Bingo! of de neerwaartse spiraal van de balletjes

Bingo! De nieuwste roman van Clark Accord is 7 februari inNederland gelanceerd en zal nog deze maand de schappen van onze Surinaamseboekhandels bevolken. De achterflap vat het boek als volgt samen: ‘Deeigentijdse zedenroman over een verslaving, het bingospel, beslaat een dag uithet leven van de 49-jarige Leanda en haar 22-jarige dochter Naomie. Moeder endochter zijn gevangen in een cirkel van armoede, wederzijds onbegrip, hebzuchten verlangen naar geluk.’ We lazen het boek en beproefden óns geluk.

Hoe krijgt een schrijver als Accord (Paramaribo, 1961) hettoch voor elkaar om elk van zijn drie romans zo’n totaal andere sfeer,benadering en handtekening mee te geven?! In geen enkel opzicht herken je in‘De Koningin van Paramaribo’, ‘Tussen Apoera en Oreala’ en deze ‘Bingo!’dezelfde schrijvershand. De koningin is een biografie en deels een ode aan demeest roemruchte prostituee van Suriname, Maxi Linder, geplaatst in dehistorische setting van het toenmalige, koloniale Paramaribo, de volgende romanis in feite een Inheemse sage die binnen de generaties en ver daar bovenuitregeert, een meeslepend verhaal dat je aan de hand meeneemt in een cultuurzoals die zich aan de schrijver geopenbaard heeft. En Bingo!… het heeft weliets van gebundelde feuilleton ‘Shirley in Allochtonië’ dat in Het Paroolverscheen; doorspekt met hairspray, ingeweven hairextensions en tyuri’s, hetSranan vliegt je om de oren; uitdrukkingen, odo’s en uitroepen zijn zó verwevenin de tekst, dat dialogen soms niet meer dan de kapstok lijken. Dan nog eenscheutje Winti plus een toefje volkswijsheid en voilá, daar heb je jeNederlands-Surinaamse zedenschets.

Maar natuurlijk, dit verhaal is in veel opzichten veelnavranter dan de jongedames problemen uit het feuilleton. In de inleiding schrijftAccord: ‘Bingo is van alle tijden. Bingo kent geen kleur. Het is de golfbaander armen, zoals een van de personages het noemt.’ Nou is dat een schitterendevergelijking, maar hij slaat eigenlijk nergens op, want het golfballetje valtniet dieper dan het putje op de baan, terwijl de bingoballetjes de vele vrouwenkeer op keer in een neerwaartse spiraal zuigen waar loansharks met woekerrentesde schuldenlast nog verzwaren zodat huisuitzetting dreigt. Kinderen wordenverwaarloosd en leven van de snackbar terwijl moeder gebiologeerd in derokerige bingohal naar het verlossende getal zit te luisteren, vrouwenprostitueren zich in ruil voor bingokaarten, en er wordt zelfs gefluisterd overéén moeder die haar twee dochters de baan opstuurt om aan haar gokverslaving tekunnen voldoen’.

De schrijver moest zich in Nederlandse televisieprogramma’sverdedigen: zo erg kan het bij ons toch niet gesteld zijn?! Volgens een artikelin De Ware Tijd wacht Accord ‘vol spanning de reacties van het publiek af. Hijis voorbereid op felle reacties, maar zegt dat hij weet dat zijn fictieveverhaal op feiten berust’. Persoonlijk denk ik dat het met die storm van woedeen ontkenning in Suriname wel mee zal vallen. Wat dat betreft hebbentoneelgroepen als A Sa Go voor hem het pad al geëffend met toneelstukken overde verslaving aan het ‘dobbelen’ en de huiselijke ontwrichting die dat met zichmeebrengt. Wat het probleem natuurlijk niet minder schrijnend maakt.

In de stromende Rotterdamse herfstregen wachten Leanda enhaar volwassen dochter Naomie onder het afdakje van de bushalte op de bingobusdie hen gratis naar partycentrum De Suikertuin op de Amsterdamse Wallen gaatvervoeren, waar die avond zal worden gespeeld om de Jackpot. De RotterdamseBingohallen zijn op last van de belasting gesloten en dus hebben de Amsterdamseuitbaters gratis vervoer geregeld om hun eigen slag te kunnen slaan.

