Schrijver en theatermaakster Karin Lachmising
opereert in het maatschappelijk middenveld als
‘communicatiestrateeg met een filosofische inslag’
Welke bril zetten we op?
Een spotje met een andere kleur kan de wereld in een heel nieuw licht plaatsen. Staan we open voor die andere blik op de werkelijkheid, of zijn we tevreden met de manier waarop we zelf vorm en inhoud geven aan onze wereld? Karin Lachmising houdt ons een spiegel voor en probeert verschillende brillen uit.
De kast waarnaar ik kijk ziet er vreemd uit. Ik heb het eigenlijk al jaren gezien, maar vandaag beken ik het dan eindelijk, de wand van de kast staat schuin. En niet zo’n klein beetje ook. Heel erg schuin. De lat waarmee ik hem probeer recht te houden is een poging om artistiek te zijn. Al die jaren zag de kast er fantastisch en zeer kunstzinnig uit. Inderdaad, in mijn ogen artistiek, met zo‘n schuin aflopend wandje en een creatief bedacht latje erlangs. Maar met een andere bril op, die bril waarmee ik kijk naar kasten zoals ze bedoeld zijn, is ook het beeld veranderd. De artistieke vrijheid ziet er nu uit als ‘schuin’ en ‘krom’, en nog meer van dat soort ‘niet passende’ woorden. Hoeveel artistieke vrijheid we nemen, is volledig afhankelijk van de bril die we opzetten, of niet? Het woordenboek zegt dat artistieke vrijheid inhoudt, dat de kunst van een kunstenaar niet waarheidsgetrouw hoeft te zijn. Hij kan beslissen om zijn werk op verschillende manieren en om verschillende redenen van de werkelijkheid te laten afwijken. Mijn kast zag er dus niet waarheidsgetrouw uit? Maar tegelijkertijd ook weer wel, want had ik niet mijn eigen kunstzinnige waarheid gemaakt?
Korst
Toen een van mijn dochters pas woordjes goed uitsprak, kwam ze met het voorstel om de woorden te veranderen voor de dingen die ze zag. Wanneer we een bocht maakten riep ze verbaasd uit dat het toch echt een korst was. “Bocht vind ik echt niet passen hoor mam, mensen hebben rare woorden gemaakt, ik noem het korst en ik vind dat hetzelfde en ik vind het een mooier woord.” En daarmee was een nieuw woord in onze familie in gebruik. ‘Maak die korst niet zo scherp. Loop er even met een korst omheen.’ Toen ze groter werd, wilde ze de maker van woorden worden. Mooie woorden voor de dingen die ze zag. En toen ze nog groter werd, besloot ze dat ze wilde weten waarom alles is zoals het is. Waar het allemaal vandaan komt, dat beeld dat wij hebben. De werkelijkheid af en toe onder de loep nemen kan geen kwaad. En een loep is toch wat anders dan een bril, lijkt me. De bril van wat kan en niet kan opzetten, heeft soms vergaande gevolgen. Wie niet past in het beeld van de werkelijkheid van een ander, is óf raar, óf als hij bekeken wordt met een verruimde blik op de maatschappij op zijn minst ‘artistiek’. Want de werkelijkheid is een beeld door een bril, en welke bril we vandaag opzetten, bepaalt dus wat we zien. Niets nieuws onder de zon, denk ik zelf, maar het besef dat het gebeurt, is misschien wel iets om bij stil te staan. Het oordelen over en veroordelen van alles om ons heen zouden we dan wat gemakkelijker achterwege kunnen laten. Want wie af en toe niet van bril wisselt, of hem soms nog even afzet, zou misschien wel eens een heel andere wereld voor zich kunnen zien.
