Kunsthistoricus Bart Krieger
bespreekt elke maand een kunstwerk
Elisabeth Samson
Kunstwerken zijn op verschillende manieren te ‘lezen’. Met het oog, het hart en het hoofd. Het oog levert een objectieve beschrijving op, het hart een emotionele subjectieve en het hoofd kan het geheel in context plaatsen en hier betekenis aan geven. Deze maand uit de serie Out of History: het portret Elisabeth Samson (2013) door Iris Kensmil.
Wat zien we?
Een portret van een vrouw, gehuld in een witte jurk. Ze draagt een hoed, staart voor zich uit en laat haar rechterhand op de rug van een stoel rusten. Achter haar hangen twee schilderijen, schijnbaar bloemstillevens. De impressionistische stijl en het kleurgebruik doen denken aan bijvoorbeeld ‘De waterlelies’ van de Franse meester Monet. De voorstelling is op te vatten als een explosie van kleur, waarbij contouren vervagen.
Wat voelen we?
De vrouw is ‘dressed for the occasion’, gezien het feit dat ze een hoed draagt, staat ze op het punt uit te gaan. Het silhouette van de jurk verraadt vervlogen tijden. We voelen trots en rijkdom, misschien ook uiterlijke schijn? De starende, lege blik van de vrouw is beklemmend en staat in schril contrast met de weelde en kleur die van de rest van het schilderij uit gaat.
Wat denken we?
De titel helpt ons op weg. Het is een hedendaags portret van Elisabeth Samson (1715-1771), de eerste vrije zwarte vrouw die in 1767 met een blanke man trouwde in Paramaribo. Dit huwelijk werd eerst gedwarsboomd door de Raden van Politie, destijds het hoogste gezag in Suriname. Maar de strijdlustige Elisabeth liet de Raad links liggen en richtte zich direct tot de Staten Generaal van Nederland. En met succes, want na drie jaar gaven de Staten Generaal groen licht. Saillant detail is dat in de tussentijd de man die ze wilde trouwen, was overleden, maar Elisabeth had inmiddels een ander blank exemplaar bereid gevonden met haar in het huwelijksbootje te stappen. Met deze wetenschap lijkt Elisabeth hier door Kensmil afgebeeld in een witte ‘trouwjurk’.
Betekenis?
Toch kun je in dit geval onmogelijk spreken van een blozende bruid. Zit haar misschien iets dwars? Het gaat hier immers om het begin van het mengen van de verschillende rassen, die in juridisch, economisch en sociaal-maatschappelijk opzicht lijnrecht tegenover elkaar stonden. Een goede zaak, toch? Maar er is meer te vertellen over Elisabeth Samson, een vrouw over wie veel geschreven is, door onder andere Cynthia McLeod. Samson was namelijk in de eerste plaats een slimme zakenvrouw en wist van niets uit te groeien tot één van de rijkste koffieexporteurs van Suriname, waarvoor ze veel plantages moest kopen of erven en vervolgens runnen. En al het werk op die plantages werd gedaan door slaven. Vandaar dat Kensmil haar misschien heeft afgebeeld op het moment dat ze als een zwarte Eva haar zonden overpeinst.
Iris Kensmil
(1970)
studeerde aan de Academie Minerva in Groningen. Sinds 1995 had ze meerdere exposities in Nederland en ook in Marrakesh en Paramaribo. Het eerste deel van haar jeugd groeide ze op in Suriname. De emancipatiestrijd van de zwarte bevolking staat centraal in haar expressieve schilderijen. Kensmil was in 2010 artist-in-residence bij het International Studio and Curatorial Program in New York, waar ze ook de emancipatie van zwarten bestudeerde. Naast de Verenigde Staten vond ze inspiratie in Afrika, Suriname en Jamaica.
Nu populair
