Wie een paar uur op straat loopt in Paramaribo, of in Albina, Nickerie, Groningen of Lelydorp, ziet, al of niet bewust, het werk van tientallen schilders die met precisie, inventiviteit en flair, met de hand teksten en voorstellingen hebben aangebracht op muren, bussen en schaafijskarren. Hun namen staan niet in de kunstboeken, ze hebben meestal geen kunstopleiding gevolgd, hun werk hangt niet in musea of op tentoonstellingen. Dat is binnenkort wel anders…
Op vrijdag 12 maart opent in het Fort Nieuw Amsterdam de tentoonstelling ‘Schaafijs en Wilde Bussen – Straatkunst in Suriname’. Deze bijzondere expositie brengt een vorm van kunst voor het voetlicht die wel voor iedereen te zien is, maar die door het publiek vaak toch niet echt wordt opgemerkt. Bij de opening komt ook de presentatie van een veelkleurig boekwerk over dit onderwerp. Brede aandacht dus voor een interessante groep Surinaamse kunstenaars die tot nu toe anoniem is gebleven, en een verrassende kennismaking!
Straatkunst geeft de stad duidelijk kleur en verhaal, met prikkelende en overtuigende beelden. In feite gaat het hier om een bijzondere vorm van popular art. Net als bij westerse Pop Art zijn er raakpunten en kruisbestuivingen tussen toegepaste kunst en autonome kunst.
De onderwerpkeuze is echter onmiskenbaar specifiek Surinaams. Bij de bus- en schaafijsschilderingen kan zelfs gezegd worden dat ze een reflectie vormen van de Surinaamse samenleving: Indiase Bollywoodsterren figureren naast Afro-Amerikaanse rappers en Christina Aguilera-achtige schonen.
Functioneel
Behalve foto’s van sterren, gebruiken ze ook strips en cartoons en tattoo-achtige illustraties met sterke, zwarte contourlijnen en sprekende kleuren. De muurschilderingen zijn vooral functioneel van aard. Het zijn in feite grote, uniek vormgegeven reclame-uitingen. Reclame voor biermerken, blikgroentes, telefonie maar ook voor boormachines en
mayonaisemerken. De schilderingen op de schaafijskarretjes en bussen hebben een vergelijkbare taak.
Verleidelijk geschilderde vrouwen en mannen, poëtische of humoristische teksten in opvallende kleuren moeten klanten verleiden juist daar ijs te kopen of een busrit te maken.
Alle soorten schilderingen (muur, bus of schaafijskar) zijn laagdrempelig, zeer direct en uiterst communicatief. De beelden laten zich zien in de openbare ruimte en zijn kunstzinnig zonder zich echter als kunst te afficheren. Je kunt het zien als kunst en als cultureel erfgoed. Maar met de stijgende welvaart en opkomst van goedkope druktechnieken en digitale media staat het voortbestaan van deze straatkunst onder druk. Het is niet denkbeeldig dat over een aantal jaren bussen niet meer beschilderd worden maar met stickers worden beplakt. Beschilderde muren maken hier en daar al plaats voor digitale prints op doek.
De handmatig beschilderde schaafijskarretjes -veel vaker te zien in de jaren zeventig en tachtig- zijn al bijna helemaal uit het straatbeeld verdwenen.
Dynamisch
De straatschilderingen zijn dynamische en levendige kunstvormen. Als categorie op zich zijn ze niet uniek, maar het feit dat deze informele kunstvormen zich in Suriname op hoog niveau staande weten te houden, is zeer bijzonder. De tentoonstelling maakt voor het publiek vooral de cultuurhistorische waarde van de straatkunst zichtbaar. Speciaal voor de tentoonstelling heeft een groep straatschilders in opdracht van de organisatie panelen beschilderd met steeds hetzelfde formaat: een vierkante meter. Deze schilderwerken vormen de kern van de tentoonstelling. Ze
zijn gemaakt door: Ramon Bruyning, Nishar Khodabaks, Johnny Khodabaks, Dennis Riebeek, Elvis Simsjoe, Hendry Singoredjo, Bietje Kramer, Manoodj Gangadin, Eric Moehamediskah, Winston van der Bok, Ray Daal, André Sontosoemarto en Lloyd Wolff.
Naast deze werken zijn er verklarende teksten en ander materiaal (film en fotografie) waarin de bezoekers achtergrondinformatie krijgen. Tijdens de tentoonstelling draait bovendien een korte documentaire (10-15 minuten) die de dynamiek van de straatkunst laat zien: beelden van de diverse straatschilderingen worden afgewisseld met commentaar van de makers en de ‘gebruikers’.
’Schaafijs en Wilde bussen’ is een initiatief van Tammo Schuringa, kunstenaar en docent aan de Gerrit Rietveld Academie, en is ontwikkeld samen met kunsthistoricus Paul Faber. Het project omvat meerdere onderdelen: een reizende tentoonstelling, een boek, een artist in residence project met straatpresentaties en een educatieprogramma. De werken zijn tot 25 april in Fort Nieuw Amsterdam te zien. Vanaf 4 juni is de tentoonstelling tien weken lang op verschillende plaatsen in Nederland. Het bijpassende en gelijknamige boek is een samenwerkingsproject tussen de Stichting Openluchtmuseum Fort Nieuw Amsterdam, KIT Publishers en het Centrum Beeldende Kunst Zuidoost, Amsterdam.
Nu populair
