Al meer dan 2000 kankerpatiënten behandeld door het RTCS – Parbode Sneak Peek

Het Radiotherapeutisch Centrum Suriname (RTCS) opende twee weken vóór de verkiezingen van 2010 zijn deuren. Sindsdien maakte dit centrum belangrijke ontwikkelingen mee. Voor Surinaamse kankerpatiënten betekent het op eigen grondgebied bestraald kunnen worden een kwantumsprong vooruit, want voorheen moest vrijwel eenieder afreizen naar het buitenland.

In een ruimte binnen het gepantserd RTCS-gebouw zitten enkele patiënten ondersteund door familie gelaten te wachten op wat komen zal. Vanuit een van de achterste vertrekken komt klinisch fysicus Whitney Coulor (29) aanlopen. We gaan met haar mee naar de bunker waar ze naar de betonnen muren wijst. “Naast muren van minstens anderhalve meter dikte is ervoor gezorgd dat de weg van de bedieningsruimte naar de bunker niet in een rechte lijn loopt. We noemen dit het labyrint. Dit alles dient om de laboranten in de bedieningsruimte en de overige patiënten en begeleiders in de wachtruimte te beschermen tegen ongewenste straling. Aan de buitenkant is een grote berg zand, men heeft toentertijd voor deze oplossing gekozen – die niet op veel andere plekken gebruikt wordt – om de eventuele straling die naar buiten zou kunnen komen, tegen te houden. Zo is iedereen rond de bunker beschermd tegen ongewenste straling.”

Bij een geavanceerd apparaat waar met atomische precisie kwaadaardige tumoren aan flarden worden geschoten, houdt ze halt. “De bestralingsapparaten zijn dusdanig gebouwd dat we behandelplannen kunnen opstellen waarbij de straling alleen aankomt op het doelgebied – de tumor – en zo min mogelijk bij het omliggend weefsel. Zo is ook de patiënt beschermd tegen ongewenste straling in gezond weefsel. De klinisch fysicus radiotherapie is de eindverantwoordelijke voor het veilig en goed functioneren van medisch-technische apparatuur in de radiotherapie. Bij radiotherapie is het simpel gezegd mijn taak om de juiste bestralingsdosis op de juiste plek in de patiënt te krijgen. Op beide gebieden houd ik me bezig met stralingsveiligheid. De patiënten, bezoekers en medewerkers moeten te allen tijde beschermd zijn tegen onvoorziene blootstelling aan straling.”

Volledig Surinaams

Op de bovenverdieping houdt de bedrijfsmanager van het RTCS, Sharita Gangaram Panday, kantoor. Ze informeert: “Bij de opening in mei 2010 werd het gebouw opgeleverd en stond alle state-of-the-art apparatuur er al. Het personeel was echter nog niet in place, dus waren we na het afronden van trainingen en voorbereidingen pas eind oktober 2011 operationeel. De eerste patiënt die bestraald is had prostaatkanker met uitzaaiingen naar zijn wervelkolom. Hij heeft na de behandeling nog anderhalve jaar kunnen leven. Na de bestraling was hij niet springlevend, maar hij kon toch een beetje lopen, terwijl dit voor de behandeling niet kon.”

Ze merkt op dat in het begin slechts met experts uit het buitenland werd gewerkt. “Sinds 2012 en 2013 hebben we twee Surinaamse radiotherapeuten. We hebben onze eigen versnellertechnicus getraind, ook laboranten worden zelf in Suriname opgeleid. En we hebben een eigen klinisch fysicus. Eerst waren we afhankelijk Nederlandse technici, nu werken we volledig met lokale medewerkers. Dat is heel belangrijk.”

Radiotherapeutisch oncoloog Harie Basdew voegt eraan toe dat het RTCS eerst met palliatieve cliënten begon, ongeneesbare patiënten die bestraald worden om hun klachten te verminderen. Na vijf patiënten werd vanaf februari 2012 met de behandeling van curatieve patiënten gestart. Bij die groep is er nog een genezingskans. “Niet elke kankertype heeft dezelfde overlevingskans. Stembandkanker is vaak beter te behandelen dan baarmoederhalskanker, omdat die patiënten in een eerder stadium bij ons terechtkomen. Het is moeilijk te zeggen hoeveel patiënten genezen. We zien bij het gros van de patiënten gelukkig niet dat de behandeling niet geholpen heeft of dat de kanker snel terugkomt.”

Nisa Rijger-Chandoe is een ex-patiënt van het RTCS. “Ik voelde een pijn onder mijn tepelhof, maar ik dacht dat het met de menopauze te maken had. Pas na een jaar bleek dat ik een voorstadium van kanker had. Dat was in 2017. Het was een shock voor mij en mijn familie. Ik dacht dat ik dood ging.” Na een operatie kwam Rijger, die verpleegkundig coördinator is bij Stichting Lobi, terecht bij het RTCS. Daar werd ze zo’n zeventien keer bestraald. “Ik werd tot de laatste dag goed begeleid. Je ligt een paar minuten onder het apparaat en merkt niets. Maar na de laatste bestraling kreeg ik klachten. De huid onder mijn linkerborst was zeer gevoelig, net een lichte brandwond. Er kwam wat vocht uit mijn linkeroksel en mijn haar zat helemaal niet goed: zo plakkerig en futloos. Ik moet nog tien jaar lang een hormoonpil innemen om de terugkeer van borstkanker te voorkomen. Belangrijk voor het genezingsproces is geloof in jezelf en je medicus en ondersteuning van je naasten. Ik merk dat er veel vrouwen zijn die er alleen voor staan.”

