Het Rijksmuseum Nederland en de Uitgeverij Atlas Contact zijn onlangs met de nieuwe publicatie Slavernij uitgekomen. Dit boek, een onderdeel van een slavernijtentoonstelling in het Nederlandse Rijksmuseum, bestaat onder andere uit tien verhalen uit de slavernij.
Wie denkt dat deze verhalen alleen de rol van Nederland in de Afrikaanse slavenhandel en slavernij belichten, heeft het mis. Het omvat verhalen uit Brazilië, Suriname en andere Caribische gebieden, Zuid-Afrika en Azië.
De zeven auteurs laten in deze publicatie onder andere zien welke rol Nederland heeft gespeeld binnen de slavenhandel en slavernij, het verband tussen de West-Indische Compagnie en de Verenigde Oost-Indische Compagnie, de mogelijkheden tot vrijlating van de tot slaaf gemaakte mensen, ontheemding, verzet, afschaffing van slavenhandel en slavernij. Slavernij bestaat uit drie delen: een introductie over de Nederlandse slavernij, leven binnen het slavernijsysteem en denken over vrijheid.
Alhoewel veel van de belichte onderwerpen in hoofdlijnen wel bekend zijn in Suriname, zijn de tien persoonlijke verhalen wel bijzonder. De persoonlijke verhalen van bijvoorbeeld João, Wally of Mingo werden door verhoorverslagen gevormd. Ook het verhaal van Paulus Maurus dat wordt gevormd uit de kerkelijke registers wekt meer interesse. Zo wordt er een voorstelling gemaakt van het leven van Afrikanen in Nederland tijdens de slavernij en in welke mate het vergeleken kan worden met die van de tot slaafgemaakten op de plantages.
Opmerkenswaardig zijn de onderstaande passages waarin een erkenning wordt geconstateerd dat de tot slaaf gemaakte mensen tot een object werden gemaakt en de Nederlandse bevolking wel degelijk informatie had over het leven van de onderworpenen.
‘Dat een leven in slavernij niet te benijden was, wist de Nederlandse bevolking wel degelijk. In de 17e en 18e eeuw zetten Nederlanders zich volop in om ‘christenslaven’ vrij te krijgen, Europese mannen die in slavernij waren gebracht……. (p. 33)’.
‘Wat alle variaties op het gebied van slavernij en slavenhandel binnen het Nederlandse koloniale rijk gemeen hebben, is dat het gehanteerde systeem mensen tot object maakt, hun verwantschapsbanden verbreekt en hen reduceert tot verhandelbaar eigendom, tot een economische eenheid (p. 28)’.
Toegegeven moet worden dat er ruim onderzoek is gedaan. Er is een ruime bibliografie. Regelmatig citeren de schrijvers uit materiële en immateriële bronnen zoals journalen, verslagen en liederen. Immaterieel erfgoed zoals liederen vertellen meer over de invloed die de slavenhandel en slavernij hebben gehad op allerlei gebieden op de levens van de mensen die het moesten ondergaan.
Het viel me met regelmaat op dat de titels of kopstukken en de gehele inhoudsopgave in kleinletters zijn geschreven. Ter illustratie: op pagina 26 staat ‘nederland en de koloniale slavernij’ of op pagina 83 ‘nederlands-brazilië’ en op pagina 84 ‘overleven op een plantage in suriname’. Ik heb tevergeefs geprobeerd de gedachte hierachter te vinden.
Een pluspunt van deze publicatie is dat deze veel illustraties bevat. Echter ontbreken er bij sommige illustraties referenties naar het gebied van herkomst zoals op pagina 92 ‘Gelegenheidsglas met opschrift: ‘’t Welvaren van Siparibo ca. 1725-1750’’ of op pagina 93 ‘Tot slaafgemaakte mannen graven trenzen, ca. 1850’. Hierbij rees de vraag of de plek van herkomst van deze afbeeldingen wel bekend was.
Een aanbeveling om te lezen is het afsluitende hoofdstuk waarin schrijvers en wetenschappers zijn bevraagd over wat slavernij voor hen betekent en wat hun visie is op de rol die slavernij in het heden speelt. Ten slotte wordt er gediscussieerd over de vraag of emoties en onderzoek op gespannen voet met elkaar staan. Hoe kritisch kun je daarbij zijn?
4 STERREN
Kavita Kalyan-Jiawan
Slavernij – Het verhaal van João, Wally, Oopjen, Paulus, Van Bengalen, Surapati, Sapali, Tula, Dirk en Lohkay, door Eveline Sint Nicolaas en anderen, 2021, Rijksmuseum/Atlas Contact, ISBN 9789045042459
Deze recensie is gepubliceerd in het julinummer van de Parbode, ook online verkrijgbaar
