Voyage a la Guiane et a Cayenne
In het diplomatieke verkeer in de achttiende eeuw was niet het Engels maar het Frans de belangrijkste taal die adel en gegoede burgerij in Europa gebruikten. Ook in literatuur en wetenschappelijke boeken was de taal geen uitzondering. Dit boek werd geschreven door Fransman Louis-Marie Prudhomme (1752 – 1830) die zijn carrière als bibliothecaris en boekbinder begon. Later werkte hij als uitgever en schrijver. Dat was in die tijd een gevaarlijk beroep, waarvoor hij verschillende malen, vanwege het revolutionaire klimaat in Frankrijk, in de gevangenis belandde.
Het boek begint met een uiteenzetting over de flora en fauna van de Gu
yana’s. Ook de leefwijze van de Inheemsen die in het gebied tussen de Orinoco en de Amazone leven, komt ruim aanbod. Het boek bevat een prachtige kaart van het gebied (met een inzet van Cayenne) en een aantal fraaie etsen. Voor ons is het natuurlijk interessant om te kijken wat de auteur over Suriname schrijft. Allereerst steekt hij de loftrompet over de Nederlanders. Zij hebben door het droogleggen van moerassen en het graven van kanalen voor vruchtbare gronden gezorgd. Ook de hele geschiedenis van de kolonisatie van Suriname wordt onder de loep genomen. De kolonie wordt bestuurd vanuit Amsterdam, door een college bestaande uit magistraten van de stad, van de West-Indische Compagnie en de familie Van Sommelsdijck.
Als een meester een slaaf de vrijheid wil schenken, zo schrijft Prudhomme, is hij verplicht een manumissiebrief (lettres de franchise) te kopen. Zonder dit document kan geen enkel zwart persoon christelijk onderricht krijgen, noch gedoopt worden. Ook moet hij zorgen dat de ex-slaaf een beroep leert, zodat hij in zijn eigen onderhoud kan voorzien. Als een slaaf vader wordt, dan laat hij zijn meester een naam uitkiezen; als het een meisje is dan beslist de meesteres. De Europese bevolkingsgroep definieert Prudhomme als die groep mensen die geboren is uit Europese vaders (!). Onder hen bestaat er een grote vrijheid die, volgens Prudhomme, in Frankrijk niet bestaat.
Dit boek is geen reisverslag, maar door de auteur samengesteld uit bronnen die hij in Europa geraadpleegd heeft. Toch behoort het tot de achttiende-eeuwse klassiekers over de Guyana’s en geeft het ons inzage in het beeld van bijvoorbeeld Inheemsen en de slavernij dat men in Europa voorgeschoteld kreeg.
Carl Haarnack
Louis Prudhomme, Voyage a la Guiane et a Cayenne, fait en 1789 et années suivantes. Contenant une description géographique de ces contrées, l’histoire de leur découverte, les possessions et etablissemens (etc.), L’Éditeur in Paris (Louis Prudhomme), 1798
