Een leuke akelige blikvanger die titel, maar ze dekt de lading – gelukkig – niet. Er is wel een duidelijke link: ze verwijst naar de Matawai Johannes King, die zijn – soms helse – visioenen opschreef. Ben Ipenburg toont met zijn historische beschrijvingen van de inheemse kosmologie, winti en rastafari de heroiek van deze godsdiensten.
Mijn wantrouwigheid – vast weer zo’n ivorentorenschrijver – verdween bij het lezen erg snel. Het is vakwerk op basis van zeer uitgebreid bronnenonderzoek dat deze godsdiensten weer een stukje verder tevoorschijn trekt uit het verdomhoekje. In een tijd waarin bij ons de nadruk ligt op empirisch onderzoek, wel een plezierige pas op de plaats die je tot nadenken zet. Je kunt dit bijna vuistdikke boek van a tot z lekker uitlezen, en daarna in de boekenkast zetten als onmisbaar naslagwerk over inheemse kosmologie, winti en rastafari’s in Suriname. Eentje dat toch wel ontbrak, het is een up-to-dateverzameling van materiaal dat hij aaneenknoopt met zijn visie. Soms leest het als een geschiedenisboek, over de inheemsen en marrons tijdens de koloniale periode. Dan weer brengt de schrijver iets actueels te berde, zoals een dame die DNA-onderzoek deed om te weten waar haar voorouders vandaan kwamen. Het deel over rastafari beschrijft het ontstaan van deze stroming op het internationale toneel, en de geschiedenis van deze stroming in Suriname. Interessant is de benadering dat de schrijver Tata Colin van Coronie, die als tot slaaf gemaakte in gevangenschap preekte, in de prefase van de Ethiopische beweging plaatst. Bij het grote publiek onbekende passages als die van Otto Huisman en de gebroeders Rijts heeft Ipenburg bijeengebracht onder het rastafarihoofdstuk. Het christendom loopt als een draad door de hoofdstukken heen, vooral in relatie tot de wintibeleving. Uit het hoofdstuk over inheemse kosmologie blijkt pijnlijk genoeg dat taalverlies en moderniteit onder de inheemsen ertoe leidt dat niet veel jongeren interesse hebben om in de leer te gaan voor piyai.
De auteur heeft zowat alle werken, artikelen en websites die van toepassing waren uitgeplozen om een uiteenzetting en geschiedenis van deze drie godsdiensten neer te pennen. De Hel dat is een Suikermolen gaat over het ontstaan en de overleving van deze godsdiensten.
In de kaderteksten waarvan het boek doorspekt is geeft Ipenburg anekdotes en soms een theoretisch overzicht, waarin doorschemert dat hij theoloog is. Het werk is door de eenvoudige stijl – hoewel een nogal zware inleiding – leesbaar voor zowel wetenschappers als de ‘gewone’ geïnteresseerde of leek.
Welmoed Ventura
4 STERREN
De Hel dat is een Suikermolen, Ben Ipenburg, 2018, Uitgeverij Frontisterion, ISBN 9789070105297
Dit artikel is te lezen in het februarinummer van Parbode
