Kulturuwinkri’s floreren dankzij eindejaarswasi

Afscheid nemen van het oude en een impuls geven aan het nieuwe is vaak de gedachte aan het eind van het jaar. De manieren waarop dit wordt gedaan, zijn zeer verschillend. Vaak hoort een wasi er traditioneel bij, de commercie speelt daar handig op in. 

Kulturu winkri’s  zoals ze in de volksmond worden genoemd,  zijn de winkels die culturele attributen verkopen zoals pangi’s met verschillende namen, pimba, switsopie’s en verder alles wat nodig is binnen de beleving van de winticultuur. In deze speciaalzaken is het in bepaalde tijden van het jaar vaak een drukte van jewelste. Zo ook in december, de traditionele wasi maand.
Mahabier Drugstore is één van de bekendste. Vader Alfred Sukhnandan Mahabier is in 1963 met de zaak begonnen, nadat hij jaren voor drugstore Singh gewerkt had. Mahabier senior is inmiddels overleden en zijn jongste zoon Anand (33), zwaait al tien jaar de scepter, samen met zijn vrouw Sherin. In december is het zo druk dat de winkeleigenaar genoodzaakt is meer personeel in dienst te nemen in. Mahabier: “Het is een gewoonte van de mensen die zij van hun voorouders meegekregen hebben. Ze gaan het nieuwe jaar met een nieuw denken tegemoet en dat is de reden dat ze de winkel massaal bezoeken. De dingen die ze nodig hebben voor een swit watra komen ze dan zoeken. De swit watra is niets anders dan een hoeveelheid ‘zevengeesten’ en zeven verschillende bloemen in water geprepareerd met parfum. Daarmee wordt dan gebaad.”
Volgens Mahabier zijn het niet alleen de Afro-Surinamers die de producten kopen, maar zij zijn wel de grootste groep. Maar of hij zelf ook in de traditie gelooft? “Ja. Ik geloof er zelf ook in. Daarom neem ik aan het eind van het jaar ook een ‘jaarwasi’. Het nemen van culturele baden ziet Mahabier als cultuur en niet als geloof, waardoor het niet tegen zijn Hindoegeloof indruist. De familie Mahabier vindt dat deze cultuur niet echt wordt gewaardeerd, daarom moet er volgens hun meer respect getoond worden voor deze cultuuruiting. Vooral omdat het bedrijf er zijn brood mee verdient, klinkt dat logisch.

Traditie van reinheid
Mahabier heeft vier vrouwen en vier mannen in dienst. In de winkel wordt wel degelijk rekening gehouden met de traditie van reinheid binnen de winticultuur. Omdat de vrouwen ongesteld worden en dan niet rein zijn, helpen de mannen meer op de afdeling waar de culturele producten te koop zijn en de vrouwen meer op de cosmetica- en de pangi-afdeling. Ook vanuit het buitenland worden producten aangekocht. Mahabier: “Maar veel producten zijn ook hier te vinden en andere maak ik zelf, zoals de ‘zevengeesten’. Dat maak ik zoals mijn vader het mij geleerd heeft.”
Jacintha (52) komt uit Nederland en is de winkel uit nieuwsgierigheid binnengestapt. “Ik logeer hier in de buurt, daarom ben ik bij deze drugstore gekomen. Ik vind de prijzen redelijk. Ik heb net vierhonderd srd betaald voor mijn producten.” Ze zegt dat de culturele wasi haar bijna elk jaar weer geluk brengt en daarom koopt zij ook altijd de kaars ‘geluk’.
Marcia (38) is vaste klant en neemt deze Swit Watra, omdat zij van haar moeder heeft geleerd dat het nieuwe jaar verwelkomd moet worden met een krin skin. Alle vloeken van het oude jaar worden volgens haar weggewassen door de wasi. En elk jaar geeft ze hiervoor driehonderd srd uit. “Ik zie dat het kruidenbad mij helpt, daarom blijf ik die wasi nemen. Ik kom bij deze drugstore, omdat ik eens ernstig ziek was. Door hun hulp bij het zoeken naar een lukuman, ben ik genezen. Dat is ongeveer vijf jaar terug.”