Cirkel
Een nieuwe wereld toelaten, betekent een beetje weglopen van onze comfort zone. In het dagelijks leven is die juist zo een prettig houvast. In de wereld van de kunst, van vooruitgang en verbetering is het juist diezelfde comfort zone die we los moeten laten. Een stukje wereld toelaten die niet direct de onze is. ‘Leuk’, zou je denken, maar als het zo leuk is, waarom hebben we dan zoveel oordelen klaarliggen? Of is het een beetje cultuur van onze regio, dat de kleine gemeenschap die zich nog in een veilige cirkel beweegt, commentaar geeft op wat vreemd is? Terwijl we op prachtige vakantieplekken in de bossen en savannes steeds meer in steen opgetrokken, volledig gekoelde ruimtes zien verrijzen, waar geen vlaagje wind zijn weg kan vinden, zag ik een compleet ander beeld in een film over Inheemse gemeenschappen in Azië. Zij bouwden in de top van een bijna vijftig meter hoge boom hun hut, op een manier die de wind volledig benut en tegelijkertijd de hut tegen diezelfde wind beschermt. Hoe zij leefden en wat zij deden om dit architectonisch vernuft tot stand te laten komen, was een zo goed als ondenkbaar gegeven in de werkelijkheid zoals wij die dagelijks om ons heen zien. Laten we die wereld toe, of zijn we eigenlijk wel erg tevreden met het stukje werkelijkheid, waarvan we zelf de vorm en de inhoud bepalen?
Tjoeri’s
De kunst speelt daar mooi op in. Inderdaad, met die artistieke vrijheid om met een basis van richtlijnen nieuwe vormen tot stand te brengen. Maar het is bijna een kunstvorm op zich, hoe men op dat nieuwe beeld, of die nieuw vorm reageert. Tijdens de film Elza, geprogrammeerd tijdens het Carifesta Filmfestival, vielen twee vrouwen op de achterste rij van de ene verbazing in de andere, en velden een daarbij behorend oordeel. De film gaf met prachtige filmische beelden de zoektocht van ‘het buitenkind’ naar haar vader weer. De verwarrende emoties van Elza werden in een op beeld gefocust verhaal neergezet. Maar wat ik hoorde als commentaar waren flinke tjoeri’s, en ‘mijn god, kijk die moeder… waarom rijdt ze een brommer dan, baya, zo snel al met die man… mijn god’. Terwijl de film doorspeelde werden de tjoeri’s van de achterste rij nog heftiger. Herkenning in wat men ziet blijkt belangrijk te zijn bij het beleven van een film. Men is gewend aan verhalen die exact de dagelijkse werkelijkheid nabootsen. ‘Zie je, is precies John, zo doet hij ook, dat beest’, is geen vreemde opmerking. De artisticiteit van stukken, films en optredens sneuvelt hierbij, maar de toeschouwers zijn blij: zij hebben het beeld teruggebracht, vereenvoudigd naar de eigen cirkel, een vorm van de eigen werkelijkheid. Wat niet in het beeld past wordt passend gemaakt. In plaats van uit de comfortabele zone te stappen, waaruit kunst het vaak los wil maken, had het publiek de kunst kanten- klaar gestoomd voor de eigen cirkel.
Licht
Misschien is dat een kunst op zich, maar ik heb de kast inmiddels wel veranderd. In het theater van On Stage werd ik tijdens de diversiteit van de vele optredens extra gewaar wat licht voor ruimte en beeld kan betekenen. Door een simpele verandering van lichtval en kleur ontstonden zoveel verschillende dimensies, dat elk stuk dat gespeeld werd de illusie wekte dat het in een nieuw theater plaatsvond. Ik heb nu een spotje geplaatst met een wat gekleurd lichtje, waardoor de lat van de kast geen lat meer lijkt te zijn. Een nieuw beeld. En mijn zone is daardoor ook veranderd. Nog een dimensie van mezelf en ook die voelt comfortabel. Een bril afzetten en een nieuwe opdoen is misschien niet zo een slecht idee. Wat kan er gebeuren? Je kunt hooguit bestempeld worden als een zeer artistiek persoon. En dat is met het oog op het zo veelvuldig sneuvelen van de intentie van kunstzinnigheid, denk ik toch wel een compliment!’.
Nu populair
