Boeken&Zo

Dokteren in Suriname
Een tweetal jaar geleden kreeg ik een mailtje van twee oude vrienden uit Nederland. Hij, dermatoloog, kwam met zijn vrouw, eveneens arts, voor een congres naar Suriname en of ik tijd voor hen had. Natuurlijk had ik dat en het werd een zeer leuk weerzien. Ik vroeg hem wat hij precies kwam doen en was daar vrij duidelijk in: ‘Frans, even betaald langs komen om een congres bij te wonen, een paar dagen wat babbelen, ’s avonds diner en uitgaan en daarna vakantie vieren!

Ik besteedde verder geen aandacht aan zijn verhaal, totdat ik het boekje ‘Dokteren in… Suriname’ onder ogen kreeg. Een boekje van maar liefst 192 pagina’s. Echte tekst valt er niet te lezen, zo’n zestig bladzijden van tussen de tien en vijftien regels; de rest is gelardeerd met foto’s, gedichten, Anansitories en Hollandse ‘Surinaamse’ gerechten. Om bij de tekstjes te blijven: nergens blijkt waarom men ‘doktert in Suriname’ en wat men probeert te bereiken. Nee, het is een bonte verzameling van ‘wat zijn ze in Suriname aardig’, het lekkere eten, de uitstapjes naar het binnenland en de onderlinge voetbalpartijtjes. Naast een vaststellen hoe blij men hier is als men onder Surinaamse mede-doktoren boekjes uitdeelt, een algemeen verhaal over psychische problemen tijdens het reizen over de wereld en een stuk over winti. Weinig verheffend dus.
Neem nou het verhaaltje over twee huisartsen die een dagje gaan dokteren aan de Boven-Surinamerivier, vergezeld door twee ‘avontuurlijke psychiaters’. Deze witte dokters bekijken de ‘massaal toegestroomde zwarte maar kleurrijke bevolking’ zonder iets als arts bij zich te hebben. Maar ze hadden ‘een leuke middag dokteren in de jungle. Huisarts, mooi vak hoor’.
Of de grappenmaker die ‘enkele prachtige dagen langs de Amazonerivier’ beleefde, of eentje die een verhaaltje schrijft over een verdwenen placenta tijdens zijn co-schappen in 1973 (!).
Nee, de badinerende oubolligheid druipt er van af en ik weet nu wat die vrienden bedoelden met ‘betaalde vakantie’. Het boekje doet mij meer denken aan een vakantiealbum waarbij de samenstellers, bij gebrek aan stof, wat algemeenheden, (mooie) foto’s en Anansi-verhalen, (slechte) recepten, gedichten en het Surinaamse volkslied willekeurig aan hun nietszeggende verhaaltjes toevoegen.
De samenstellers hebben wel gelijk dat Suriname een mooi land is. Maar wat ze hier echt medisch deden of wilden doen, is mij niet duidelijk geworden. Iets om uit te dokteren?
Frans Voortman

Dokteren in Suriname, diverse auteurs, 2010, Uitgeverij Mension, ISBN 9789077322475

De Stille Plantage, het best gelezen boek van Albert Helman dat in 1931 voor het eerst werd gepubliceerd, is verschenen in een speciale uitgave voor een zacht prijsje. Het verhaal gaat over Fransen die in Suriname een nieuw bestaan opbouwen op een afgelegen plantage. Het duurt niet lang voordat hun rust verstoord wordt. Stichting Suriboek Suriname liet het meesterwerk van Helman drukken op glimmend papier in betaalbaar tijdschriftformaat. Het verhaal is rijkelijk geïllustreerd met prachtige zwart-wit prenten.
De Stille Plantage, Albert Helman, 2010, Stichting Suriboek Suriname, ISBN 9999147370

