JACQUELINA, SLAVIN VAN PLANTAGE DRIESVELD
Het waargebeurde verhaal van Jacquelina speelt zich af in het Paramaribo van 1829. Het vijftienjarige meisje is huisslavin op de plantage van Rudolf van Halm, een ‘stroeve oude paai’ van tachtig jaar.
Kinderen kunnen door dit stripboek zeker iets leren over het Surinaamse slavernijverleden. Wat is een plantage? Wat betekende het om als slaaf te leven? Ook typisch Surinaamse gebruiken en uitdrukkingen komen aan bod. Zo maakt Jacquelina vaak een tyuri, een tsjilpend geluid, wanneer iets haar niet zint. Het is geen gelukzalig sprookje, want het leven van een slaaf was nu eenmaal geen pretje.
Het is de eerste keer dat in Nederland een dergelijke geschiedenis in stripvorm verschijnt. Het boek is onderdeel van het project Kind aan de Ketting van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee). De strip over Jacquelina werd er getoond naast andere verhalen, tekeningen en voorwerpen. Uit het verleden werden kindslaven uit Suriname, Aruba en de Antillen centraal gesteld, voor het heden werd de mondiale stand van zaken belicht. Al is in Suriname de slavernij afgeschaft, op andere plaatsen in de wereld moeten kinderen nog steeds als slaaf werken.
De prentjes zijn kleurrijk en grappig, alleen wordt de vrouwelijkheid van Jacquelina wel heel erg benadrukt. De tepels van haar jeugdige borsten steken voortdurend boven haar gele jurkje uit, benieuwd wat kinderen hiervan vinden? Zo zijn er meer dingen waar ik me bij afvraag of het geschikt is voor kinderen. Van Halm, de slavenmeester, vindt Jacquelina wel een ‘lekkere meid’ en laat dit op allerlei manieren merken. We zien meerdere malen hoe hij haar – met de tong uit de mond – schaamteloos begluurt, betast en zelfs misbruikt. De makers gaan de wrede waarheid ook niet uit de weg. Kwasi, de jongen op wie Jacquelina hopeloos verliefd is, wordt afgeranseld met de zweep en toegetakeld door de hond. Jacquelina wordt ter dood veroordeeld voor het vergiftigen van haar meester. Ze wordt opgehangen, het boek eindigt met het meisje dat dood aan de strop bungelt. “Zie je wel, stroeve ouwe paai? Ik sterf nog liever!”, zijn Jacquelina’s laatste woorden. Ze verkiest de dood boven een leven als zijn bezit.Geen liefdesverhaaltje met happy end, maar een realistisch relaas van het leven van een kindslavinnetje.
Tine wellens
Jacquelina, slavin van plantage Driesveld, Aspha Bijnaar, Ineke Mok, Dineke Stam, 2010, KIT Publishers i.s.m. NiNsee, ISBN 9789460221095
Gesignaleerd: Herstelbetalingen
Het is geen geheim dat Nederland enorm heeft geprofiteerd van de slavernij in Suriname. Met het boek Herstelbetalingen wordt gepoogd inzicht te geven in de winst en de systematische manier waarop de verrijking plaatsvond. Nederland heeft excuses aangeboden voor deze misdaad en hiermee schuld bekend, waarvoor Suriname vergoed moet worden, meent schrijver en econoom Armand Zunder in zijn vijfhonderd pagina tellende studie. Ook de omvang van het te vergoeden bedrag is middels een economische analyse aangetoond.
Herstelbetalingen, Armand Zunder, 2010, Amrit uitgeverij, ISBN 9789074897556
Met Kwata op reis
‘Piti kô piti kô klinkt het keer op keer.
Hoog in de boom slingert hij heen en weer.’
Het is Kwata (met één t) de slingeraap die op een ochtend besluit, dat hij die dag met zijn boot naar de monding van de rivier wil varen. Met een tros bananen als proviand vertrekt de avonturier. Onderweg stappen zijn vrienden Monkimonki, Kapwa, Sekrepatu en Konikoni in. Ze varen door een sula, worden geholpen door otters, zien vlinders en spreken met andere dieren uit het bos.
Vanaf de eerste bladzij nodigt dit kinderboek uit tot lezen. Het is tot in de puntjes afgewerkt, zelfs de schutbladen zijn versierd met tekeningen van dieren die in het verhaal hun debuut maken. Op deze manier wordt de aandacht van het kind direct getrokken. Elke pagina is volledig geïllustreerd waardoor het verhaal zowel in tekst als in beeld wordt verteld. Illustrator Ginoh Soerodimedjo heeft duidelijk zijn best gedaan. De tekst is bijna overbodig geworden, want op de illustraties is alles te zien en soms zelfs meer. Een grijzende krokodil aan de oever van de rivier, een krabbetje dat in de schaduw voorbij rent of een angstig kijkend visje wanneer Kwata per ongeluk in het water valt.
