Kunsthistoricus Bart Krieger
bespreekt elke maand een kunstwerk
Combé
Kunstwerken zijn op verschillende manieren te ‘lezen’. Met het oog, het hart en het hoofd. Het
oog levert een objectieve beschrijving op, het hart een emotionele subjectieve en het hoofd kan het
geheel in context plaatsen en hier betekenis aan geven. Deze maand de studie ‘Combé’, 2005,
aquarel, 50 x 60 cm, van Els Tjong Joe Wai.
Wat zien we?
Een jongen die aan de rivieroever een grote vis uit het water zwiept. Hij wordt gadegeslagen door het meisje dat iets verderop zit, twee honden en een jongen die in een bootje op de rivier vaart. Op het eerste gezicht lijkt de kunstenaar de veelgebruikte driehoekscompositie te hebben toegepast, maar bij nadere bestudering blijken de figuren een perfecte cirkel te vormen met bovenin de gigantische vangst van de jongen. Het lijkt vissen te regenen.
Wat voelen we?
Er gaat een enorme expressie en dynamiek uit van de schets, die bovenal gevoelens van verbazing en opwinding losmaakt.
Wat denken we?
Verbeeldt de kunstenaar een fabel waarin een schijnbaar normale jongen de lokale bevolking met een heldendaad weet te bevrijden van een zeemonster dat alle vissen levend opslokt? Of is het meer een realistische voorstelling van een wijk in Paramaribo, zoals de titel Combé suggereert? De drie personages zijn, als we uitgaan van hun uiterlijke kenmerken, niet direct bij een bepaalde bevolkingsgroep onder te brengen. Ook de kleding zegt niets over hun afkomst, de periode of de context van de gebeurtenis. In feite kan dit zomerse tafereel overal ter wereld plaatsvinden. De alerte straathonden en de amandelboom zijn, naast de titel, de enige indicatoren die verklappen dat het hier om een Surinaams landschap zou kunnen gaan.
Betekenis?
Maar hoe zit het met de regen aan vissen? Iedereen die ooit vissers hun netten heeft zien binnenhalen, herkent het beeld van hoog opspringende vissen, dus van een vissenregen is misschien geen sprake. Waarom zouden we nog naar een diepere betekenis zoeken? Het is gewoon een vlotte schets die een gevoel van verwondering losmaakt. De actie van de jongen die een grote vis vangt wordt door de kunstenaar gedramatiseerd en kracht bij gezet doordat de vissen hem om de oren vliegen. Combé zou natuurlijk ook bedoeld kunnen zijn als een geromantiseerd stadsgezicht in de traditie van Anton Pieck. Zijn werk zit boordevol kastelen, dorpen en landschappen, die hij als decorstukken samenstelt uit bestaande gebouwen. Hierdoor krijgt de toeschouwer een vertrouwd gevoel en denkt soms zelfs de plek te herkennen. Net als in Combé staat in de prenten van Pieck het kleine geluk centraal: mensen die plezier maken, schaatsen, wandelen, etc. Of slaan we de plank finaal mis en schuilt Anansi ergens in het loof van de amandelboom?
Els Tjong Joe Wai
1952
is een beeldend kunstenaar die zich laat inspireren door haar omgeving. Jarenlang was de leidraad in haar werk het leven op de Peloponnesos, Griekenland. Terug in haar geboortestad Paramaribo beeldt zij onder andere jeugdherinneringen uit, met waterverf of inkt op papier, of met olieverf of acryl op doek. Kleine, nooit meer ter sprake gekomen belevenissen die, eenmaal in beeld gebracht, ook op het netvlies blijken te zijn gegrift van andere mensen. Eigenschappen of gedrag van personen uit haar jeugd schetst ze vluchtig of werkt ze breed uit. Eigen beleving en ontroering, die achteraf een herkenbare universele emotie blijkt te zijn, ‘beschildert’ ze tegenwoordig ook op groter doek.
Nu populair
