Ook zo een veelgebruikt woord in het Sranan; het heeft te maken met ‘onder’. Bij verdubbeling betekent het ‘heimelijk, niet openlijk’, bijvoorbeeld in: ‘Dat DNA-lid zat tijdens de vergadering zo ondr’ondro een fiks pak geld te tellen’. Veel woorden in het Sranan met ‘ondro’ als voorvoegsel lijken een vertaling van het Nederlandse equivalent te zijn, zoals ‘ondrokoto’ (onderjurk), ‘ondrobruku’ (onderbroek), ‘ondrosuku’ (onderzoek) en ‘Ondrobon’ (onder de bomen). Het laatste woord is met een hoofdletter geschreven, omdat het de naam werd van een straatgedeelte langs een gracht in Paramaribo, waar aan beide zijden tamarindebomen waren geplant en velen uit de volksrijke buurt aldaar allerlei jeugdherinneringen aan hebben.
Andere woorden met ‘ondro’ werden in het Nederlands alhier overgenomen, omdat er geen geschikt equivalent voor bestond, zoals ‘ondronyan’ (of: ondroyan), letterlijk onder-eten, figuurlijk: smadelijk verlies, bijvoorbeeld in: ‘De voetbalclub Skoowtuboys verloor ondronyan met 12-0 van Inter Bintang Tapoe’. Ook hoor je zeggen: ‘Ze gaat met een of andere figuur, met goud in z’n tanden, goud aan z’n oren, vingers, neus, lippen, misschien ook aan z’n ondrobere (onderbuik); dat is echt zo een ondrogronman (letterlijk: ondergrondman oftewel een onderwereldfiguur).
In de buurtwinkel stond er ’s morgens vaak een oudere man wat geld te bietsen (wij zeggen: te ‘boemen’) om zijn ochtenddrankje te bekostigen, bestaande uit een shot 90 procent plantagerum, Palm genoemd, vanwege de twee palmbomen op het etiket. Als ik wat tijd had, vertelde hij mij zijn ‘ondrofenitori’, zijn ‘ondervinding-verhaal’. Hij vertelde dat hij een leraar was, maar dat ‘a motyo-libi’ (het leven als hoerenloper) hem aan lager wal had doen belanden. Hij verloor z’n gezin, z’n baan en z’n aanzien en zocht vergetelheid in de alcohol. “Meester, hoe oud schat u mij?” vroeg hij mij. Gezien de staat waarin hij verkeerde, zei ik: “Vijfenzestig.” Hij schudde meewarig het hoofd en zei: “Ik ben net achtenveertig geworden.” En zo ‘gloek’ sloeg hij z’n shot puur achterover, gevolgd door een glas water om het ‘vuurwater’ door te spoelen.
Ook merk je dat woorden uit het Nederlands, overgenomen in het Sranan, volgens de uitspraakregels van die taal worden verklankt (ontlening). Negatief is het om dan te zeggen: de woorden worden verbasterd; dat straalt een stukje elitair denken uit, alsof woorden uit de ene taal lager in waarde worden als ze in een andere taal overgenomen en aangepast worden. Neem bijvoorbeeld het woord ‘onderhouden’. Dat wordt overgenomen in het Sranan en deels letterlijk vertaald: ondrohouw. Dan wordt het klanksysteem van het Sranan erop losgelaten en het wordt ‘ondrow’. Wat een schitterende aanpassing; dat is toch geen verbastering! Zie bijvoorbeeld de zin: “Wat een man! A e ondrow drie buitenvrouw.”
Het hele artikel is te lezen in het meinummer van Parbode.
Nu populair
