Parbode Xtra: Redding voor uitstervende verboden vrucht lijkt nabij

Dan Koeppel, de schrijver van het boek Banana: The Fate of the Fruit That Changed the World is er zeker van: niet de appel, maar de bacove was de verboden vrucht in de Hof van Eden. Hij onderzocht de historie van deze pitloze, geslachtloze vrucht en traceerde naar eigen zeggen de wordingsgeschiedenis ervan tot het eerste gezin: Eva bracht Adam op het slechte pad met een banaan, betoogt hij.

Hij deed onderzoek in alle ‘bananenrepublieken’ van Zuid-Amerika. In 2008 vertelde hij in een interview op National Public Radio, Inc. (NPR) dat het nog maar een kwestie van enkele decennia was tot de laatste bananenplant – bacove, zeggen wij in Suriname – verdwenen zou zijn. Dat zou komen door de fusariumschimmel.

Die is de veroorzaker van onder meer de panamaziekte. Bananenplanten die door deze schimmel zijn aangetast, drogen uit omdat de wortels worden aangetast. Zij nemen dan geen water of voedingsstoffen op.

Gros Michel

Dat had rond het begin van de 20^e eeuw ernstige gevolgen voor Suriname. Ons land had grote aanplanten van de Gros Michel, een bananensoort die immuun werd geacht voor de panamaziekte. Rond 1950 had de ziekte bijna alle bananenplantages in Midden- en Zuid-Amerika verwoest. Tot ver in de 20e eeuw was de Gros Michel de belangrijkste exportbanaan, maar de banaan die we nu eten is niet dezelfde als die onze grootouders aten. Na de eerste fusarium-uitbraak in de jaren 50 van de vorige eeuw was de oude Gros Michel functioneel uitgestorven.

Planters stapten over op de Cavendish; die leek beter bestand tegen de slopende panamaziekte. Vervolgens sloeg het noodlot opnieuw toe. Er ontstond een nieuwe variant van de dodelijke schimmel: de Fusarium Tropical race 4 (TR4).

TR4 arriveerde in 2019 in Latijns-Amerika, waar ongeveer twee derde van de wereldwijde bananenhandel vandaan komt. TR4 wordt beschouwd als een van de meest agressieve en destructieve schimmels in de geschiedenis van de landbouw en ’s werelds grootste bedreiging voor de bananenproductie. De verspreiding van TR4 zou verwoestend zijn voor de gemeenschappen die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van bananen. Bananen en bakbananen zijn van cruciaal belang voor de voedselzekerheid en het levensonderhoud van ongeveer 400 miljoen mensen.

In 2022 exporteerde Suriname voor 1,63 miljoen US-dollar aan bananen, zegt de Observatory of Economic Complexity (OEC). Daarmee waren wij de 71^e grootste exporteur van bananen ter wereld. In hetzelfde jaar was de banaan het 50^e meest geëxporteerde product in Suriname.

Onze export was niet altijd zo laag. Vóór het Belgische bananenbedrijf The Fruit Farm Group het Surinaamse Food and Agriculture Industries (FAI) overnam, exporteerde FAI jaarlijks voor bijna 50 miljoen euro aan bananen, lezen wij in MO* Magazine. Bananen waren toen nog het op vier na grootste exportproduct van Suriname.

The Fruit Farm Group sloop in februari ‘als een dief in de nacht’ uit Suriname, schreef Starnieuws. De Belgen vertrokken drie dagen nadat zij namens de FAI een lening van zeven miljoen Amerikaanse dollar hadden genomen bij de Hakrinbank.

TR4 leek het einde van ook de Surinaamse bananencultuur te versnellen. ‘Niemand is ook maar in de buurt van het vinden van een oplossing voor dit probleem’, zei Dan Koeppel over de verwoestingen die de fusariumschimmel aanricht.

Er wordt volop geëxperimenteerd met bijvoorbeeld het kweken van TR4-tolerante of resistente rassen. Onze moderne banaan heeft namelijk geen zaad. Elke Cavendish die vandaag in de grond wordt gestopt, is een kloon, een achterachterkleinkind van de oer-Cavendish: elke moderne Cavendishplant is daarom genetisch identiek aan alle andere leden van de grote Cavendishfamilie.

Dat is riskant, want één schimmel die de banaan infecteert, kan bijna alle bananen ter wereld uitroeien. Dat is wat enkele decennia terug gebeurde met de panamaziekte en wat zich nu lijkt te herhalen.

Stikstofmonoxide

Maar er is licht aan het einde van de tunnel. Het vakblad Nature Microbiology publiceerde midden augustus een onderzoeksrapport met een aantal hoopgevende bevindingen. Het blijkt bijvoorbeeld dat de schimmel Fusarium oxysporum niet een enkele soort is, maar een ‘soortencomplex’ met honderden variëteiten die elk verschillende plantensoorten aanvallen.

De TR4-schimmel, die Cavendish-bananen aanvalt, komt niet voort uit de stam die de Gros Michel-bananen vernietigde, ontdekten wetenschappers. Het genoom van TR4 bevat extra genen die betrokken zijn bij de productie van stikstofmonoxide, en dat bepaalt blijkbaar de virulentie van TR4. Simpeler verwoord: de schimmel gebruikt extra genen om stikstofmonoxide te maken, wat helpt om de plant binnen te dringen.

Deze ontdekking biedt mogelijkheden voor behandelingen en strategieën om de ongecontroleerde verspreiding van de TR4-schimmel te beheersen. Onderzoekers ontdekten bijvoorbeeld dat de virulentie van TR4-schimmels aanzienlijk afnam toen twee genen die de productie van stikstofmonoxide regelen, werden verwijderd.

De ontdekking van de moleculaire mechanismen die bijdragen aan de virulentie van de schimmel biedt hoop voor de toekomst van de bananenteelt, concludeert het wetenschappelijke magazine Scientias. Want met deze nieuwe inzichten is de kans groter geworden dat Jarikaba niet hoeft te sluiten vanwege stervende bacovenbomen.

 Parbode probeerde te achterhalen in hoeverre onze bananenteelt ook last heeft van de gevreesde bananenziekte. Bananenbedrijf FAI heeft echter (nog) niet gereageerd op onze vragen. 

Bananen wel gezond?

Er woedt een discussie online over de vraag of bananen wel zo gezond zijn. Het anti-kamp meent dat er te veel suikers zitten in bananen. Dat zou volgens hen kunnen leiden tot gewichtstoename, problemen met de bloedsuikercontrole en tekorten aan voedingsstoffen.

De pro-groep noemt dat onzin. Bananen zitten vol vitaminen, vooral van de B-groep. Die zijn heel belangrijk voor je energiehuishouding. Er zitten ook belangrijke mineralen in, zoals kalium. Dit mineraal zorgt voor een goede vochtbalans en reguleert de bloeddruk.

0

Gedeeld