Harde werkers
In ‘Harde Werkers, Migranten van het eerste uur langs Rijn & Lek, 1945-1985’ van Ineke van der Valk wordt een levendig geschetst van wat nieuwkomers in een bepaald deel van Nederland destijds te wachten stond. Het boek bevat de resultaten van een onderzoek naar migranten, die tussen 1945 en 1985 in Midden-Nederland neerstreken. Dus ook Surinamers.
Enkele decennia geleden waren gastarbeiders zoals Turken, Marokkanen, Joegoslaven en nog een paar andere volken van harte welkom. Later, vanaf de eerste helft van de jaren zeventig, kwamen daar ook Surinamers bij. Niet als gastarbeider, maar omdat ze geen vertouwen hadden in de aanstaande onafhankelijkheid van hun geboorteland. Ook zij moesten zich, zoals al die andere nieuwkomers, aanpassen aan hun nieuwe leefomgeving.
Maar aan die Surinamers worden in dit boek weinig woorden gewijd. Datgene wat wordt geschreven, geeft echter een alleraardigst inzicht in de wijze waarop het de immigranten uit de door Nederland afgestoten kolonie destijds is vergaan.
Om de enorme toeloop van nieuwkomers uit Suriname aan te kunnen, werden twee landelijke en 62 regionale centra ingericht, waar Surinamers drie tot vijf maanden werden opgevangen. In het boek komt het reilen en zeilen bij het opvangcentrum in Alphen aan den Rijn ter sprake. Dat de aanpassing aan het nieuwe land en de acceptatie door de blanke Hollanders niet gemakkelijk verliep, komt duidelijk naar voren.
Het korte Surinaamse onderdeel smaakt naar meer en vraagt om een boek naar de volksverhuizing van Surinamers door de decennia heen. Als dat net zo helder en leesbaar wordt als leerzame ‘Harde Werkers’, dan krijgt Suriname er een waardevol stuk geschiedschrijving bij.
Harde Werkers, Migranten van het eerste uur langs Rijn & Lek, 1945-1985, Ineke van der Valk, 2009, Walburg Pers, ISBN 90 5730 574 7
‘Licht gebroken’ is de, deels autobiografische, debuutroman van De Benjamin. Marc Licht ontdekt op een doodgewone dag per ongeluk dat zijn vrouw, Karin, is vreemdgegaan. Zij heeft jaren een dubbelleven geleid. Zijn leven staat plotsklaps op zijn kop. De ontdekking treft hem op alle niveaus van zijn functioneren, zijn wezen is permanent aangetast. Gelijk begint bij hem de onstuitbare strijd voor behoud en herstel van zijn huwelijk. Een verhaal over echtbreuk en de psychologie van de dynamiek tussen man en vrouw in huwelijksproblemen.
Licht gebroken, De Benjamin, 2008, Uitgever Gigaboek, ISBN 978-90-8548-184-3
De roman ‘Virginia’ van Henna Spalburg speelt zich af in Paramaribo waar, decennia geleden, Virginia RayRay ontmoet. Zij raken verliefd. Dat liefde zoetzuur kan zijn, ondervindt zij aan den lijve. Als het moment aanbreekt waarop zij niet langer om kan gaan met de ontrouw van RayRay wordt zij geestelijk onbereikbaar voor iedereen. Dit op typisch Surinaamse wijze geschreven verhaal over het levensverhaal van Virginia, is doorspekt met Surinaamse gezegden.
Virginia, Henna J.E. Spalburg, 2008, uitgegeven in eigen beheer, ISBN 978-90-812612-2-7
Kracht van vrouwen
Kunstwerken in een boekje van zeventig pagina’s, opgeluisterd met drie korte verhalen in zowel het Nederlands en het Engels. Dat zou kunnen leiden tot een chaotisch rommeltje, zou je denken. Maar Kit-Ling Tjon Pian Gi is er met ‘De kracht van vrouwen’ in geslaagd chaos en rommeligheid te vermijden. Haar keurig verzorgde boek, gekoppeld aan een tentoonstelling vorige maand (en de negen minuten durende experimentele documentaire ‘Uma’), is een lust voor het oog.
In de drie verhalen vertelt ze over sterke vrouwen, over hun talenten en karakter. Prima bedlectuur die, zoals de schrijfster zelf stelt, mede zo leesbaar zijn geworden dankzij de begeleiding van een van de meest ervaren schrijfsters van ons land, Ismene Krishnadath.
De verhalen geven aanleiding tot het overdenken van maatschappelijke problemen, zoals het milieuvraagstuk, de verhouding tussen metropolen en kleinschalige samenlevingen, andersoortige liefdesrelaties, de discussie rond folklore en kunst. Dit alles vanuit het idee dat vrouwen zeker een belangrijke bijdrage leveren aan het leren omgaan met deze problemen.