Modern
Waar voorheen de bonuman zelf zijn spullen maakte en op zoek ging naar attributen in het bos, is ook deze beroepsvorm meegegaan met de tijd. Tegenwoordig bezoekt ook de geneesheerwinkels zoals die van Mahabier. Daar getuigt André (58) van. “Ik ben al dertig jaar lukuman. Ik bezoek alle kulturu winkri’s, omdat je in mijn beroep voorzichtig moet zijn en geen vaste klant moet zijn van één van deze winkels. De prijzen verschillen. Zo zijn er producten die duurder zijn bij Glenn’s kulturu winkri en goedkoper bij Mahabier of goedkoper op Noord. Ik woon zelf op Geyersvlijt en daar heb je ook een
kulturuwinkri, maar ik koop ook niet alles daar, omdat je ook dingen hebt die prijzig zijn. Ik vergelijk eerst de prijzen. Aan een decemberwasi geef ik meestal veel uit hoor, vorig jaar was ik vijfhonderd srd kwijt. Ik vind wel dat die kulturu winkri’s soms overdrijven met de prijzen, want al de dingen worden hier in ons bos of in de rivier gevonden.”
Waar Mahabier de voorkeur geeft aan een zeer vercommercialiseerde aanpak, zijn er ook winkels die het liever op kleine schaal aanpakken. Shy Alakondre Winkrie te Geyersvlijt is zo’n zaak. Van buitenaf lijkt de winkel op een beautysalon. Pas bij het binnenstappen zie je dat het een cultuurshop is. De eigenaar is Jimmy Babel (42). Hij wordt ondersteund door zijn vrouw, die hem zes jaar geleden op het idee gebracht heeft zo’n speciaalzaak te beginnen. Babel: “De uitstraling van buiten komt omdat de winkel vroeger een kapsalon en barbershop was.”
Anders dan bij Mahabier is het heel rustig in de winkel en Babel heeft geen mensen in dienst. Het loopt volgens Babel nooit storm in de winkel. Maar dat wil niet zeggen dat de zaak niet floreert. “Het gaat wel want ik kan ervan leven en wanneer het druk is, red ik het. Deze aanpak is beter voor mij en voor mijn klanten, want ik ken ook alles wat in mijn winkel is. Ik vind het trouwens niet verstandig dat vrouwen in deze winkels verkopen, want ze zijn niet de hele maand rein.”

Vaste klantenkring
Shy Alakondre Winkri heeft een vaste klantenkring die fan is van de kleinschalige aanpak. “Het zijn mensen voor wie ik speciaal iets laat maken of laat zoeken wanneer zij iets nodig hebben. Het feit dat ik in deze cultuur ben grootgebracht – de familie Babel heeft altijd een link met fanowdu gehad – maakt dat ik ook veel zelf weet. Mijn producten zijn meer lokaal; ik heb mijn mensen die de dingen in het bos voor mij zoeken. In december hebben wij het druk, omdat eenieder het nieuwe jaar schoon tegemoet wil gaan. Alle hebbi’s worden weggewassen en als jij het als mens gelooft, dan laat je het oude jaar niet gewoon voorbijgaan.”
De eerste indruk leert dat Babel goedkoper is dan Mahabier. “Een great wasi of decemberbehandeling kan je ongeveer honderd srd kosten als je echt alles wil. Het zijn niet alleen de Creolen die langskomen. Ik heb Chinezen, Hindostanen, Javanen, zelfs Brazilianen als vaste klanten, kortom alle bevolkingsgroepen.”

Kwakzalvers
Waar Mahabier wel adviezen geeft over het bezoeken van een bonuman, doet Shy Alakondre Winkri dat niet. “Die keus laat ik aan de mensen zelf over, omdat het een risico is. Er zijn tegenwoordig veel kwakzalvers en daarmee ben ik heel voorzichtig. Mijn goede naam is mij heilig.” Over de prijzen die gehanteerd worden binnen het cultureel circuit, is hij duidelijk: “Niets is goedkoop. Ook normale medicijnen niet. Als je jouw lichaam op cultureel gebied gezond wil hebben, krin skin, moet je natuurlijk veel uitgeven.”

0

Gedeeld