Eén van de meest mysterieuze en mooie dieren in het Surinaamse regenwoud is ongetwijfeld de jaguar, ofwel de tigri. Maar de jaguar is ook één van de meest zeldzame dieren. De International Union for the Conservation of Nature (IUCN) kwalificeert het roofdier dan ook als ‘bijna bedreigd’. Maar hoe is het gesteld met de jaguarpopulatie in Suriname? Niemand blijkt het te weten. Er is niet één natuurbeschermingsorganisatie in het land die beschikt over adequate informatie.
In de meeste landen is de jacht op jaguars verboden, ook in Suriname. Volgens de IUCN zouden er nu ongeveer 50.000 jaguars wereldwijd in het wild leven, maar diverse organisaties hanteren andere cijfers. Volgens het Wereld Natuur Fonds Brazilië zijn in de jaren zestig en zeventig in Zuid-Amerika zo’n 18.000 jaguars voor hun huid gedood.
Marie-Louise Felix, Species Conservation Officer van het Wereld Natuur Fonds Guianas, kan ook niet vertellen hoeveel jaguars in Suriname leven. “Afgaande op berichten uit inheemse gemeenschappen zijn er mogelijk in veel gebieden gezonde populaties in overvloed aanwezig. Maar wij denken dat in ieder geval een mechanisme ontwikkeld moet worden om jaarlijks het aantal gedode dieren en de locaties waar ze zijn gedood, in kaart te brengen. Ook willen we weten of een jaguar is gedood omdat hij dichtbij bewoond gebied kwam. Of dat ze gewoon voor de lol zijn afgeschoten.”
In een aantal Latijns-Amerikaanse landen trachten wetenschappers wèl zicht te krijgen op de lokale jaguarpopulatie. Dat gebeurt vooral, zoals in Mexico en Ecuador, door het opstellen van fotocamera’s die reageren op warmte. Wanneer een dier op een warmtesensor stapt, gaat de camera af en wordt automatisch een foto gemaakt. Hierdoor zijn begin 2009 in Ecuador diverse jaguars ’s nachts 75 keer op de gevoelige plaat vastgelegd. Dat onderzoek werd onder andere gefinancierd door de Universiteit van Florida en het Wereld Natuur Fonds (WNF).
Een dergelijk onderzoek zou ook in Suriname uitgevoerd kunnen worden. Primatoloog Marc van Roosmalen heeft in de jaren dat hij wetenschappelijk onderzoek verrichtte in het Voltzberggebied, jaguars waargenomen en gefotografeerd. In zijn boek ‘Blootsvoets door de Amazone’ schrijft hij over een zeldzame ontmoeting met een tigri in 1995: ‘Plots onderbrak ik mijn wandeling op nog geen 2 m afstand van de jaguar die hier had liggen te snurken onder deze schuine rotswand; even verbouwereerd als ik was, stond hij tergend langzaam op; we keken elkaar een paar seconden in de ogen, verlamd van schrik, onze hersenen op volle kracht werkend om ons lichaam uit deze onaangename en levensbedreigende situatie te redden. (…) De jaguar maakte aanstalten zich terug te trekken. Na wat een eeuwigheid leek bereikte hij de rand van de rotswand, draaide zich bliksemsnel om en vluchtte weg langs de achterkant van het enorme rotsblok.’ Van Roosmalen ontdekte dat in zijn onderzoeksgebied, de Voltzberg, onder andere geelvoetlandschildpadden, stekelvarkens en drietenige luiaards ook tot de prooien van de jaguar behoren.
Corridor
Volgens het WWF Guianas moeten er strengere maatregelen komen om de jaguar te beschermen. “Daarnaast zouden ook mensen gestraft moeten worden die lichaamsdelen van jaguars verkopen en kopen, omdat zij immers degenen zijn die de handel in stand houden”, aldus Felix.