Dit boek is ontwikkeld door stichting Klimop, om voor te lezen aan jonge kinderen. Achterliggend idee is om de kinderen op speelse wijze met de dieren in het Surinaamse oerwoud kennis te laten maken. Het boek kan professioneel worden gebruikt, maar ook gewoon door ouders thuis. Het is voor de kleintjes geschikt om doorheen te bladeren en zich te vergapen aan de inheemse dieren, die bij hun Surinaamse naam worden genoemd. Om eventuele verwarring te voorkomen is achter in het boek, een lijst met diersoorten met plaatje, Surinaamse en Nederlandse naam opgenomen. Met Kwata op reis is het vierde boekje in deze voorleesreeks een feit. Eerder verschenen Waka waka waka, Edo Éen-shirt en Potje Pindakaas en Budúndu.
De avonturen van Kwata worden in dichtvorm verteld. Ook hier blijkt de zorgvuldigheid waarmee het boek is samengesteld. Enig minpuntje is dat de rijm af en toe wat zwak is: ‘kijk daar is de boo met pagaai en stok, het water klotst zachtjes van klok klok klok’. Maar dit is slechts een kleinigheid, de meeste rijmvormen zijn uitstekend. Ik kijk nu al uit naar het volgende boekje dat in deze reeks zal verschijnen. Tot die tijd veel leesplezier met Kwata, voor de kinderen en voor de voorlezer.
Emmelien Stavast
Met Kwata op reis, samenstellers: M.A. Pabst-Tapessur, L. Liefeld-Berend, M.J.A. Mac Nack-van Kats, illustraties Ginoh Soerodimedjo, 2010, Stichting Klimop, ISBN 9789991470382
Gesignaleerd: de Marronvrouw in de stad
Over de rol van de Marronvrouw binnen de samenleving is nog weinig bekend. Om meer inzicht hierin te geven en om de orale overlevering op schrift te zetten, deed Martina Amoksi een historisch analyse van de gevolgen van urbanisatie voor de Marronvrouw. Het boek laat zien dat deze vrouw in de traditionele gemeenschap een prominente rol innam en dat zij in de Westerse samenleving bezig is haar weg te vinden en daardoor ook verandert. Een absolute aanrader voor degene die meer inzicht willen hebben in de veranderende leefwijze van de Marronvrouw.
De Marronvrouw in de stad, Martina Amoksi, 2009, Ninsee/Amrit, ISBN 9789074897495
Drijfhout
In pension Marowijne in Albina voegt de Nederlandse moeder Jacoba zich met haar zoontjes uit een eerder huwelijk bij haar nieuwe echtgenoot oom Eddy. Deze keurige christelijke Creool vecht tegen zijn gevoelens voor dienstmeisje Nadine uit Frans-Guyana, zwanger van een weggelopen Fransman. Een verzameling drijfhout, jong en oud, wit en zwart, daders en vooral slachtoffers, bijeengesprokkeld om een gezin te vormen. Jacoba’s zoon Barend heeft meteen argwaan tegen oom Eddy en probeert met succes Nadine te verdrijven. Zijn broertje Bas, net geboren in Suriname, vindt zijn draai in Albina en groeit op samen met Nadines dochter Hortence. Uiteindelijk kan Jacoba niet aarden en neemt ze Bas en Barend mee terug naar Holland. Jaren later treffen Barend, Hortence en oom Eddy elkaar in Nederland en proberen ze hun dramatisch verlopen geschiedenis te reconstrueren.
Drijfhout is een roman over mensen van vlees en bloed, maar ook over Surinamers en Nederlanders en misschien wel over Suriname en Nederland. Eerst lijkt De Vries wel erg duidelijk partij te kiezen: de meest Surinaamse Surinamer van het boek, oom Eddy. Hij komt over als een halve heilige, net zo nobel als de trotse Nadine, Barend en Jacoba zijn narrig en bitter. Allengs krijg je wel begrip voor die bakra’s, terwijl Eddy’s goede bedoelingen stranden in schijnheiligheid en passiviteit.
Dat komt ook door de opbouw: de hoofdstukken hebben afwisselend het perspectief van Hortence, Eddy en Barend. De Vries doet dat op een intelligente manier: de passages volgen elkaar niet alleen op, ze vullen elkaar ook goed aan. Annette de Vries is van oorsprong actrice en theaterdocent. Dat de dialogen in Drijfhout van wisselende kwaliteit zijn, verbaast daarom een beetje. Soms opvallend krakkemikkig (‘Ik had een enorme puinhoop aangericht. En dat alles omwille van Jacoba. Het enige wat ik kon doen om overeind te blijven, was op iedereen neerkijken’, zegt één van de personages nota bene snikkend. Probeert u dat thuis zelf eens…), maar meestal krachtig en levensecht. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de prachtige beschrijvingen van het oude Albina, fascinerend voor iedereen die deze plaats niet in de oude luister heeft meegemaakt. Ook dat maakt Drijfhout een boek dat je bijblijft.
