Amerikaansche Voyagien
Het boekenplankje met zeventiende-eeuwse boeken over Suriname is zeer bescheiden. Amerikaansche Voyagien is zo’n zeldzame parel uit de vroege geschiedenis van Suriname. Adriaan van Berkel is een Nederlandse ontdekkingsreiziger. Hij reist in de tweede helft van de Gouden Eeuw naar de Nieuwe Wereld.
Zo leeft hij een aantal jaren onder de Arowakken aan de rivier de Berbice. Van Berkel schrijft dat hij, terug in Europa, een verlangen heeft om meer buitenlandse reizen te maken. Een welvarende plantagebezitter doet hem een voorstel om voor een periode van vier jaar het toezicht op zijn plantage in Suriname te houden. Op 17 april 1680 vertrekt hij met een zeilschip van kapitein Cornelis Blom naar Suriname. Na ongeveer tien weken varen, bereikt het schip op 23 juni 1680 de monding van de Surinamerivier. Van Berkel blijft bijna tien jaar in Suriname.
Het eerste deel van zijn boek is gewijd aan het verblijf in Berbice, Demerara en Essequibo. Hij beschrijft de zeden en gewoonten van de Indianen, hij toont empathie wanneer hij beschrijft hoe twee slaven van de plantage Mierenberg in de suikerpan zijn gevallen. De slaven zijn er slecht aan toe en Van Berkel zegt dat hij niet naar ze kan kijken zonder tranen te laten. Op de plantage was men druk aan het feesten, eten en drinken en men keek niet naar hen om. De blanken bekommerden zich volgens Van Berkel veel te weinig om de slaven en zouden meer medeleven moeten hebben.
Het tweede deel van zijn boek is gewijd aan Suriname. Opmerkelijk is dat zijn beschrijving van de rivieren, de flora en de fauna, maar ook de behandeling van de slaven, onbeschaamd overgenomen is uit George Warrens An impartial description of Surinam (1667). Alleen het eerste stuk over zijn reis naar Suriname en het laatste stuk, komen waarschijnlijk uit de pen van Van Berkel zelf. Hij beschrijft daarin de moord op gouverneur Cornelis van Aerssen van Sommelsdijck in 1688.
Kort daarop verlaat Van Berkel Suriname en zet hij in augustus 1689 voet aan wal in Middelburg (Zeeland). We zullen waarschijnlijk nooit weten waarom hij plagiaat pleegde en het werk van Warren klakkeloos overschreef.
In elk geval zijn de beschrijvingen van zijn eigen hand zeer de moeite waard. Het boek behoort tot de zeldzaamste werken uit de Surinaamse bibliotheek.
CARL HAARNACK
Amerikaansche voyagien, behelzende een reis naar Rio de Berbice, gelegen op het vaste land van Guiana, mitsgaders een andere naar de colonie van Suriname, gelegen in het Noorder deel van het gemelde landschap Guiana. Ondermengd met alle de byzonderheden noopende de zeden, gewoonten, en levenswijs der inboorlingen, boom en aard gewassen, waaren en koopmanschappen, en andere aanmerkelijke zaaken. Adriaan van Berkel. Amsterdam: Johan ten Hoorn, 1695
Nu populair
