Hoe feministen het continent veroveren: Groene golf in Latijns-Amerika – Parbode Sneak Peek             

Beëindiging van het geweld tegen vrouwen en legalisering van abortus zijn de belangrijkste strijdpunten van Latijns-Amerikaanse feministen. Voorloper is Argentinië, waar in juni 2015 de beweging ‘Ni Una Menos’ (niet één minder) ontstond na een aantal schokkende feminicidios, vrouwenmoorden. Het protest sloeg over naar andere landen. Maar tegelijk met de toenemende strijdvaardigheid van Latijns-Amerikaanse vrouwen neemt ook de repressie uit rechts-conservatieve hoek toe.

Tekst Maja Haanskorf

Het jaar 2019 begon niet erg hoopvol. Binnen luttele weken werden er bizar veel vrouwen vermoord. Alleen al in de eerste 27 dagen van het jaar werden er minstens 282 vrouwen gedood in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied, volgens gegevens die zijn verzameld door gender- en feministische bewegingen uit vijftien landen in de regio. Deze cijfers bevestigen dat het aantal vrouwenmoorden blijft stijgen. De meeste vrouwenmoorden vonden plaats in Mexico (104) en Brazilië (69). Erna volgden Argentinië (20), Honduras (16), Colombia (11), Dominicaanse Republiek (10) en Venezuela (8). Er waren minder gevallen in Costa Rica en Paraguay (allebei 6), Chili (5), Bolivia en Ecuador (allebei 4), Uruguay (3) en Nicaragua (2).

In Argentinië meldde het ‘Observatorium voor Gendergeweld’ in het parlement dat er in het eerste kwartaal van dit jaar iedere 24 uur een vrouw was vermoord: in totaal 133 vrouwen. In 88 procent van de gevallen was de dader afkomstig uit de intieme kring van het slachtoffer. Van dit percentage was 63 procent de partner of ex-partner. Van de vermoorde vrouwen waren er zestien tussen de 15 en 25 jaar.

In Peru vonden in de eerste dagen van het jaar in minder dan een week vier vrouwenmoorden plaats. Feministen kwamen op 10 januari in het zwart hun huis uit. Hun roep blijft in 2019 klinken via de hashtag: #NosEstanMatando, (ZeZijnOnsAanHetUitmoorden). De Peruaanse overheid riep 2019 uit als het jaar van de strijd tegen corruptie en straffeloosheid. Feministische groepen hebben verzocht om hier de strijd tegen gendergeweld aan toe te voegen.

In Brazilië staan met het aantreden van Jair Bolsonaro als president genderrechten op de helling. Al tijdens zijn campagne liet hij zich denigrerend uit over vrouwen en homoseksuelen. De eerste dag van 2019, terwijl Bolsonaro het presidentschap in Brazilië op zich nam, vonden er zeven vrouwenmoorden plaats en drie mislukte pogingen daartoe. In acht van de gevallen werden messen gebruikt, waarbij drie vrouwen het overleefden. Twee vrouwen werden doodgeslagen.

Protesten

Ook al blijven geweld tegen en moord op vrouwen nog stijgen in het continent, het protest hiertegen wordt steeds sterker. Dat protest vindt vooral plaats op straat, zoals dat altijd is gegaan. Bijvoorbeeld de Dwaze Moeders en Grootmoeders van het Plaza de Mayo, die nog steeds wekelijks hun ronde lopen op het plein in Buenos Aires om opheldering te vragen over het lot van hun (klein)kinderen die tijdens de militaire dictatuur (1976-1983) zijn verdwenen. Tegenwoordig spelen sociale media een belangrijke rol bij de organisatie van protesten. Op diverse kritische internetsites en op Facebook wordt informatie gedeeld die in de grote media vaak wordt verzwegen. Een mooi voorbeeld is de beweging #EleNão (HijNiet) die in Brazilië ontstond tijdens de presidentscampagne van Bolsonaro. Vrouwen gingen massaal de straat op ter verdediging van hun rechten en riepen luidkeels op om niet op Bolsonaro te stemmen. Een ander voorbeeld is de strijd voor legalisering van abortus in Argentinië, waar vrouwen op sociale media via de hashtag #AbortoLegalYa (LegaleAbortusNu) met video’s en illustraties de absurditeit van de huidige abortuswetgeving aanklagen.

Groene golf

Het toenemende feministische verzet heeft een impuls gekregen door de ‘groene golf’ in Argentinië. Vrouwen, getooid met een groene sjaal, eisen via sociale media en op straat de legalisering van abortus. Afgelopen 3 juni gingen weer duizenden Argentijnse vrouwen van alle leeftijden de straat op om legalisering van abortus te eisen en om het geweld tegen vrouwen aan de kaak te stellen. Naast groene sjaals waren er ook paarse sjaals, die symbool staan voor vrouwenrechten in het algemeen. Sinds 2015 is 3 juni in het land een dag van demonstraties voor vrouwen en leden van de LGBT-gemeenschap die een einde willen maken aan de moorden op vrouwen. Op die datum ontstond in Argentinië de beweging ‘Ni Una Menos’ (niet één minder) na een aantal schokkende vrouwenmoorden. Dit jaar was het recht op abortus een speerpunt, nadat een wetsvoorstel hiertoe vorig jaar in de Senaat nipt is tegengehouden. Het Huis van Afgevaardigden had het voorstel al aangenomen. Onlangs is een nieuw wetsvoorstel om abortus te decriminaliseren ingediend door leden van meerdere partijen, waaronder de regerende centrumrechtse coalitie Cambiemos van president Mauricio Macri en linkse oppositiepartijen. Volgens Amnesty International riskeren in Argentinië ieder jaar een half miljoen zwangere vrouwen hun leven door een illegale abortus zonder professionele medische begeleiding.

Legalisering abortus

Vrouwen in andere Latijns-Amerikaanse landen volgen het Argentijnse voorbeeld. Activisten die voor de legalisering van abortus strijden, benadrukken dat abortus geen morele kwestie is. De kern van de zaak is niet voor of tegen abortus zijn. De vraag is of we het er mee eens zijn dat vooral arme meisjes en vrouwen overlijden aan complicaties bij een illegale en gevaarlijke abortus. ‘De rijken aborteren, de armen sterven’, luidt hun slogan. Volgens pro-abortus activisten is een staat die het recht op abortus niet garandeert daarom schuldig aan institutionele vrouwenmoord. Vooral vrouwen die in armoede leven zijn het slachtoffer van een verbod op abortus. Jaarlijks sterven er volgens de organisatie Human Rights Watch in Latijns-Amerika ongeveer negenhonderd vrouwen aan het gevolg van een illegale en onveilige abortus. De criminalisering van abortus heeft tot gevolg dat vrouwen soms jarenlange gevangenisstraffen uitzitten. In Ecuador bespreekt het Congres nu de decriminalisering van abortus in het geval van verkrachting. In Brazilië is de legalisering van abortus bij het Hooggerechtshof aanhangig gemaakt en in Chili is een vergelijkbaar wetsvoorstel ingediend als in Argentinië. In Mexico zijn de besprekingen over een wetsvoorstel onlangs begonnen.

0

Gedeeld