In de Parbode van november 2009 verscheen een artikel over Anton de Kom van Hans Ramsoedh. Het artikel van Hans was echter al weer enige maanden oud en geschreven voordat hij kennis had genomen van onze in oktober verschenen biografie van Anton de Kom. Daardoor is een deel van de inhoud enigszins gedateerd. Iets dat Hans Ramsoedh uiteraard niet kwalijk genomen kan worden. Ons onderzoek naar het ontstaan van ‘Wij slaven van Suriname’ heeft echter geheel nieuwe inzichten opgeleverd. Zo blijkt onder andere dat er in het geheel geen sprake van censuur is geweest.
De veronderstelling dat het boek van Anton de Kom gecensureerd zou zijn, berust voornamelijk op een voorpublicatie, waar Ramsoedh ook op wijst, in het tijdschrift ‘Links Richten’. Deze publicatie, die uit het manuscript van ‘Wij slaven van Suriname’ zou komen, is getiteld ‘Onze Helden’. Het stuk staat bol van het communistisch jargon en verwijst naar de Parijse commune en de Russische revolutie. In ‘Wij slaven van Suriname’ is deze 
tekst niet terug te vinden.
In onze biografie van De Kom tonen wij aan dat dit artikel met geen mogelijkheid van de hand van Anton de Kom kan zijn. Wat de meeste onderzoekers in het verleden is ontgaan, is dat hetzelfde artikel bijna gelijktijdig door De Tribune werd gepubliceerd, met dien verstande dat dit artikel wel volledig overeenkomt met de tekst van ‘Wij slaven van Suriname’.
De Tribune kon die tekst publiceren omdat het manuscript van De Koms boek berustte bij één van de redacteuren van het dagblad, Gerardus van het Reve (de vader van de bekende latere auteur Van het Reve).
Bovendien zijn de belangrijkste wijzigingen in de tekst van het boek aangebracht voor het bezoek van de agenten van de Centrale Inlichtingen Dienst (CID) aan de uitgever op 5 december 1933. Dat blijkt uit de briefwisseling tussen Anton de Kom en de uitgever.
Het voorwoord van de uitgever lijkt daarom meer op een slimmigheidje van Van het Reve om de CID zand in de ogen te strooien. De CID kende namelijk het manuscript zelf niet, maar alleen de voorpublicaties, zoals ‘Onze Helden’, dat verscheen onder de naam van Anton de Kom.
Tot slot is het oorspronkelijke manuscript niet in de oorlog verdwenen. Uit een briefwisseling tussen de familie, Jef Last en de uitgever van na de oorlog blijkt dat het manuscript in 1938 al zoek is geraakt. Overigens betreft dat niet het oorspronkelijke handschrift – dat is waarschijnlijk in 1934 al vernietigd. De correspondentie met Last gaat over een uitgetikte versie van het handschrift dat in 1934 bij de uitgever lag.
Rob Woortman
Amsterdam
Nu populair