Het WWF Guianas streeft naar de creatie van beschermde gebieden voor de jaguar. De in New York gevestigde organisatie Panthera werkt op dit moment aan een ‘Jaguar Corridor in Zuid-Amerika’. Een kaart van de organisatie laat zien dat in deze corridor ook een gebied in het zuiden en zuidwesten van Suriname is opgenomen. De corridor moet genetische paden tussen bestaande jaguarpopulaties beschermen. In een reactie laat Howard Quigley, directeur van Panthera weten dat de organisatie inderdaad enkele ‘ruwe corridormodellen’ voor Suriname heeft. Quigley: “We verwachten Suriname in augustus te bezoeken.” Er is dus internationale interesse voor de jaguar in Suriname. Die interesse lijkt groter te zijn dan die vanuit Surinaamse organisaties.”
Om Surinamers te informeren over de jaguar worden door het WWF Guianas onder andere boeken, spellen en autostickers gemaakt. Of de jaguar werkelijk gebaat is met deze promotieproducten, valt te betwijfelen. Maar het WWF Guianas spant zich tenminste in om aandacht te vragen voor de steeds zeldzamer wordende tigri.
Arturo Mora, medewerker op het regiokantoor van het IUCN Zuid-Amerika in Quito, Ecuador, berichtte al in mei 2007 dat het belangrijk is om te weten waarom een jaguar wordt gedood en of lokale bewoners inderdaad in gevaar waren. “Ook is het essentieel om uit te vinden welke opties er zijn alvorens wordt besloten een jaguar dood te schieten.” De IUCN tilt er zwaar aan dat in Suriname jaguars kennelijk te snel en zonder enige vergunning worden afgeschoten.
Regelmatig worden in Suriname jaguars ‘zomaar’ gedood. Dat gebeurt veelal door dorpsbewoners die geconfronteerd worden met tigris die het hebben voorzien op hun vee, doksen en eenden. In 2007 dook de jaguar op in de omgeving van Zanderij. Begin dat jaar sloop daar een jaguar rond. Twee honden werden volgens bewoners ‘verscheurd’ door (waarschijnlijk) een jaguar. Jagers werden extra alert. Er heerste angst voor het roofdier, angst voor het onbekende. Durfals gingen zelfs actief op zoek naar de jaguar. In april was het echter een jongen van vijftien in het dorpje Awarra Garden, bij Zanderij, die een jaguar doodschoot. In juni gebeurde hetzelfde in de Nanni-polder in Nickerie. Volgens de schutter waren zijn geiten en schapen door het dier gedood.
Na dit laatste voorval reageerde Marie-Louise Felix in de Ware Tijd. Het was de eerste keer dat het WWF Guianas zo publiekelijk een helder standpunt innam met betrekking tot het doodschieten van jaguars. Felix: “Wij weten dat dit beest een bedreiging kan vormen voor mensen en dieren, maar in veel gevallen gaat het om algemene angst en intolerantie tegen jaguars. Dus een gevaar of niet: de beesten worden gewoon neergeknald.”
Jachtwet
Het doodschieten van een jaguar in Suriname is bij wet verboden. De Jachtwet van 1954 en het Jachtbesluit uit 2002 staan het doden van jaguars alleen toe als have en goed in gevaar komen. ’s Lands Bosbeheer moet in kennis worden gesteld wanneer een jaguar is afgeschoten, om te onderzoeken onder welke omstandigheden het dier is gedood. Natuurlijk is het niet eenvoudig om na het doden te kunnen constateren of dat is gebeurd ter bescherming van mens of dier.
Voor zover bekend is er nooit strafrechtelijk opgetreden tegen iemand die een jaguar heeft doodgeschoten. Integendeel. Daders worden geportretteerd in de media, trots poserend met de buit. Zoals in september 2007 toen een jaguar door twee broers werd doodgeschoten in het Reeberggebied, Wanica. Dagblad Suriname publiceerde een sensatieartikel met een foto waarop de twee broers met het levenloze dier poseerden. In het artikel werd de gedode jaguar zelfs omschreven als ‘deze gevreesde tijger’ die het hele Reeberggebied maandenlang ‘terroriseerde’.
