Bij een klein, vervallen hok in de Paramaribo Zoo is op een bordje te lezen dat de negentien jaar oude Bengaalse tijger Samba ziek is, aan ouderdomsverschijnselen lijdt, kortademig is en heel slecht eet. Een zielig plaatje en menigeen vraagt zich af of het niet beter is Samba uit zijn lijden te verlossen. Maar daar is de verzorger van de tijger het niet mee eens. Die meent ‘dat zolang Samba nog eet, niet besmettelijk is voor de mens en de andere dieren, een natuurlijke dood te prefereren is’.
Het bordje en de stil liggende tijger in zijn kooi vragen om een reactie van de directie van de dierentuin. Immers, moet hier niet een ethische discussie worden gevoerd over hoe om te gaan met oude, zieke dieren in een dierentuin? Laten inslapen ofwel euthanaseren? Of een natuurlijke dood laten sterven? Maar, is een veel gehoorde reactie, een bejaarde dame of heer die ernstig of ongeneeslijk ziek is, laat je toch ook niet inslapen? Daarnaast is er waarschijnlijk in het geval van Samba geen sprake van ondraaglijk lijden. Voor een leek is dat natuurlijk niet te zien: Samba ligt veel en als hij loopt dan is dat heel traag, haast waggelend.
De directeur van de Paramaribo Zoo, John Altenberg, zegt in samenspraak met de verzorger en met de dierenarts van de dierentuin, Leontine Bansse-Issa, besloten te hebben om Samba een natuurlijke dood te laten sterven. Altenberg: “Ja, er is intern wel een discussie geweest over de gezondheidssituatie van Samba. Het is goed om wat tekst en uitleg te geven, omdat de meeste bezoekers de achtergrond van het dier niet kennen. Hij lijdt geen pijn en is niet ziek. Tja, op het bordje dat aan zijn verblijf hangt, is helaas wel te lezen dat hij ziek is. Maar dat is onjuist: Samba is gewoon oud. Kortademig is hij ook niet. Onze dierenarts behandelt hem en we hebben continu overleg met haar, ook over de voeding. De tijger wordt dus goed in de gaten gehouden.”
Niet stervend
De woorden van John Altenberg krijgen bijval van dierenarts Bansse-Issa. “Een dier mag natuurlijk niet uitzichtloos lijden. Maar ouder worden hoort nu eenmaal bij het leven. Op dit moment is Samba gewoon een oude tijger, maar niet stervend.”
De oude tijger is wel kieskeurig geworden als het om zijn ontbijt en lunch gaat. Bansse-Issa: “Hij lust geen taai rundvlees, maar eet elke dag zijn portie van vier tot zes kippen. Ook de eetlust wordt in de gaten gehouden. Zijn gebit is nog in orde. Hij heeft perioden van stram bewegen gehad en is toen met pijnstillers behandeld. Hij is daar prima op verbeterd.”
In 2009 heeft de dierenarts wel een tijger laten inslapen, een zusje van Samba. “Het dier at slecht en werd snel mager omdat zij een tumor in haar bek had. De dierentuin is dus niet principieel tegen euthanasie, maar wil dit alleen doen bij uitzichtloos lijden. Overigens zijn de tijgers in de Paramaribo Zoo de afgelopen vijftien jaar steeds ouder dan zestien jaar geworden en dan doen zogenoemde ouderdomsverschijnselen zich voor en hebben de dieren geriatische zorg nodig”, aldus Bansse-Issa.
Deskundigheid
De Rotterdamse dierentuin Diergaarde Blijdorp onderhoudt al vele jaren goed contact met de dierentuin van Paramaribo. Directeur Marc Damen heeft begrip voor de beslissing om Samba van zijn oude dag te laten genieten en om het dier niet te doden. Damen: “Ik vertrouw op de deskundigheid van de verzorgers, directie en dierenarts van de Paramaribo Zoo, dat ze lijden van het dier voorkomen. In een dierentuin willen we niet alleen maar dieren in topconditie laten zien, maar krijgen dieren ook de gelegenheid om hun oude dag door te brengen. Het feit dat een dier oud en wellicht vaker moe is, wil nog niet zeggen dat we het dan maar op moeten ruimen. Op het moment dat een dier echter gaat lijden, is dat wel een moment om het uit zijn lijden te verlossen.”
Volgens Damen laat ook Blijdorp dieren bij voorkeur een natuurlijke dood sterven, als het dier niet lijdt. “Het is een ethische discussie, maar we vinden het respectvol naar het dier en daarnaast hoort de dood bij het leven en daar hoeven we ons niet voor te schamen en dat strikt achter gesloten deuren te laten plaatsvinden.”