Suriname Goodbye

Als je dit boek leest, denk je met een ervaren schrijver van doen te hebben. Niets is echter minder waar, ‘Suriname Goodbye’ is de debuutroman van Peter Belinfante. Bijzonder prettig is dat de schrijver zijn huiswerk gedaan heeft, zodat de lezer zich niet hoeft te ergeren aan geografische of historische onvolkomenheden. In tegendeel, chapeau! Niet dat het te vergelijken valt met Ludlum, maar het is zeer prettig om te lezen. Het verhaal speelt zich halverwege de jaren tachtig af, een tijd waarin Suriname zwaar zucht onder de dictatuur van het leger. Amerika heeft genoeg van de drugshandel van het leger en zet Nederland onder druk iets te ondernemen. Nederland wil dit niet, maar Buitenlandse Zaken onderneemt toch een poging, in een periode dat het kabinet demissionair is en de staat Nederland dus officieel niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor zo’n poging. Een student Geschiedenis, Peter, wonderwel door een Amerikaans computerprogramma uitgekozen, wordt gestrikt door Buitenlandse Zaken (BuZa) en de Binnenlandse Veiligheids Dienst (BVD) om als contactpersoon op te treden tussen een in Suriname opererende groep die een coup tegen het leger voorbereidt, en het thuisfront.
Het blijkt al direct dat BuZa en de BVD zo lek zijn als een mandje en na een moord op een informant en een wilde achtervolging in de metro van Amsterdam waarbij de student het vege lijf ternauwernood redt, vertrekt hij via Curaçao onder begeleiding van een knappe agente naar Suriname. Met een vliegboot worden ze in het holst van de nacht bij Boskamp gedropt, waarna de reis naar Paramaribo begint om in contact te komen met de contragroep.
Het verraad is echter wijd verspreid, het gaat goed fout in Paramaribo; Peter en zijn inmiddels vriendin, de agente Joyce, ontsnappen met moeite aan de militairen. Tijdens een nachtelijke tocht in een korjaal om de grensrivier de Marowijne over te steken worden ze beschoten door een Surinaamse patrouilleboot, maar Peter weet zwemmend de Franse kant te bereiken. Hiermee is de zaak nog niet afgerond: de verrader moet nog opgespoord worden. En de tijd dringt want het nieuwe Nederlandse kabinet is er bijna.
Hoe dat verder afloopt kan de lezer alleen te weten komen door het boek te lezen. Wel kan ik verklappen dat een nieuwe Nederlandse geheim agent is opgestaan, want het nieuwe boek met Peter in de hoofdrol is al uit: De Berlijnse muur. Op naar de boekenhandel dus!
Frans Voortman

Suriname Goodbye, Peter Belinfante, 2010, Uitgeverij Aprilis, ISBN 9059940261

Gesignaleerd: …Die revolutie niet begrepen!
Cynthia Mc Leod beschrijft in de historische roman ‘…Die revolutie niet begrepen!’ de roerige jaren tachtig vanuit het
perspectief van schooljuf Rita. In haar dagboek schrijft Rita over de frustraties rondom haar scheiding en het verdriet in deze donkere periode van de Surinaamse geschiedenis. De revolutie maakt ze via haar zoon, die dienstplichtig militair is, van dichtbij mee. De gloednieuwe uitgave van Stichting Suriboek Suriname springt in het oog. Het is geïllustreerd met theatrale zwart-wit foto’s’ van Willem Diepraam, kranten-artikelen en historische reclame-affiches.
…Die Revolutie Niet Begrepen!, Cynthia Mc Leod, 2010, Stichting Suriboek Suriname, 9999147370 

Bij Anoekoe in het dorp

Alles is anders bij Anoekoe’s dorp aan de Saramaccarivier. Het is omringd door oerwoud, elektriciteit ontbreekt en het stikt er van de wilde beesten. Kortom: zat ingrediënten voor een geweldig avontuur. Harold en Kela, de beroemde broertjes uit de kinderboeken van Gerrit Barron, vinden het uiteraard allemaal reuze spannend. Van hun ouders mogen ze vier dagen logeren bij hun vriend Anoekoe. Het is de eerste keer dat ze op eigen houtje naar het binnenland gaan.
Samen met Anoekoe’s vriendjes bouwen de jongens dammen en gaan op jacht naar kwikwi. Anoekoe doet voor hoe dat gaat. Hij steekt zijn hand in een van de gaten bij de oever om vervolgens het lekkere hapje tevoorschijn te toveren. Kela wil daar niet voor onder doen. Overmoedig steekt hij zijn hand ver in het grootste gat dat hij kan vinden. Als hij zijn hand terugtrekt, heeft hij een dikke slang vast.
De jongens rollen van het ene in het andere avontuur. Ze doen wedstrijdjes met hun korjaalboten over de rivier, slaan op de vlucht voor een zwerm bijen en helpen de arme vader van Anoekoe om wat extra’s te verdienen.
Harold en Kela zijn inmiddels befaamde Surinamers. Ze spelen de hoofdrol in
diverse kinderboeken van schrijver Gerrit Barron. ‘Bij Anoekoe in het dorp’ is eigenlijk een door de auteur aangepaste herdruk. Want tuim dertig jaar geleden verscheen de eerste versie van het kinderboek, destijds gedrukt op krantenpapier. In januari presenteerde Barron tijdens het kinderboekenfestival in Brokopondo de herschreven uitgave.
‘Bij Anoekoe in het Dorp’ is een absolute aanrader voor avontuurlijke knaapjes en stoere meisjes. Het verhaal is een rasecht jongensavontuur met een goede dosis spanning. Het boekje leest vlot en is rijk geïllustreerd met zwart-wit tekeningen van Rinaldo Klas. Zijn speelse schetsen spreken tot de verbeelding van de kleine lezers. De kleintjes kunnen tijdens het lezen ook hun Sranan verbeteren. Barron gebruikt frequent woorden uit onze taal. Achterin het boek staat een korte woordenlijst met een vertaling.
Barron staat bekend om zijn onvoorwaardelijke liefde voor het vaderland. Ook in dit boek schemert deze passie door. Na het lezen van de laatste bladzijde blijft een sprookjesachtig beeld van het Surinaamse binnenland hangen.
Anne Kroon

