Hij bepaalt al dertig jaar het voornaamste nieuws in ons land; eerst als militair machthebber, daarna als politicus. Hij wordt als voorzitter van de Nationale Democratische Partij (NDP) door zijn aanhang bejubeld, door zijn tegenstanders als ex-dictator en hoofdverdachte in het Decemberproces verguisd. De inmiddels 64-jarige Desi Bouterse bepaalt na drie decennia ondanks alles nog steeds een belangrijk deel van het nieuws in ons land.
Een groot deel van de Surinaamse bevolking omarmt de militairen en juicht hun ondemocratische maar succesvolle staatsgreep toe.
Want de politiek had er sinds ze aan de touwtjes trok na de onafhankelijkheidswording op 25 november 1975, op z’n zachtst gezegd een puinhoop van gemaakt. Geregeerd werd eigenlijk nauwelijks. Het gegraai van politici in de riante pot met overheidsgelden, grotendeels gevuld met miljarden Nederlandse Verdragsmiddelen, en het onderling geruzie tussen politici hadden de overhand en zorgden voor grote onvrede bij de bevolking. Bouterse en de andere militairen zouden, zo hoopten de Surinamers, het allemaal beter doen. Het bleek valse hoop. Met Bouterse aan het roer verslechterde de situatie in het land zienderogen. Je kunt het bewonderenswaardig noemen dat hij na dertig jaar nog altijd een rol van betekenis speelt. Misschien komt het wel doordat hij vele verschillende gezichten heeft getoond, die Parbode op de volgende pagina’s laat zien.
De (r)emigrant
Niemand kan Bouterse verwijten dat hij geen hart voor zijn geboorteland heeft. Weliswaar trok hij in 1968, zoals vele anderen in die periode, naar Nederland voor een militaire opleiding, doelbewust keerde hij echter enkele dagen voor de onafhankelijkheidswording met zijn gezin terug naar Suriname. Hij ging aan de slag als sportinstructeur in het Surinaams Nationaal Leger. Surinaams bloed en deels Nederlandse ervaring, zijn vaak twee dingen die soms niet helemaal samengaan. Zo ook bij Bouterse niet. Hij zag dat er veel mis was binnen het leger en dat bovenal de militairen niet serieus werden genomen door de regering, waarvan de meeste leden elkaar ook niet serieus namen. Integendeel zelfs! De onvrede groeide en in 1979 ontstonden de eerste plannen voor het plegen van een staatsgreep, waarbij zeer waarschijnlijk gerekend kon worden op nederlandse, al dan niet passieve, steun Pogingen eind 1979 en op 30 januari 1980, werden op het laatste moment afgeblazen. Een paar weken later kwam het er wel van. De doorsnee remigrant Bouterse werd in één klap de belangrijkste en meest gevreesde man van het land.
De couppleger
Het is in de nachtelijke uren van 25 februari 1980 als de naam van Desi Bouterse voor het eerst boven komt drijven. Met vijftien andere militairen grijpt hij op kinderlijk eenvoudige manier en met een minimum aan bloedvergieten, de macht in het politiek verscheurde land, dat vier jaar en drie maanden eerder de status van onafhankelijke republiek had gekregen. Over de eerste fase van de staatsgreep zei hij later onder meer: ‘Ik overwoog de wachtcommandant dood te schieten. Hij zat met zijn rug naar ons toe. Dit zou moord zijn in koele bloede’ (Uit ‘De nacht van de Revolutie, Jozef Slagveer). Hij doelde daarmee op luitenant Van Aalst, die enkele minuten later toch werd doodgeschoten. Na de coup ontpopte Bouterse zich als de leider. Eerst wat onwennig, later vooral hard en geen tegenspraak duldend. Tijdens de kerst van 1990, terwijl de democratie op papier was hersteld, herhaalde hij het kunstje, maar nu op een andere en vooral unieke manier: met een telefoontje stuurde hij de regering-Shankar naar huis.