Het boek moet je als kunstliefhebber vooral hebben vanwege de illustraties bij die verhalen. Tjon Pian Gi is een begenadigd kunstenaar, naar haar indringende werken van vrouwen blijf je kijken. Steeds weer ontdek je wat nieuws, kleine details die je kort daarvoor nog niet waren opgevallen.
De combinatie met de korte verhalen is een goede keuze geweest. De afwisseling tussen lezen en ‘plaatjes kijken’ maakt het een prettig werk om van tijd tot tijd weer op te pakken en door te bladeren. Niet in de laatste plaats door de uitstekende en opvallend creatieve lay-out. Hou je van kunst, dan hoor je het te hebben. Als je van fantasievolle verhalen over vrouwen houdt eveneens.
De kracht van vrouwen/The strength of women, Kit-Ling Tjon Pian Gi, 2009, Uitgever Publishing Services Suriname, ISBN 99 91470 04 7
Hele dagen in de regen
In het tropische grensstadje Abseba, waar militairen de dienst uitmaken, woont een bevolking van kleurlingen en afstammelingen van gevluchte slaven. Het plan om een asfaltweg van naar de hoofdstad aan te leggen, leidt tot conflicten. De blanke pater De Vries komt in het geweer tegen het gezag en zoekt daarvoor steun. Maar anderen zitten verstrikt in hun eigen gevecht om het hoofd boven water te houden. Vanuit verschillende invalshoeken beschrijft de auteur de strijd om te overleven.
Hele dagen in de regen, Henna Goudzand Nahar, 2005, De Geus/Novib, ISBN 90 445 0369 3
Vreemde dingen uit Marienburg
In juni overleed Ro Haselhoef op 71-jarige leeftijd. Alle reden om zijn boek ‘Vreemde dingen uit Mariënburg’ nog eens in de schijnwerpers te zetten. De in Mariënburg geboren en getogen schrijver schreef het boek destijds volgens eigen zeggen na een droom. Het bevat belevenissen die hij als bulldozeroperator in de bossen heeft meegemaakt, waaronder uiteraard hele vreemde dingen. Al met al een spannend boek en voor wie Mariënburg kent, zeer herkenbaar.
Vreemde dingen uit Mariënburg, Ro Haselhoef, 2006, uitgeverij Ralicon
Sonnie. De weggelopen roti-pannenkoek
Je moet er maar op komen:
een prentenboek voor kinderen combineren met allerlei lekkere recepten. En ook nog eens de fantasie hebben om een roti-pannenkoek avonturen te laten beleven. Diana Dubois kwam erop en had die fantasie, met het prachtige ‘Sonnie. De weggelopen roti-pannenkoek’ als resultaat.
Het lezende kinderpubliek krijgt in het vlot geschreven verhaal veel Surinaamse ingrediënten voorgeschoteld, zoals de treiterspin Anansi, die ervoor zorgt dat Sonnie het vliegtuig naar Nederland pakt. Hij ontmoet tal van andere dieren, zoals een kraai, konijn en slang. En natuurlijk heel veel andere pannenkoeken uit alle delen van de wereld.
Om uiteindelijk op de rug van een schildpad terug te keren naar Suriname, want natuurlijk krijgt Sonnie last van heimwee.
Draai het boek om (het is immers een ‘omdraaiboek’) en je komt bij de afdeling pannenkoekenrecepten. Uit de hele wereld verzamelde Dubois varianten van de pannenkoek en flensjes, die dus heel universeel blijken te zijn. Zo universeel zelfs, dat je misschien na het uitproberen van verschillende recepten voorlopig geen pannenkoek meer kan zien.
Zo kan ik mij absoluut niets voorstellen bij een pannenkoek met kerrie. Maar ja, ieder volk heeft zijn eigen smaak.
De recepten zijn helder en in kindertaal geschreven, dus het kroost kan men gerust in de keuken aan de gang laten gaan. Het boek zal ieder kind boeien en de illustraties (van Diane van Dijk) zijn een lust voor het oog. Kortom: het ideale cadeau voor een jarig kind. Als het dol is op pannenkoeken is dat mooi meegenomen. Dan wordt het smullen geblazen, ook voor papa en mama.