Inslapen
Een Amerikaanse tijgerdeskundige denkt er echter anders over. Allereerst wil Ronald Tilson, één van de directeuren van de Minnesota Zoo en coördinator van het ‘Species Survival Program’ van de Amerikaanse Vereniging van Dierentuinen en Aquaria, benadrukken dat Samba geen volbloed Bengaalse tijger is. “Buiten de Bengaalse tijgerlanden India, Nepal en Bangladesh, zijn nauwelijks Bengaalse tijgers te vinden. De meesten zijn zogenoemde hybriden, kruisingen tussen twee verschillende soorten, en hun herkomst is veelal onbekend.”Over Samba zegt hij verbaasd te zijn over zijn hoge leeftijd. “Samba is behoorlijk oud, de meeste tijgers gaan voor het negentiende levensjaar dood, een enkele wordt ouder maar alleen met goede zorg van een dierenarts. Aan een tijger is trouwens niet te zien of hij pijn lijdt. Tijgers lijden in solitaire stilte.” De Amerikaan laat doorschemeren niet tegen het laten inslapen van Samba te zijn. “Behoedt de oude jongen voor meer pijn. Als hij slecht eet en zich niet meer zo vrij kan bewegen, dan is er iets goed mis.”De hoge leeftijd van de tijgers in de Paramaribo Zoo door de jaren heen duidt er op dat de dieren tijdens de vele jaren van ‘opsluiting’ in alle opzichten goed zijn verzorgd en het goed hebben.
Bedreigd
Op dit moment zouden zich overigens wereldwijd rond de 210 Bengaalse tijgers in dierentuinen bevinden. In het wild gaat het bijzonder slecht met deze tijgersoort. Volgens een door het Wereld Natuur Fonds in januari 2010 uitgebracht persbericht zouden er wereldwijd ongeveer 3.200 Bengaalse tijgers in het wild leven. Zeventig jaar geleden leefden er alleen al in India nog rond de dertigduizend exemplaren. Het dier is dan ook door International Union for Conservation of Nature (IUCN) op haar ‘Red List’ van bedreigde diersoorten geplaatst. Samba bevindt zich nog in gezelschap van zijn halfbroertjes Boris en Jeltsin, die zich wel in een ander verblijf bevinden. Altenberg: “Alle tijgers in de dierentuin zijn geboren uit een stel dat jaren geleden vanuit Amerika is gekomen. Ik weet niet precies meer uit welke dierentuin. Uit angst voor inteelt werd vrij snel besloten, na overleg met de Amerikanen, om alle tijgers te castreren en te steriliseren. Samba heeft namelijk ook nog twee zusjes gehad. Daarvan is één aan kanker overleden toen zij zestien was en de andere zus is op tienjarige leeftijd overleden.” Altenberg spreekt bewogen. Het is een man die duidelijk begaan is met het lot van zijn dieren. Van bijna ieder dier kent hij de geschiedenis. Zo is hij verzot op zijn Braziliaanse reuzenotter Terry. Met de hand heeft hij het dier grootgebracht, vooral met veel pap. Dan is er het verhaal van de miereneter die als jong door iemand van de rug van de moeder werd gehaald. Kortom, elk dier in de dierentuin heeft zijn eigen verhaal.
Vernieuwingen
Altenberg maakt van de gelegenheid gebruik om ook nog even te wijzen op de staat waarin de Paramaribo Zoo verkeert. “Vijf jaar geleden was de dierentuin eigenlijk niet om aan te zien. Langzamerhand worden meer en meer dierenverblijven vernieuwd. Er is al een schitterend apeneiland gebouwd voor de slingerapen, een mooi verblijf voor anaconda’s en er wordt nu gewerkt aan een nieuw apenverblijf. Maar er is nog een lange weg te gaan. In de planning zitten onder andere nog een nieuw verblijf voor de Braziliaanse, populaire met een kalebas voetballende reuzenotter, en een nieuw onderkomen voor de miereneters.”
Hij vervolgt enthousiast: “Je stelt prioriteiten en je moest dus beoordelen wat het meest urgent aan vernieuwing toe is. Maar, belangrijk is absoluut ook dat de dieren op een fatsoenlijke wijze te eten krijgen. De dieren krijgen hier het beste van het beste.”
Samba krijgt in zijn laatste levensfase ook het beste van het beste en kan in alle rust op ieder moment zelf inslapen op een natuurlijke wijze. Wanneer Samba is overleden dan wordt hij – als er nog genoeg ruimte is op de eigen dierenbegraafplaats in de Paramaribo Zoo – begraven. Mocht die ruimte onvoldoende zijn dan wordt het dier gecremeerd.
Nu populair