De bevelhebber
Een staatsgreep plegen is minder moelijk dan een land leiden. Dat heeft ook Bouterse ervaren. Marionetten wisselden elkaar als president af, de werkelijke leiding lag tussen 1980 en 1987 bij bevelhebber Bouterse, die in de loop der tijd de steun onder de bevolking steeds verder zag afbrokkelen. Keihard ingrijpen was volgens de militairen de enige kans om het volk weer in het gareel te krijgen, wat uiteindelijk leidde tot het absolute dieptepunt: de decembermoorden van 1982. Maar ook andere grove schendingen van mensenrechten waren aan de orde van de dag. Na 1982 ging het alleen maar verder bergafwaarts, ook in economisch opzicht. Ondanks alles bleef hij tot 1992 de leiding over het leger houden. Toen moest hij, onder zware internationale druk, met tegenzin opstappen. Dat er in de afgelopen dertig jaar heel veel fout is gegaan, erkende Bouterse tijdens een interview met ondergetekende in november 2004: ‘We (opeenvolgende Surinaamse leiders, red) hebben er een puinhoop van gemaakt. Ook ik heb fouten gemaakt. We moeten elkaar in de ogen durven kijken en niet altijd anderen de schuld gegeven’.
De politicus
De zoete smaak van macht beviel Bouterse goed. Dus toen in 1987 democratische verkiezingen werden gehouden, deed hij met zijn pas opgerichte Nationale Democratische Partij (NDP) een poging om, nu via legale weg, een rol van betekenis te blijven spelen. Het resultaat viel echter tegen, de NDP behaalde slechts drie zetels. Na de verkiezingen van 1991 was de partij een stuk groter, maar belandde nogmaals in de oppositiebanken. Sinds de verkiezingen van 1996 (waarbij wel regeermacht werd behaald) is de NDP verreweg de grootste partij van ons land, niet in de laatste plaats vanwege het charisma van Bouterse. Volgens velen is zijn kracht dat hij in tegenstelling tot andere politici etnische muren doorbreekt. Ook maakt hij zich populair door regelmatig het land in te trekken en de ‘noden van het volk’ aan te horen. Collega-partijleiders nemen die moeite doorgaans alleen in de aanloop naar verkiezingen. Keerzijde is dat hij als Assembleelid faalde, omdat hij er zelden was. Dat was een jaar geleden reden om hem zijn zetel te ontnemen.
De drugshandelaar
In 2000 werd Bouterse in Nederland, in hoger beroep en bij verstek, wegens drugshandel veroordeeld tot elf jaar cel. Dat was de climax van een jarenlang onderzoek door het zogeheten Copa-team naar cocaïnetransporten tussen Suriname en Nederland sinds het begin van de jaren tachtig. De opbrengsten zouden vooral zijn gebruikt voor eigen gewin en om het economische kapotte Suriname nog enigszins draaiende te houden. Ook bij de Surinaamse justitie bestaan vermoedens dat Bouterse iets met de drugshandel te maken heeft, maar harde bewijzen wist men nooit boven tafel te krijgen. Een parlementaire onderzoekscommissie in Brazilië wel. Die trof het telefoonnummer van Bouterse aan in documenten van een drugsbaron. Zoon Dino, werkzaam op de Surinaamse ambassade in Brazilië, moest halsoverkop het buurland verlaten om vervolging te voorkomen. Als gevolg van de Nederlandse veroordeling en de plaatsing van zijn naam op de opsporingslijst van Interpol, is Bouterse al tien jaar gevangene in eigen land. Zodra hij elders in de wereld voet op vreemde bodem zet, wordt hij opgepakt.
