Naar een nieuwe toekomst van Suriname: Armoede: De Criminele Ontwrichting van Menselijke Vooruitgang

De beelden staan ons nog vers in het geheugen. Van de lange rijen voor Winkel Chotelal aan de hoofdstedelijke Hendrikstraat, zo vlak voor de verkiezingen. Weken achterelkaar stonden vrouwen en mannen dagelijks uren in de rij om ‘goedkope’ levensmiddelen in te slaan, omdat ze niet genoeg geld hadden om hun gezin te onderhouden.

Tekst Maureen Silos

Deze beelden zullen voor altijd in mijn geheugen gegrift blijven als symbool van de vernederende verkiezingscampagne van de NDP gericht op het letterlijk ‘arme volk’. Voor mij vormen zij een soort vingerafdruk van een dramatisch falend politiek-economisch systeem waarin arme mensen, al sinds de oprichting van politieke partijen in Suriname, als politieke objecten worden gezien en behandeld.

Mensen verworden tot ‘objecten’ wanneer ze puur als middel gebruikt worden om je doel te bereiken. Ze zijn niet langer wezens met hun eigen emoties, behoeften en wensen, waarover je je zorgen moet maken, maar gebruiksartikelen zoals een mobiele telefoon of een hamer. Deze objectivering manifesteert zich ook in de uitdrukking ‘sociaal zwakkeren’ voor arme mensen, alsof het een aangeboren handicap is.

Armoede is een uitvloeisel van onze maatschappijstructuur waarin politieke, economische en sociale ongelijkheid is ingebouwd. Maar omdat sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw mensenrechten moeten worden gerespecteerd, bewijzen onze politici lippendienst aan de mondiale juridische consensus dat armoede eigenlijk niet meer kan. Dus wordt in elke verkiezingscampagne vrolijk geroepen dat wij ‘armoede gaan bestrijden’ in Suriname. Wel, bestrijden doe je met kakkerlakken en ander ongedierte. Armoede hef je op! Met de keuze voor opheffing komt onmiddellijk de piramide van economische ongelijkheid en onrechtvaardigheid in het vizier, de manieren waarop deze in stand worden gehouden en gerechtvaardigd, en de morele aberratie die armoede in feite is.

De internationale discussies over armoede, de verschillende vormen die zij kan aannemen, de oorzaken en de manieren om haar op te heffen zijn zeer divers en complex. In dit artikel gebruik ik armoede in de betekenis van de economische status van een gezin wiens inkomen onvoldoende is om de gemiddelde levensstandaard te halen.

Er zijn vier primaire risicofactoren waarmee arme mensen worden geplaagd: emotionele en sociale uitdagingen; acute en chronische stress; cognitieve achterstanden en gezondheidsproblemen. In dit artikel worden de cognitieve achterstanden als gevolg van armoede besproken en vooral de negatieve effecten van armoede op de zich ontwikkelende hersenen van kinderen.

De vraag die wij ons als samenleving moeten stellen is: past het in ons mens- en wereldbeeld en in ons waardesysteem om een politieke economie in stand te houden, die voorspelbaar, generatie na generatie, de ontwikkeling van arme kinderen verwringt en hun het recht ontneemt om al hun genetisch bepaalde potenties als Homo sapiens (denkende mens) te manifesteren?

 Neurologische achterstand

In Suriname wordt geen onderzoek gedaan naar de effecten van armoede op kinderontwikkeling, dus zijn wij aangewezen op buitenlandse bronnen. In veel landen wordt al decennialang dergelijk onderzoek verricht en het is internationaal bekend dat armoede een negatieve invloed heeft op de gezondheid en het academisch succes van kinderen. De onderzoeksresultaten zijn mistroostig. Arme kinderen ervaren over het algemeen meer stress en ontberingen, zoals slechte voeding of geweld en hebben, vergeleken met kinderen van niet-arme ouders, minder manieren om hiermee om te gaan. Gemiddeld komen ontwikkelingsachterstanden, emotionele problemen en lagere schoolprestaties vaker voor bij arme kinderen. Veel landen hebben speciale programma’s ontwikkeld om arme kinderen te helpen geen slachtoffer te worden van hun economische situatie.

Tot voor kort waren de hersenen van kinderen geen onderdeel van deze onderzoeken. Deze achterstand wordt nu ingehaald door onderzoek naar het effect van armoede op de wijze waarop de hersenen van kinderen zich ontwikkelen. Het blijkt dat in armoede opgroeien meer is dan het ontberen van materiële basisbenodigdheden. Het is genetisch bepaald dat de hersenen uiteindelijk het wonderbaarlijke 1,5 kilogram-orgaan zouden moeten worden, waarmee grote intellectuele prestaties kunnen worden geleverd. Armoede vergroot echter het risico dat de hersenen van kinderen niet door de normale ontwikkelingsfasen gaan. Het blijkt dat armoede bepaalde delen van de hersenen, die essentieel zijn voor geheugen, planning en besluitvorming, niet tot volle groei laat komen.