Ondanks zijn bewuste, kwalijke en geplande actie om een jaguar te doden, verklaarde één van de broers het heel erg ‘jammer’ te vinden dat de populatie van bedreigde diersoorten op deze manier wordt verminderd. Het vlees van de jaguar werd onder buurtbewoners verdeeld, om te gebruiken voor medicinale doeleinden. De broers toonden zich verontwaardigd over het feit dat de overheid de geleden schade – de dood van vier koeien en enkele geiten – niet vergoedde. Je kunt je echter afvragen waarom bewoners hun erven niet beter afschermen met bijvoorbeeld een goede omheining.
Het wordt de jaguar en andere dieren wel erg gemakkelijk gemaakt om vee te doden.
Een maand later, eind oktober, vond de politie van Uitvlugt te Kasabaholo een dode tigri in de vriezer van een restaurant. Het dier was vermoedelijk een dag eerder doodgeschoten. Het dier vertoonde schotwonden en werd in beslag genomen. Het vlees was nog vers. Waarvoor de eigenaar van het restaurant het vlees zou gaan gebruiken, werd nooit bekend. Ook niet waar en door wie het dier was doodgeschoten.
Op vragen aan ’s Lands Bosbeheer of bij deze instantie bekend is hoeveel jaguars jaarlijks in Suriname worden gedood, door wie en waarom en of er ooit is opgetreden tegen iemand die zonder vergunning/toestemming een jaguar heeft doodgeschoten, werd ondanks herhaalde verzoeken niet gereageerd.
Zorgen
De afgelopen twee jaar hebben de media in Suriname niet bericht over gedode jaguars. Dat zou er op kunnen duiden dat de dieren in aantal afnemen of dat zij om welke reden dan ook minder in bewoond gebied opduiken. Felix zegt geen idee te hebben wat er op dit moment met de jaguarpopulatie in Suriname gebeurt. “Het Surinaamse binnenland is zo groot en dichtbegroeid dat een populatie in het ene gebied afneemt, terwijl die in een ander gebied toeneemt. Niet alleen de jacht en illegale handel zijn hier debet aan.”
De jaguar staat niet hoog op de agenda van natuurbeschermingorganisaties in Suriname. Jim Sanderson van de Small Wild Cat Conservation Foundation, die eveneens betrokken is bij de IUCN Cat Specialist Group, maakt zich ernstig zorgen over de jaguar in Suriname.
Handel
Sanderson wordt gezien als een van ’s werelds beste veldonderzoekers/deskundigen van kleine katachtigen. Recentelijk heeft hij Suriname bezocht. Hij ziet een markt voor de handel in jaguars, nu de handel in tijgers door internationale druk afneemt. Vooral China is een grote afzetmarkt voor lichaamsdelen van tijgers, die veel gebruikt worden in allerlei medicinale producten. “Er komen meer en meer Chinezen in Suriname. Kijk maar naar het toenemende aantal Chinese winkels en supermarkten. Je kunt er dan ook vanuit gaan dat er een groeiende markt is voor de jaguar. “Jagen en stropen zijn een way of life in Suriname. Er staat geen straf op het doden van wild, omdat er geen echt goede wetshandhaving is. Niemand steekt een vinger uit wanneer een jaguar wordt gedood. Bovendien spreken milieu-ngo’s (niet-gouvernementele organisaties. PK) zich ook niet uit. Verbaal zijn ze echt slecht.”
Sanderson zegt iemand in Suriname te kennen die foto’s heeft gemaakt van een doodgeschoten en onthoofde vrouwtjesjaguar. “Een baby jaguar is wees geworden en wordt aan zijn lot overgelaten. Het is een schande dat een land dat zo rijk is aan wild, op zo’n ongenadige manier dat wild exploiteert zonder wroeging of straf.”
Toenemende menselijke activiteiten in het binnenland, zoals goud- en bauxietwinning en houtkap, zouden de jaguar meer en meer uit zijn eigen leefomgeving kunnen verdrijven. Het dier wordt steeds minder waargenomen. Wie geluk heeft kan tijdens een toeristisch uitstapje naar het binnenland een glimp van een tigri opvangen. Het zou één van de laatste jaguars geweest kunnen zijn…
Nu populair