Peter Douma
Drijfhout, Annette de Vries, 2010, Uitgeverij Atlas, ISBN 9789045009179
Gesignaleerd: Edgar Cairo – De schrijver als schilder
In 2000 stierf essayist, dichter, columnist, performer en schilder Edgar Cairo. In de laatste jaren van zijn leven schilderde hij als een bezetene, in totaal 209 schilderijen. Vooral dit werk blijkt veel mensen aan te spreken, door de felle kleuren, heftige en directe manier van schilderen. Het boek bevat veertig kleurenreproducties van Cairo’s schilderijen met essays van onder andere Stephan Sanders, Michiel van Kempen en Dirk van Weelden. Edgar Cairo stierf op 16 november tien jaar gelden in Nederland.
Edgar Cairo – De schrijver als schilder, onder redactie van Cindy Kerseborn, 2010, Uitgeverij De Verbeelding,
ISBN 9789078909170
Dick Boldhero
Van Dick Boldhero zullen weinig mensen in Suriname, of Nederland, gehoord hebben. Toch groeiden hele generaties Amerikanen in de negentiende eeuw op met de avonturen van Dick Boldhero. De schrijver, Samuel G. Goodrich (1793-1860), was boekverkoper en uitgever. Hij was zeer succesvol met de boeken die hij voor de jeugd schreef en vergaarde zo een enorm fortuin. Vaak gebruikte hij daarbij het pseudoniem Peter Parley. Zijn boeken omvatten vaak spannende reisverhalen, waarin geschiedenis, natuurwetenschappen en geografie een belangrijke, educatieve, rol speelden.
Dick Boldhero neemt als zeventienjarige een baantje aan op een schip dat vanuit Amerika naar Suriname vertrekt. Daar hoopt hij een teken van leven te krijgen van zijn oom Ben. Deze oom is na een oproer in Port-au-Prince (Haïti) spoorloos verdwenen.
Dick is onder de indruk van Paramaribo. De brede straten met aan weerszijden verschillende bomen die sinaasappels dragen, citroenen of tamarinden. De bevolking is buitengewoon divers; hij ziet planters, soldaten, zeemannen uit alle hoeken van de aarde, joden, indianen en ‘negroes’. Hij gaat te voet op zoek naar een Engelsman die ergens aan de Surinamerivier moet wonen. Op zijn tocht komt hij natuurlijk in aanraking met kaaimannen, miereneters, reuzenvleermuizen en apendieren. Wanneer een anaconda op het punt staat hem aan te vallen wordt hij gered door een Marron op een paard (!). Deze neemt hem mee naar ‘Marrontown’, waar hij liefdevol wordt opgevangen. Boldhero vindt zijn oom uiteindelijk in het stadje Barra, midden in het Amazonegebied. Hij trouwt met de dochter van oom Ben. Hoewel dit boek fictie is geeft Goodrich een zeer geloofwaardig beeld van het negentiende-eeuwse leven in Suriname. Duidelijk is dat hij grondig onderzoek heeft gedaan. Hij neemt weliswaar geen afstand van de slavernij maar hier en daar klinkt toch een zekere empathie door. Belangrijkste reden waarom dit aardige boekje een ereplaats verdient in de Surinaamse bibliotheek, is omdat het één van de weinige vroege Amerikaanse romans is waarin Suriname centraal staat. Naar de invloed op de Amerikaanse beeldvorming van Suriname kunnen we slechts gissen. Zou Harriet Beecher Stowe (1811-1896), de schrijfster van De Hut van oom Tom, het gelezen hebben? Zij overleed in Hartford, vlakbij de plek waar Dick Boldhero opgroeide.
Carl haarnack
Dick Boldhero; or a tale of adventures in South America, By the author of Peter Parley’s tales (=Samuel G. Goodrich), New York: Sheldon & Company, 1859
Gesignaleerd: The adventures of Dick Boldhero
Van dit boek verschenen verschillende edities en de eerste druk was in 1842. De editie van 1845 is aardig ook vanwege de illustraties. Merkwaardig staat in deze editie in het voorwoord van de schrijver de naam Richard Boldhero in plaats van Dick Boldhero. Richard is in geen velden of wegen te bekennen. Ook belooft hij zijn lezers de subliemste wonderen der natuur te laten zien in dit deel van de Nieuwe Wereld. Daar kunnen wij als Surinamers het toch alleen maar mee eens zijn? Een boeiend boek met oog voor detail.
The adventures of Dick Boldhero in search of his uncle, or, Dangers and difficulties overcome, Samuel G. Goodrich, Edited by Peter Parley, London: Darton and Co. (ca. 1845)
Nu populair
