Gekopieerde cd’s en dvd’s: niemand kijkt er nog vreemd van op. Zo leert een kleine wandeling door het centrum van Paramaribo, waar de illegale schijfjes op veel plaatsen te koop zijn. Daar gaat binnenkort misschien een einde aan komen. Auteursrechten krijgen steeds meer aandacht en zowel artiesten als mediabedrijven beseffen dat er snel iets moet veranderen.
Van verschillende vormen van media worden illegale kopieën aangeboden, waardoor de oorspronkelijke maker van het product weinig of geen geld terugziet. Het gaat vooral om cd’s en dvd’s, die meestal in de winkels zelf worden gebrand en voorzien worden van een slecht gekopieerd voorkantje. De illegale schijfjes kosten vaak minder dan tien srd, terwijl de originele exemplaren voor minstens het dubbele van eigenaar wisselen. Het risico blijft natuurlijk dat de illegale cd of dvd van slechte kwaliteit is en kuren vertoont, maar dat lijken wij graag te willen riskeren. Thuis zien wij de nieuwste films op televisie, met dank aan de televisiestations, die deze uitzenden zonder de rechten te betalen. Nog niet op de buis? Dan liggen ze binnen no time illegaal in de rekken van de dvd-winkels.
“De situatie waarin Suriname nu zit, is zo slecht. We slaan een modderfiguur in het buitenland als het gaat om auteursrechten”, zegt Isfahany Nagessersing, directeur van SCCN. “Tijdens het onderhandelen over uitzendrechten met externe partijen, zoals de UEFA, krijgen we vaak verbaasde reacties over de huidige situatie. In geen enkel ander land zijn er zoveel radio- en tv-stations op zo’n kleine bevolking. Inmiddels heeft dat, in combinatie met de illegaliteit, ervoor gezorgd dat Suriname een bijzonder slechte naam heeft in het buitenland. Ik hou van mijn land en vind het vervelend dat men in het buitenland zo’n negatief beeld van Suriname heeft. Mede daarom proberen wij onze activiteiten zo legaal mogelijk uit te voeren, maar door de hoge financiële kosten lukt dit nog niet volledig. Zo hebben we bijvoorbeeld de rechten van het Champions League voetbal. Op die manier heb je het alleenrecht en dat heeft zijn voordelen, zoals hogere reclameopbrengsten door exclusiviteit. Voor het land is het van levensbelang dat het binnen een aantal jaar afgelopen is met de illegaliteit in de media, want op een gegeven moment is het geduld van de buitenlandse partijen op”, meent Nagessersing.
Tegenstrijdig
In Suriname is de Auteurswet van 1913 van kracht. Dat klinkt als oude wetgeving, maar deze is in de afgelopen decennia een aantal keer aangepast. Het grote probleem zit in het uitvoeren van de wet en de controle op gebruikers. Het is tegenstrijdig dat de overheid winkeliers die illegale kopieën verkopen, een vergunning geeft om een winkelbedrijf te runnen. Terwijl de Auteurswet de verkoop van illegale media verbiedt. Ook radio- en tv-stations draaien muziek zonder daar royalty’s voor te betalen. De stations hebben de plicht om de Auteurswet te eerbiedigen, maar er is geen controle op de naleving. Daarom is in 2004 de Stichting Auteursrechten Suriname (Sasur) in het leven geroepen, om de belangen van muziekartiesten in Suriname te behartigen. Maar deze organisatie bevindt zich nog steeds in de voorbereidende fase. Prim Ramlal, Sasur-voorzitter, zegt dat de overheid haar organisatie nog niet de kans heeft gegeven om volledig haar werk te doen. “Omdat wij geen gehoor kregen van verschillende stations, hebben we een aantal rechtszaken aangespannen tegen hen. Waarschijnlijk zijn de gedaagden ontevreden naar de regering gestapt, want daarna heeft de voormalige vice-president bij ons een verzoek neergelegd om de activiteiten richting gebruikers te staken. Tweeënhalf jaar geleden kwam dit verzoek bij ons terecht en wij dachten dat het maar een half jaar zou duren, voordat we weer aan de slag konden. Ondertussen kunnen we nog steeds niks.”