Audrey Karijodjemiko
Sonnie. De weggelopen roti-pannenkoek, Diana Dubois (illustraties Diane van Dijk), 2009, Uitgeverij Dubois, ISBN 9789075812039
‘Stop je hoofd nooit in een spinnenweb’ van Thea Doelwijt is een boek waar kinderen vanaf klas 4 eigenlijk niet omheen kunnen. Helder geschreven en echt Surinaams. Het vertelt het verhaal van Isolde, die met haar ouders naar Suriname is verhuisd. Ze leert Martin kennen, met wie ze vriendschap sluit. Op een dag vinden ze een aapje en op dat moment begint een spannend avontuur. Er is ook een gelijknamige musical, die in Nederland nog steeds wordt opgevoerd.
Stop je hoofd nooit in een spinnenweb, Thea Doelwijt, 2006, Educatieve Uitgeverij Marketak,
ISBN 978-90-437-0297-3
‘Paul en Pim’ gaat over een Surinaamse jongen en zijn aap. Gaandeweg komt Paul er achter wat de goede manier is om met je huisdier om te gaan. Ook merkt hij hoe fijn het is om een vriend te hebben. De zes verhalen zijn geschikt om voor te lezen en voor kinderen vanaf de tweede klas van de lagere school om zelf te lezen. Op iedere bladzijde wordt de tekst ondersteund door tekeningen van José Kamps.
Paul en Pim, Ans Lieveld (tekst) en José Kamps (illustraties), 2008, uitgegeven in eigen beheer
Oroonoko: or The Royal Slave
‘Oroonoko’ van Aphra Behn is de oudste roman die in Suriname gesitueerd is. Het neemt in de gehele koloniale literatuur een sleutelpositie in. Het werd in 1696 door Thomas Southern voor toneel bewerkt (zie illustratie), er verschenen Duitse en Franse vertalingen en het was veelvuldig object van studie door literatuurwetenschappers.
‘Oroonoko’ is het verhaal van een Afrikaanse prins die verliefd wordt op Imoinda, de dochter van de generaal. De koning is ook verliefd op Imoinda. Hij neemt haar op in zijn harem. Toch zien Imoinda en Oroonoko kans samen de nacht door te brengen. Zij worden ontdekt en Imoinda wordt als slavin verkocht. Oroonoko wordt door de blanke handelaren aan wie hij zelf slaven heeft verkocht, gevangen genomen en als slaaf naar Suriname gebracht. Op een naburige plantage ontdekt hij Imoinda. Van de plantage-eigenaren krijgen ze toestemming om te trouwen. Imoinda raakt zwanger.
Oroonoko kan de gedachte niet verdragen dat zijn kind in gevangenschap wordt geboren. Hij is van plan de gouverneur te vermoorden maar is bang dat als hij opgepakt wordt, zijn vrouw verkracht en gemarteld zal worden. Daarom overtuigt hij haar dat het beter is als hij haar doodt, zodat dat alles haar bespaard blijft. Voordat hij zelf zelfmoord kan plegen, wordt Oroonoko gearresteerd. Er volgt een afschuwelijke marteling en hij wordt, als voorbeeld voor de andere slaven, terechtgesteld.
Aphra Behn (1640-1689) was de eerste professionele vrouwelijke schrijfster in Engeland. Waarschijnlijk heeft zij in 1663 en 1664 de dan nog Engelse kolonie Suriname bezocht. Prins Oroonoko wordt als ‘nobele wilde’ geportretteerd. De sympathie waarmee Behn schrijft over de wreed behandelde slaven is, voor die tijd, opmerkelijk. Sommigen zien het boek daarom als de eerste emancipatieroman.
Carl Haarnack
www.buku.nl
Oroonoko: or The Royal Slave. A true history, Aphra Behn, 1688.
Onze eigen dr. H.D. Benjamins heeft een Nederlandse vertaling gemaakt van ‘Oroonoko’. Deze verscheen in 1919 in de West-Indische Gids. Vreemd genoeg verscheen de eerste Nederlandse vertaling in boekvorm pas in 1983: ‘Oroenoko of de Koninklijke Slaaf’. Albert Helman nam destijds de vertaling voor zijn rekening. Dat is toch alweer meer dan een kwart eeuw geleden. Dus het is eigenlijk wel weer tijd voor een nieuwe uitgave.
Oroenoko of de Koninklijke Slaaf, Aphra Behn, 1983, Amsterdam
George Warren, een Engelsman, bezocht Suriname toen het als kolonie nog in handen van de Engelsen was. In 1667 verscheen zijn boek ‘An impartial description of Surinam upon the continent of Guiana in America’. De Nederlandse vertaling uit 1669 kreeg als titel: ‘Een onpartydige beschrijvinge van Surinam, gelegen op het vaste landt van Guiana in Afrika (1669)’. Hier werd Guiana verward met het Afrikaanse Guinea.
An impartial description of Surinam upon the continent of Guiana in America, George Warren, 1667
Nu populair