Er is een terugblik. Drie generaties vrouwen, de moeder vanLeanda, zijzelf en nu haar dochter: alledrie ongehuwd en véél te jong zwanger,Naomie zelfs nog een kind toen het haar overkwam. Leanda was des duivelsgeweest: “Je had beter naar me moeten luisteren”(…) “Je diploma is je eersteman, hoe vaak heb ik je dat niet aan je verstand proberen te brengen?”

De eerste man van Leanda zelf was geen diploma, maar eentrouweloze muzikant die ze na vijf jaar uit huis gooide. Na wat korte affairesraakte ze verslingerd aan Melvin, een gepommadeerde uitvreter die op haarontluikende Naomie paste terwijl zij haar avonden in de Bingohallen sleet. Hijverdween als een dief in de nacht en kort daarna blijkt Naomie zwanger, maarwij worden een boek lang in spanning gelaten wie de vader is. Zijn we inSuriname al zo gehard door de dagelijkse krantenberichten over kindermisbruikdat we de ontknoping moeiteloos kunnen raden?

Nu gaan ze dus vol spanning met de bus naar Amsterdam. Endie bus doet er wél even achtendertig pagina’s over. Da’s een lange rit. Ook alworden er hier en daar geheimen en de achtergronden van het gokspel ontsluierd,verder is het relaas toch doortrokken van gebabbel en beschrijvingen van hettroosteloze uitzicht en de verregende passagiers. Goed en behendig geschreven,dát wel.

Pas in bingohal De Suikertuin wordt de spanning ook voor delezer voelbaar. Zeker als die klaploper Melvin in de deuropening verschijnt.Bij toeval spot hij zijn ex-liefje: eerst paniek, maar aan haar houding leidthij direct af dat ze de reden van zijn plotselinge vertrek destijds, niet kent,dus stort hij zich ogenblikkelijk weer op de fluwelen versiertoer. Want als hijna vijf jaar íéts gemist heeft is het wel haar neveninkomsten als kokkin voorgrote partijen en: ‘Zijn liefde voor avontuur en zijn dure smaak maken dat hijhet geld goed kan gebruiken. Het leven van een player valt al amper te betalen.Het kost Melvin steeds meer moeite om de nodige kippetjes om hem heen teverzamelen die hem met zijn dure levensstijl kunnen onderhouden.’

En helaas, helaas, mag ik wederom niets over de plotverklappen en moet ik me dus nu verder beperken tot cliffhangers (zoals bij heteinde van elke soapaflevering): Wie Gaat er met de Jackpot Vandoor? Zullen deHelden het Geluk nog Vinden? En krijgt de Klojoo die verdiende klap voor z’nkloten? Voor de antwoorden op al deze vragen geldt weer: lezen.

Toch is er één ding dat ik niet helemaal begrijp. Wanneer dejonge, nog schoolgaande Naomie zwanger blijkt zegt haar moeder: “Ik wilde jebehoeden voor een leven van dat van je grootmoeder en dat van mij. Ik had netzo goed tegen een spiegel kunnen praten.” Maar als in het heden van het boek demoeder 49 en de dochter op dat moment 22 jaar is, dan heeft de kleine zich alsbaby aangediend bij een Leanda die al 27 was, nauwelijks de leeftijd van eentienermoeder. Bovendien heeft Leanda het daarna nog vijf jaar volgehouden metde vader van het kind, en ook die situatie is niet te vergelijken met die vanhaar zwangere dochter. Blijft natuurlijk een feit dat Leanda, bijna vijftig,een leven lang met schuinsmarcheerders en oplichters is opgezadeld en nogsteeds hunkert naar liefde, aandacht en warmte. Je kunt alleen maar hopen dathaar dochter dus niet in die zelfde treurspiegel hoeft te kijken en dat haartoch een beter leven beschoren is. 

0

Gedeeld