Bij Anoekoe in het Dorp, Gerrit Barron, 2010, ISBN 9991453008

Gesignaleerd: HET GROTE ANANSIBOEK

De begin dit jaar overleden Johan Ferrier was behalve gouverneur en president ook begenadigd verteller, een echte ‘vertelopa’. Zijn ‘Het Grote Anansiboek’ uit 1986 kan met recht een klassieker worden genoemd. Met prachtige verhalen die jong en oud boeien. Op 12 mei, de dag dat hij honderd zou zijn geworden, heeft demissionair minister-president Balkenende de speciale jubileumeditie ontvangen, waarvoor Balkenende en president Venetiaan een voorwoord schreven. Bijzonder is dat dit de eerste versie is met kleurenillustraties.
Het Grote Anansiboek, Johan Ferrier (red. Cynthia Mc Leod), 2010, Uitgeverij Conserve, ISBN 9789054292951

Vóór Honderd Jaren in Suriname

Joseph Witlox (1867-1941) was een katholiek geestelijke en schrijver/vertaler. Het verhaal speelt zich af in de tweede helft van de 18e eeuw. Hoofdfiguur is Van der Straten, die afkomstig was uit Amsterdam. Hij bezit een plantage aan de Corantijn waar koffie en tabak werden verbouwd. De opzichter op de plantage, Nicolaas, wordt door de slaven zeer gevreesd. Nicolaas waarschuwt Van der Straten dat de weggelopen ‘negerslaven’ die zich in de bergen schuilhouden, spoedig de plantage zullen overvallen. Deze stelt dat de missionarissen die de slavenhutten bezoeken om het evangelie te verkondigen, de oorzaak zijn van de opstandigheid van slaven.
In de tussentijd is zijn neefje Heinrich in Suriname gearriveerd. Heinrich is de zoon van zijn zuster die met een Duitser was getrouwd. De jonge neef merkt dat Nicolaas de slaaf Hercules ten onrechte met de zweep afranselt. Hij komt tussenbeide en sluit vriendschap met Hercules. Samen gaan ze op jacht maar Heinrich wordt door een jaguar aangevallen. Natuurlijk redt Hercules zijn leven. Als ze vervolgens door een groep ‘weggeloopen negers’ met de dood worden bedreigd, brengt de talisman die ze van Ginga, een oude slavin, kregen uitkomst. De hoofdman, Barno, ziet dat Heinrich onder bescherming van Ginga staat en schenkt hem de vrijheid.
Hercules en Heinrich ontdekken dat Nicolaas een samenzwering organiseert tegen Van der Straten. De plantage wordt aangevallen. De slaven van de plantage, die zich heimelijk tot het christendom hadden bekeerd, helpen nu het woonhuis te verdedigen. Maar de strijd lijkt verloren. Totdat de leider der rebellen, Baruc, bemerkt dat hij met Heinrich, de vriend van de ‘zwarten’ van doen heeft. Wederom redt hij hem het leven en alle gestolen bezittingen worden teruggeven. De plantage wordt verkocht en Van der Straten vertrekt met zijn neef én Hercules naar Duitsland. Dit verhaal heeft slechts tot doel ons een christelijke boodschap mee te geven. Daar waar het licht van het heilige evangelie verschijnt, verdwijnt het heidendom dat ‘alles in de dikste duisternissen der afgoderij hulde.’ Het lijkt niet waarschijnlijk dat de auteur zelf in Suriname geweest is. Want waar in de bergen zouden de Marrons zich moeten ophouden? Het plantagehuis dat ‘in zijn geheel in steen is opgetrokken’ komt ook merkwaardig over. Ook laat hij de slaven een soort krom en gebrekkig Nederlands praten dat niet onder doet voor het taalgebruik in ‘Kuifje in Afrika’.
Carl Haarnack

Vóór Honderd Jaren in Suriname. Tafereelen uit het Plantersleven, Joseph Witlox, 1890, Amsterdam, F.H.J. Bekker

Dit boekje is exact hetzelfde verhaal als hierboven beschreven. Heinrich heet hier Emmerich maar voor de rest is de tekst vrijwel identiek aan de Nederlanse tekst van Joseph Witlox. Het verscheen in 1867, het geboortejaar van Witlox. Het toont aan dat hij niet de schrijver maar hooguit de vertaler kan zijn. Deze Franse tekst is een vertaling uit het Duits. Ook wordt vermeld dat de tekst is bestudeerd en goedgekeurd door een comité van de aartsbisschop van Rouen. Dit geval van plagiaat was tot op heden onbekend. Een primeur dus in Parbode.
Le Planteur de la Guyane ou Dévouement des negres chretiens. Traduit de l’Allemand par F.C. Gerard, 1867, Megard et Ce, Libraires-Editeurs, Rouen 

0

Gedeeld