 Executieve functies

Er wordt ook onderzoek gedaan naar het vermogen van de hersenen om te veranderen. Dit onderzoek levert manieren op om de negatieve neurologische effecten van armoede op kinderen te verminderen. Een voorbeeld hiervan wordt besproken in de TED Talk van Kimberly Noble, How does income affect childhoodbrain development?, te zien op YouTube.

Onderzoekers bestuderen ook de cognitieve vermogens van kinderen met betrekking tot geheugen, ruimtelijk redeneren, taal en executieve functies. Deze laatste zijn vaardigheden zoals planning, problemen oplossen en zelfbeheersing. Arme kinderen scoren slechter op taalbeheersing en executieve functies dan kinderen uit niet-arme gezinnen. Deze uitkomst is geen verrassing voor de onderzoekers. Men wist immers al dat de gebieden in de hersenen die betrokken zijn bij taal en executieve functies het langzaamst groeien en zwaar beïnvloed worden door de levenservaringen van een kind. Dit wordt nog eens bevestigd door Nadine Burke Harris in haar TED Talk How childhood trauma affects health across a lifetime op YouTube.

Belangrijk is wel om het volgende te benadrukken. Hoewel onderzoek aantoont dat armoede invloed heeft op de vorming van de hersenen, kunnen er geen voorspellingen worden gedaan over hoe de hersenen van individuele kinderen eruit zullen zien, enkel omdat ze in arme of niet-arme gezinnen opgroeien. Ook genen, voeding, relaties met vrienden en familie en andere factoren leveren een bijdrage aan hersenontwikkeling. Het is in ieder geval duidelijk dat armoede zowel een biomedisch als een sociaal probleem is.

Sociale mobiliteit

De al tien jaar durende ineenstorting van onze economie heeft het aantal arme gezinnen explosief doen toenemen. Hiermee is duidelijk geworden dat onze politieke economie hervormd moet worden. Dit is noodzakelijk om armoede op te heffen en om economische rechtvaardigheid en duurzame voorspoed tot norm te maken. Er is internationaal geen discussie meer over de voordelen van economische rechtvaardigheid. Alle cijfers tonen aan dat het succes van een economie direct afhankelijk is van het samengaan van voorspoed en rechtvaardigheid, met name van generatie op generatie. Een samenleving die economische rechtvaardigheid als organiserend principe heeft, garandeert gelijke kansen voor ieder kind en stimuleert hierdoor sociale mobiliteit. Dat wil zeggen dat kinderen, generatie na generatie, een significant hoger inkomen kunnen verdienen dan hun ouders. Het is bewezen dat onderwijs een krachtig instrument is om sociale mobiliteit te bevorderen en armoede op te heffen. Hieronder is mijn voorstel hoe dit te bereiken in Suriname.

Als eerste wordt bij wet geregeld aan welke eisen een excellente school moet voldoen. Er worden criteria vastgesteld voor onder andere de kwaliteit van het schoolgebouw, de kwaliteit van de leerkrachten, de kwaliteit van het lesmateriaal, bibliotheek en IT-faciliteiten, de ambiance van de school, extra-curriculaire activiteiten, moderne pedagogische methoden en nog veel meer.

 Normschool

Vervolgens wordt de situatie in heel Suriname in kaart gebracht en krijgen scholen een score die aangeeft in hoeverre ze voldoen of niet voldoen aan de norm. Op basis van deze score krijgt elke school op maat gemaakte financiering en ondersteuning om zich om te vormen tot een ‘normschool’. Dit zou kunnen betekenen dat bijvoorbeeld een particuliere school, die bijna aan de norm voldoet, nauwelijks overheidssteun nodig heeft. Terwijl scholen in buurten met voornamelijk lage-inkomensgezinnen, in de districten en het binnenland die laag scoren, veel meer financiën en ondersteuning nodig hebben om ‘normschool’ te kunnen worden.

Leerkrachten worden speciaal opgeleid en on-the-job gecoacht om scholen die laag scoren te helpen hun score te verbeteren. Leerkrachten wiens leerlingen hoog scoren op evaluaties krijgen een extra bonus. Het welzijn van de leerlingen heeft hoge prioriteit; gratis schoolmaaltijden worden verstrekt en er is ondersteuning van een sociaal werkster. De scholen hebben goede relaties met de ouders of verzorgers die worden aangemoedigd hun kinderen te ondersteunen en te motiveren. Dit kost veel geld. Maar de onderwijsachterstand, als gevolg van de enorme desinvestering in ons onderwijs van de afgelopen dertig jaar, moet versneld en op hoog niveau worden ingehaald.

Uiteraard is dit voorstel slechts een van de vele maatregelen die moeten worden genomen om de Surinaamse economie weer op de rails te krijgen. En ook om ons land klaar te maken voor de transformaties die noodzakelijk zijn om succesvol te kunnen participeren in het post-kapitalistische tijdperk dat zich wereldwijd aan het ontvouwen is.

Mensen zijn het meest waardevolle deel van een samenleving en niets is te veel of te duur om ervoor te zorgen dat wij allemaal dezelfde kansen krijgen om volledig mens te worden.

Dit artikel is gepubliceerd in het septembernummer van Parbode

0

Gedeeld