Duurste behandeling 13.000 US-dollar

“Bij een palliatieve behandeling zou je al gauw moeten denken aan 2000 US-dollar; dat is het goedkoopste behandelingspakket”, onthult Gangaram Panday. “Bij een curatieve serie prostaatkanker wordt je 39 keer bestraald, iedere dag, behalve in het weekend. Of jij je nu niet lekker voelt of de straat onder water is, je mag geen dag overslaan. De meesten hebben zich gewoon daaraan gehouden. Zo’n behandeling kost al gauw 9000 US-dollar. Je bent niet de hele dag kwijt, hoor. Als je op tijd op je afspraak bent, ben je zo behandeld. En dan is er de gynaecologische behandeling, waarbij je ook wordt opgenomen in het ziekenhuis voor de inwendige bestraling. Dat pakket kost 13.000 US-dollar.”

Het bestralen wordt niet vergoed door patiënten, ook niet door de verzekeringsmaatschappijen. “In het verleden werden de patiënten naar Colombia gestuurd; dat overheidsbudget wordt nu voor ons gebruikt.” De bedrijfsmanager bevestigt echter dat lanti de middelen niet op tijd stort. “We zitten in hetzelfde schuitje als de ziekenhuizen. Voor ons zou op jaarbasis alleen al SRD 50 miljoen moeten worden gereserveerd. Over de tweede helft van 2017 en heel 2018 moet de overheid nog betalen. Gelukkig zijn we nog geen zelfstandige unit, maar een afdeling van het Academisch Ziekenhuis, dus hoeven we niet rechtstreeks in te kopen of uit te betalen. Het ziekenhuis krijgt overheidssubsidie en daaruit worden onze personeelskosten betaald. AZP houdt ons in leven met andere bedragen die ze krijgen. Het is een ongezonde situatie.”

Oncologische database noodzakelijk

Dokter Basdew merkt op dat bij mannen de meest voorkomende kankersoort prostaatkanker is. Bij vrouwen gaat het om borstkanker en baarmoederhalskanker. Exacte nationale statistieken over bijvoorbeeld demografische spreiding ontbreken. “Bij het multidisciplinair overleg zien we tevens veel maagkanker en dikke darmkanker. Patiënten met maagkanker en bepaalde typen dikke darmkanker komen niet in aanmerking voor bestraling. Bepaalde oogtumoren en leukemie (bloedkanker) behandelen we niet in het RTCS. Helaas heeft Suriname geen oncologische database. Voor beleid en om de kwaliteit van zorg te verbeteren, moet dat wel komen. Wat mij opvalt, is dat onze populatie jonger is dan volgens literatuur is beschreven. Er is een grote groep baarmoederhalskankerpatiënten tussen dertig en vijftig jaar, terwijl dat boven vijftig of zestig jaar zou moeten zitten. De afgelopen tijd hebben we veel jongeren gehad met maagkanker. Ook prostaatkanker zien we vaak bij mannen tussen vijftig en zestig jaar, terwijl beschreven is dat de meeste gevallen boven zestig en zelfs tachtig jaar zouden moeten voorkomen.”

Coulor bevestigt dat ook regelmatig kinderen worden bestraald. “Aangrijpend was dat eens een kindje met een hersentumor jarig was tijdens haar behandeltraject. We hebben als afdeling geprobeerd om haar behandeling en vijfde verjaardag zo leuk mogelijk te maken, ondanks de omstandigheden. We gaven haar aan het einde van elke week een cadeau: een prijsje omdat ze zo flink was en zo stil mogelijk had gelegen. Op haar verjaardag hebben we als afdeling speelgoed gekocht en verjaardagsliedjes gezongen net voordat ze behandeld zou worden voor die dag. De blijdschap op haar gezicht en van de ouders was niet te beschrijven. We hebben onlangs vernomen dat dit kindje zo goed als genezen is, ongeveer één jaar na de behandeling.”

Dokter Basdew benadrukt: “Een grote groep van onze patiënten is jonger dan wordt beschreven. Het is belangrijk dat mensen ervan bewust zijn dat kanker er is en dat wanneer je aanhoudende klachten hebt je niet uitstelt en hulp zoekt. Kanker blijft doorgroeien. Het grootste deel van onze populatie komt in een ver gevorderd stadium. Van de vier stadia die er zijn, verschijnen hier meestal stadium-2 en hoger. Wij Surinamers zijn bikkel en wachten te lang voordat we hulp zoeken.” “En veel mensen gebruiken huismiddeltjes voordat ze naar de dokter gaan”, verzucht bedrijfsmanager Gangaram Panday.

Lees het hele artikel in het maartnummer van Parbode.

0

Gedeeld