Begin 2009 installeerde het ministerie van Justitie en Politie de Commissie van Toezicht Muziek-Auteursrecht, die ervoor moet zorgen dat de auteursrechtenwetgeving in samenwerking met Sasur correct uitgevoerd wordt. “Deze commissie heeft wel al meerdere keren een datum gesteld waarop we aan de slag kunnen, maar ze houden zich hier niet aan”, reageert Ramlal geërgerd. “Zij moeten ons tarievenmodel groen licht geven, maar dat is nog niet gebeurd. Binnenkort zullen we de minister per brief op de hoogte stellen dat we beginnen met het innen en uitkeren van gelden en het beheren van de licentieovereenkomsten, want ons geduld raakt ook op.”
Exploitatiecontract
Welke artiesten zich bij Sasur aangesloten hebben wil Ramlal niet prijsgeven, uit angst dat zij geboycot worden. En dat wil Sasur te allen tijde voorkomen. “Sommige radiostations hebben al aangegeven alleen rechtenvrije muziek te gaan draaien. Momenteel zijn er wel ruim tweehonderd Surinaamse artiesten bij ons aangesloten en dienen wij ook voor de belangen op te komen van artiesten die bij buitenlandse partnerorganisaties zijn aangesloten”, stelt Ramlal. “De Surinaamse artiesten dragen de auteursrechten van hun producties via een exploitatiecontract aan ons over en in ruil daarvoor zorgen wij dat de gelden geïnd worden. Artiesten behouden op deze manier zelf de persoonlijkheidsrechten op hun producties, maar het recht op mechanische reproductie en het recht op openbaarmaking ligt bij ons. Artiesten kunnen bij ons terecht als hun rechten worden geschonden, vervolgens zullen wij de politie inschakelen, die vervolgens het Openbaar Ministerie op de hoogte stelt. Ook zullen wij steekproefsgewijs winkels gaan controleren op de verkoop van muziek”, legt Ramlal uit.
Er bestaat nog veel onduidelijkheid over hoe de geïnde gelden worden besteed: “Net als de soortgelijke organisaties in andere landen, zal ongeveer dertig procent van het binnengekomen bedrag gereserveerd worden voor Sasur zelf om de kosten te dekken. Dit percentage zal in de beginperiode iets hoger liggen, omdat er veel kosten zijn gemaakt tijdens de periode dat we ons werk niet hebben kunnen uitvoeren. Voorlopig zijn er echter geen kosten aan verbonden om je als artiest bij ons aan te sluiten.”
Pleuris
Werner Duttenhofer, directeur van Radio 10 en voorzitter van de Vereniging van Radio en Televisie Suriname, staat welwillend tegenover een betalingsmodel als het gaat om royalty’s en auteursrechten. “Wij zijn bereid om te betalen, maar dan moet er wel een goed en reëel model gepresenteerd worden. Tot nu toe is dat er nog niet en bestaat er onenigheid over de hoogte van de tarieven. Het kan niet zo zijn dat Sasur het Nederlandse model invoert, want Suriname is Nederland niet.” Soewarto Moestadja, directeur van RTV Mustika, voegt toe dat Sasur een transparante organisatie moet zijn en de rechtszaken, die de stichting heeft aangespannen tegen verschillende media, moet opschorten. “Sasur kwam met de deur in huis vallen om even centjes te innen, maar wij wisten helemaal niet wat voor organisatie Sasur is en waar dat geld uiteindelijk terecht komt. Toen brak een klein beetje de pleuris uit en stapte Sasur naar de rechter. Ook is het raar dat er familieleden van mensen binnen de organisatie in de directie en het bestuur zitten. Dat kan leiden tot belangen-
verstrengeling. En anders geeft het wel een negatief signaal af.”
