt in zijn bekende boek ‘Narrative of five years’expedition against the revolted Negroes of Surinam’ dat de bazin van Katwijk bekend stond als een der ergste slavenhouders. Naast de arbeiderswoningen liggen twee marmeren grafstenen: Johan Aleidus Swaen, heer van Poederooyen geboren in 1774 en overleden in 1820, naast hem zijn vrouw. De tekst op haar steen valt niet meer te lezen en de steen is bovendien in brokken en stukken uiteen gevallen. Is zij soms die wrede meesteres geweest?
Verder bestaat er een kaart waarop de erven Snelleman als eigenaren staan aangegeven. Katwijk was in die jaren “allodiaal eigendom”. Dat veranderde officieel na 1850, toen de moderne N.V. Katwijk werd opgericht, met Europese en Surinaamse aandeelhouders.

Verliefd
In 1974 kocht Nagib Nouh-Chaia de plantage. Zijn vrouw werd verliefd op het huis en Nouh-Chaia op de landbouwgronden. Nouh-Chaia is een bevlogen econoom met een duidelijke en brede visie. Een fysiograaf met een sterk geloof in de landbouw, als basis voor economische ontwikkeling. Al 35 jaar is Nouh-Chaia elke zondag in het veld te vinden, en afgelopen zondag mocht Parbode mee, over de weg.
Dan blijkt dat het niet alles koffie is wat de klok slaat. Langs de zes kilometer lange trens staan bacove en papaja. Op de velden links en rechts citrus in alle soorten en maten. En niet te vergeten de groenten: kool, sla, komkommer en tomaat. En na dertig jaar experimenteren binnenkort ook broccoli.
Nouh-Chaia kocht een busje om in de stad de sinaasappels, pompon, bacove en lemmetjes af te zetten. Nouh-Chaia: “De koffie was er natuurlijk ook nog, maar wat er mee te doen?” Katwijk was in 1974 een verliesgevend bedrijf, onder andere omdat de toenmalige afnemers, onder wie de firma Kersten, slechts een gulden per kilo groene koffie wensten te betalen, met als argument: “Ach, je kunt toch niets met die koffie beginnen!”

Voor Nouh-Chaia een uitstekende reden om de gehele productie van bes tot gemalen koffie in eigen hand te nemen. Binnen een jaar werd het bedrijf winstgevend, dankzij een niet aflatende inzet van alle betrokkenen.
Er werden machines gezocht en gevonden, en met de aanwezige expertise van de toenmalige arbeiders en bedrijfsleider ging de eigen productie van start. Micromarkt, in een kleine garage aan de Weidestraat, werd vanaf 1979 de plaats waar de Katwijk koffie gebrand, verpakt en verkocht werd nadat een oude koffiebrander aangeschaft, gerepareerd en geïnstalleerd was. Tot op de dag van vandaag wordt de koffie in de eigen branderij verwerkt en verkocht.
Terug naar de plantage. Koffie kan niet tegen de felle zon en daarom worden er op de lange koffiebedden eerst de “Koffiemamma’s” geplant. Deze grote schaduwbomen bieden de koffiestruiken bescherming. De bessen kleuren nog groen, al zijn er hier en daar al felrode rijpe te vinden. Natuurlijk willen we proeven! De zachtzoete smaak van de rijpe bes is vooral verrassend.

Koffiebrander
De rijpe dieprode bessen worden eerst, het is een nat proces, in water gezet om te fermenteren, daarna gedroogd in de zon, vervolgens wordt het laatste vlies verwijderd en kan de koffiebrander beginnen met het branden. Dat klinkt niet echt moeilijk, maar er is behoorlijk wat expertise nodig en zoals met alle natuurproducten gevoel en liefde voor het vak en het product. Vooral het branden is een kwestie van aandacht en gevoel. Zoals een brouwmeester op zijn bier let en een wijnbouwer het rijpingsproces van de wijn begeleidt, zo gaat de koffiebrander met zijn bonen om. Katwijk is blij met zijn koffiebrander. Want van hem hangt de smaak van de koffie mede af. Maikel Elliott is de leerling die de meester heeft overtroffen als de brander van Katwijk koffie, hij zorgt ervoor dat 6.000 kg koffie jaarlijks wordt verwerkt tot 24.000 pakjes, die hun weg vinden naar de consumenten binnen, en een beetje buiten, Suriname.
Nagib Nouh-Chaia heeft nooit een monocultuur voorgestaan, niet in de landbouw en niet in andere takken van het bedrijfsleven. Zoals Readytex, ooit begonnen als een schoenenzaak, uitgroeide tot dé (en hun) winkel van Paramaribo. Een echte “ala sma winkri”.
“In 1986 begonnen we met de craftsindustrie. Het was een ondersteuning voor vooral de inheemsen. Later ook anderen. Nu werken er meer dan 200 crafters, van wie enkelen full time. In het begin kochten we alles op wat de mensen maakten, zelfs als het onverkoopbaar bleek te zijn,” vertelt Nouh-Chaia.
In 1974 werd er Liberia geplant. Deze koffiesoort heeft een hoog gehalte aan zuur, en is vooral bestemd voor de Scandinavische markt. Echter, die smaak werd door de rest van de wereld niet op prijs gesteld, en de zure Liberia werd vervangen door de soorten Arabica en Robusta. Vooral de Arabica is “goed en zoet.” Tegenwoordig staan er twee variëteiten Arabica en drie variëteiten Robusta op de koffiebedden. Peperpot, Domburg, Katwijk, ooit drie grote koffieplantages. Alleen Katwijk doet het woord plantage nog eer aan. Met troost uit Katwijk.

0

Gedeeld