De neiging om soms even weg te lopen van de crisis is groot. Een verlangen naar een gevoel van vrijheid, vrijheid die het mogelijk maakt om zelf te kiezen hoe je het leven inricht. Als we de letterlijke betekenis van ‘vrijheid’ opzoeken, geeft het ons ontelbaar veel lagen van vrijheid. Als geen ander zoeken we ook in onze samenleving naar de verschillende lagen van deze vrijheid. De vreemde gewaarwording van een leven met barrières en vrijheden die ruimte geven, of niet?
Theatermaker Alexander Tolin laat de gedachten hierover zweven in een gedicht dat hij op Facebook plaatste, ‘De crisis is niet mijn vriend’:
de crisis is niet mijn vriend
zwijg
niets wil ik weten
verschuil mij hier achter struiken en bomen
gratis is nog de Noordoostpassaat
met haar koele bries.
Jasmijn en Resida bloeien nog goed
met hen luister ik het liefst naar het gezang van
vogels
televisie en radio overweeg ik voorgoed weg te
doen
die drie kosmische namen
Gadu-ay mma
Simundu
en Sigimi
zijn inwonende vrienden
als jij komt
is het fantastisch
maar laat crisis
achter het hek
dendaa.
Terwijl het gedicht de verlangens uitdrukt van ruimte om weer van het leven te kunnen genieten, laat het tevens de onmogelijkheid zien om de crisis, zoals we het liefst zouden willen, achter slot en grendel te plaatsen.
Deze roersels van de samenleving waren de voeding voor het ontstaan van Crisiskunst. Crisiskunst was het podium dat eind mei voor het eerst geboden werd om de crisis waarin de samenleving terecht is gekomen op kunstzinnige manier te verwoorden. Vanachter de veilige schermen van internet, schoof Crisiskunst naar het tastbare podium. De spontane Facebook-actie van Sharda Ganga leverde zo veel reacties op, dat een ‘echte’ avond gevuld kon worden met gedichten, spoken word, zang en muziek. Een ruimte voor gedachten, meningen en Essay overdenkingen naar aanleiding van de crisis in het land is voor sommigen echter ook een enge gewaarwording.
‘Crisiskunst? Daar doe ik niet aan mee.’ Een uitspraak van een 21-jarige jonge creatieveling. Hij wilde zich liever niet associëren met ‘controversiële stuff’, vooral niet politiek, zoals hij het verwoordde. De crisis is niet alleen een positie waarin het land zich bevindt, maar roept door de politieke lading ook veel tegenstellingen op. Gaten die door toenemende polarisatie steeds dieper in de samenleving geslagen worden. De controversiële stuff waar mijn jonge vriend het over had, is dan ook niet de kunst, maar de worsteling van het land en zijn mensen die ruimte vraagt.
Tijdens de Srefidensi-avond die georganiseerd werd door de Sranan Story telling Academy, zagen we hoe hard deze ruimte nodig was. Aan de vooravond van veertig jaar onafhankelijkheid kwam veertig man, twintig vrouwen en twintig mannen, bij elkaar vanuit verschillende disciplines. Een hiphopartiest, een historicus, een danser, een dominee en alles wat daartussen mogelijk was. Mannen en vrouwen die elk in een eigen vorm hun visie op veertig jaar onafhankelijkheid brachten. Dat zij ook weer in hun dagelijks leven doorgingen met hun werk, daar stond misschien op dat moment niemand bij stil. Want ook onder crisisomstandigheden zien we dat men zijn vrijheid gebruikt, niet alleen om zich te uiten, maar ook om in beperkte ruimtes toch nog de vleugels uit te slaan.Tijdens de Srefidensi-avond die georganiseerd werd door de Sranan Story telling Academy, zagen we hoe hard deze ruimte nodig was. Aan de vooravond van veertig jaar onafhankelijkheid kwam veertig man, twintig vrouwen en twintig mannen, bij elkaar vanuit verschillende disciplines. Een hiphopartiest, een historicus, een danser, een dominee en alles wat daartussen mogelijk was. Mannen en vrouwen die elk in een eigen vorm hun visie op veertig jaar onafhankelijkheid brachten. Dat zij ook weer in hun dagelijks leven doorgingen met hun werk, daar stond misschien op dat moment niemand bij stil. Want ook onder crisisomstandigheden zien we dat men zijn vrijheid gebruikt, niet alleen om zich te uiten, maar ook om in beperkte ruimtes toch nog de vleugels uit te slaan.
Zoals ik dat ook zie bij de kinderen van BSO, een organisatie die zich bezighoudt met bijlessen en buitenschoolse opvang. Een enthousiast echtpaar met evenzo enthousiaste mede-docenten, die elke dag weer kinderen afleveren die een struikelblok overwonnen hebben. De vreugde die op de gezichten van de kinderen is te zien wanneer zij erin geslaagd zijn te leren omgaan met ingewikkelde lesvraagstukken; een tekst is begrepen, een rekensom is opgelost.
Het vraagt van ons om stil te staan bij de grotere ruimte van crisistijden. Zo zou het bij mij nooit opgekomen zijn, als ik de media mocht geloven en niet de boeken die geschreven zijn, dat er actieve bewegingen op zo vele gebieden plaatsvonden binnen de townships van Zuid-Afrika. Dat net als in andere ‘ruimtes’ trouwerijen gepland werden, plannen gemaakt werden, boeken werden geschreven, muziek werd gedoceerd. Dusdanig stevige structuren die ervoor zorgden dat het na de afschaffing van de apartheid onmogelijk was om townships ‘te ontmantelen’, omdat daarmee het leven van de mensen ontwricht werd.
Dat we blijkbaar niet altijd bewust zijn van de ruimtes waarin we als mens naar vrijheid zoeken, wordt ook gedicteerd door de media. Zoals bij de kadering van mediaboodschappen na de aardbeving in Haïti. In maar weinig beelden van na de aardbeving werd aandacht gegeven aan de ruimte die ook het dagelijkse leven van de Haïtianen kleurde. Alsof geen enkele inwoner naar het werk ging, alsof er geen politie- of brandweermannen werkten, laat staan dat zij een huis hadden waarnaar ze na een dag hard arbeiden terugkeerden. Ook de vele gezichten die aan de slag zijn gegaan in grassroot-organisaties bleven onzichtbaar. We kregen niet de mensen te zien die naast degenen in tenten ook in huis hun dagelijks leven oppakten, kookten en wasten. Het beeld dat crisis en conflict niet alleen bestaan uit slachtoffers of mensen met megafoons en borden, blijft te vaak achterwege.
De Crisiskunst-avond in mei was een real time uiting om ruimte te geven aan wat in onze samenleving speelt. De avond viel midden in de zware regenperiode. Men kwam er met laarzen, opgestroopte broekspijpen of met schoenen in de hand, wadend door de door regen blank gelegde straten. Ook de volgende dag stond water voor de deur waar men aan de slag moest, want ook dat gebeurt in crisistijd. Het besef dat er binnen de ruimte van crisis meerdere lagen van onze levens plaatsvinden, is misschien vooral nog de durf om tegen de gedachtestroom in te zwemmen en associaties los te laten.
Nu populair