Sasur wordt tijdens de opstart geholpen door Buma/Stemra, die de belangen behartigt van muziekauteurs in Nederland. “We hebben een aantal cursussen gevolgd en ze begeleiden ons bij het opstellen van het betalingsmodel.” Toch vindt Ramlal dat niet alleen Buma/Stemra Sasur moet assisteren, maar ook de overheid kan meer doen. In opdracht van het ministerie van Justitie en Politie heeft een drietal studenten van de Universiteit van Amsterdam, onder leiding van de hoogleraren Jan Kabel en Gerard Mom, in 2008 een conceptwetsvoorstel voor de Auteurswet ontwikkeld. Onduidelijk is wanneer het voorstel besproken en geïmplementeerd wordt.
Sonny Khoeblal, muzikant, producer en lid van de Commissie van Toezicht Muziek-Auteursrecht: “Het grote probleem is dat de Surinaamse markt klein is en buitenlandse artiesten en platenmaatschappijen niet de moeite nemen om de kruimels van hier op te halen. Dat heeft ook effect op onze eigen artiesten, die ons land als hoofdmarkt hebben. Zij verdienen erg weinig en komen soms nauwelijks uit de kosten. Het produceren van een album kost geld en levert niks op als het bij uitkomst meteen
illegaal in de rekken ligt. Soms worden er wel informele afspraken gemaakt dat de cd niet binnen zoveel maanden gekopieerd in de winkel mag liggen, maar zodra één aanbieder het wel doet, is het hek van de dam en biedt iedereen de cd illegaal aan. Consumenten realiseren zich nog niet dat muziek en andere entertainmentsvormen geld kosten. Ze zien niet in dat ze met het kopen van een illegale kopie, de artiest niet stimuleren. Ik kan me goed voorstellen dat dit heel demotiverend werkt voor artiesten. Een artiest als bijvoorbeeld Damaru laat zien hoe het anders kan”, aldus Khoeblal.
Damaru, de huidige muzikale trots van ons land en succesvol exportproduct, zegt niet voor niets zijn heil in Nederland te hebben gezocht. “Sasur kan wel zeggen dat ze met deze kwestie bezig zijn, maar ik heb er nog niks van gemerkt. Naar mijn mening staan wij dus nog steeds bij het begin. Van mijn cd-verkopen in eigen land heb ik bijna niks teruggezien.”
Dikbelegde boterham
“Nu ik in Nederland aangesloten ben bij Buma/Stemra, ga ik eindelijk geld verdienen met mijn platen. Ik heb geen idee hoeveel dat is, maar het zal vast een dikbelegde boterham zijn. Ik sta sinds kort onder contract bij het Nederlandse platenlabel Top Notch. Er is geregeld op hoeveel geld ik recht heb en waar de rest heen gaat. Volgens mij hou ik nog niet eens tien procent over van de winkelprijs van mijn cd, maar dat maakt me weinig uit. Er blijft toch een lekker bedrag over, wat ik hier nooit verdiend zou hebben door de huidige wetgeving en naleving van de wet.”
Ook gospelzanger Eugene Main ergert zich aan de illegale praktijken binnen de Surinaamse muziekindustrie. Hij loopt hierdoor inkomsten mis. “Ik heb binnen een maand 2.500 cd’s in Frans-Guyana en Suriname verkocht, maar ik heb het idee dat dit er 7.000 hadden kunnen zijn als mijn cd niet illegaal verkocht werd. De kopers zien nauwelijks het verschil, maar ik ben wel de dupe hiervan. Ik wacht dan ook met het releasen van mijn tweede cd totdat de auteursrechten en de naleving hiervan goed geregeld zijn in Suriname”, zegt Main.
Het naleven van de Auteurswet wil nog niet zeggen dat er meteen bakken met geld bij artiesten binnenstromen, maar als de wet goed wordt uitgevoerd, dan kan er geld verdiend worden. Radio- en tv-stations dragen dan royalty’s af voor het gebruiken van muziek en een deel van dat geld is bestemd voor de artiest. Daarnaast moet de artiest in gaan zien dat het loont om een verkoper van illegale muziek voor de rechter dagen voor compensatie.
Nu populair