De gelovige
Als lid van de Volle Evangelie-gemeente is Bouterse regelmatig in de kerk van Steve Meye te vinden. Meye fungeert tevens een soort mentaal adviseur. Bouterse: ‘Je hebt het traditionele denken over kerken. Maar ze gaan nooit tot de bron. Ik heb een andere kijk op de beleving van het geloof. Ik weet zeker dat ik meer dan anderen met het Opperwezen in contact sta’. Het geloof gebruikt hij maar al te graag om anderen te overtuigen van zijn onschuld in de zaak van de decembermoorden. ‘Als ik niet de waarheid spreek, zal God mij blind maken’. Bouterse ziet nog steeds, dus dat is voor zijn trouwe aanhang het overtuigende bewijs dat hij onschuldig is. En zelf is hij er zeker van dat hij straks met een schoon geweten aan kan kloppen bij de hemelpoort en ook met open armen zal worden ontvangen. ‘Als de tijd daar is, zal ik met een gerust hart voor de Schepper staan. Als je de menselijke ideeën over de hemel en God hebt, dan heb je een probleem. Maar als je de spirituele kennis hebt, dan is het een ander verhaal’, zo zegt hij cryptisch.
De demagoog
Hoe je over hem denkt: Bouterse behoort tot de meest charismatische en vlotte politieke sprekers van Suriname. Hij weet altijd te verrassen en krijgt de lachers steevast op zijn hand. Kom daar bij zijn politieke tegenstanders, inclusief president Ronald Venetiaan, maar eens om. Die blijven steken bij oerconservatieve statements, die iedereen al duizend keer heeft gehoord. Oude boodschappen, niet eens in een nieuw jasje gestoken. Nee, dan Baas Bouterse! Hij stopt ernstige en soms zelfs dreigende boodschappen in grappige verpakkingen.
Hij steekt de draak met zijn tegenstanders en schroomt niet om hen, gefundeerd of ongefundeerd, luchtig van de meest vreselijke zaken te beschuldigen. En dat gaat er bij zijn, vaak wat minder goedgeschoolde, aanhang in als zoete koek.
De familieman
Je zou het haast vergeten, maar Bouterse is ook vader en echtgenoot. Drie kinderen heeft hij, plus nog wat kweekjes. En dat is nog niet alles. ‘Hier en daar zullen er ook nog wel wat kinderen van mij rondlopen’, zo gaf hij enkele jaren geleden toe. Uit zijn eerste huwelijk met Ingrid 1 zijn twee, inmiddels volwassen, kinderen voortgekomen: Peggy en Dino. De laatste trad in de voetsporen van zijn vader en werd, in Suriname, veroordeeld wegens drugshandel. Met dit verschil dat Dino, in tegenstelling tot Desi, zijn straf wel uitzat. Met zijn huidige vrouw, Ingrid 2, heeft Bouterse een dochter. ‘Ik probeer ’s morgens even met mijn vrouw zitten, koffie te drinken en de krant door te nemen. Want het leven is al zo druk’.
De verdachte
De moorden van 8 december 1982 hangen als het Zwaard van Damocles boven zijn hoofd. In het zich tergend traag voortslepende proces is Bouterse hoofdverdachte, hoewel hij zelf zegt onschuldig te zijn. ‘Ik was er niet dus kan ook niet weten wie er heeft geschoten. Ik was wel als bevelhebber verantwoordelijk’. Het is echter opmerkelijk dat hij zich, als hij zo zeker van zijn onschuld is, sinds het begin van het proces niet heeft gemeld bij de rechters om hen te overtuigen van zijn gelijk. De nabestaanden vinden hem laf, Bouterse zelf probeert het goed te praten door te stellen dat hij voor aanvang van het in zijn ogen politieke proces al was veroordeeld en dat de uitkomst dus vast staat.
De presidentskandidaat
In 1996, 2000 en 2005 was het ‘Des for pres’, maar na de verkiezingen schoof de NDP steeds een andere kandidaat naar voren. Ook dit jaar wil hij zich kandidaat stellen. Of hij nu wel doorzet, zal de toekomst leren. Mocht hij het redden, dan kan dat ernstige gevolgen hebben. In 2005 waarschuwden de Verenigde Staten dat de relatie met Suriname wordt bevroren als Bouterse president wordt. ‘De VS en vele andere landen kunnen moeilijk banden onderhouden met een regering geleid door een veroordeelde drugsdealer’, aldus de Amerikanen. Ook in politiek Den Haag zullen de champagneflessen niet worden opengetrokken.
Nu populair
