Soms duiken op de meest onverwachte plekken en onverwachte momenten verhalen uit Suriname op. Onlangs kreeg ik een vriendelijk mailtje van Bouwe Lunstra, eigenaar van Antiquariaat Parnassos. Hij bood mij een exemplaar aan van De Lantaarn uit 1796, een tijdschrift dat tussen 1792 en 1801 verscheen. Een klein onooglijk boekje van 9 bij 12 centimeter met een beetje smoezelige papieren band.
De maker van dit tijdschrift was Pieter van Woensel (1747-1808), schrijver, medicus, denker en wereldreiziger. Van Woensel, die schreef onder het oosterse pseudoniem ‘Mijnheer Amurath, hoofdgeneesheer’, had een kritische blik en probeerde de Nederlandse lezers iets van de wereld bij te brengen.
Voor ons wordt het pas interessant als we weten dat Van Woensel in 1794 de Nederlandse kolonies in Zuid-Amerika bezocht, waaronder Suriname. In de editie van 1796 vinden we onder het kopje ‘Suriname’: ‘West-Indische Fragmenten of losse uittrekzels uit een drietal brieven, geschreeven uit de Coloniën Suriname, Demerarij en de Berbice’. De klachten over de
ondragelijke hitte, heftige regenbuien en muskieten nemen we maar even voor kennisgeving aan.
Nog interessanter wordt het als we iets over het dagelijks leven leren van een ooggetuige in Suriname. Van Woensel schrijft dat de meeste plantagedirecteuren ex-soldaten zijn die hun dienstverband uitgezeten hebben. Dit zijn volgens hem mensen van ‘geringe afkomst, van gebrekkige, verwaarloosde opvoeding en van weinig kunde.’
De echte spil in de kolonie is de administrateur die in de stad woont en soms wel twintig of dertig plantages onder zijn beheer heeft. De verhandelingen van Van Woensel over Suriname, Demerara en Berbice zijn zeer lezenswaardig en geven ons nieuwe informatie over het plantageleven.
Uiteraard is de auteur een kind van zijn tijd en zit hij tjokvol vooroordelen. Hij heeft geen hoge pet op van de slaven en mulatten. Maar hij geeft ons wel zijn eigen beeld, hoe verwrongen dat dan ook mag zijn. En aangezien we zo weinig achttiende-eeuwse ooggetuigenverslagen uit Suriname hebben, is dit er ook een om te koesteren.
www.buku.nl
West-Indische Fragmenten of losse uittrekzels uit een drietal brieven, geschreeven uit de Coloniën Suriname, Demerarij en de Berbice. Amurath-effendi Hekim-Bachi (Pieter van Woensel). De Lantaarn voor 1796.
Nu populair
