Boeken&Zo

Schaafijs & wilde bussen

Opeens is er opvallend veel aandacht voor de straatschilders van Suriname. Begin dit jaar verscheen ‘Surinaamse straatschilders; een verdwijnend ambacht’, enkele maanden later ‘Schaafijs & wilde bussen. Straatkunst in Suriname’. Het lijkt allemaal wat overdreven, maar dat is het zeker niet. Beide publicaties bijten elkaar immers niet: het eerste is vooral een lekker en handzaam plaatjesboek, terwijl ‘Schaafijs & wilde bussen.
 

Straatkunst in Suriname’, los van de foto’s, vooral historische informatie biedt, met daaraan gekoppeld een expositie die inmiddels Suriname heeft verlaten en nu in Nederland de kunst van het Surinaamse straatschilderen onder de aandacht brengt.
Eigenlijk is het opmerkelijk dat het zo lang heeft geduurd dat de straatschilders voor het voetlicht werden geplaatst. Want hoewel we dagelijks met de talenten van creatievelingen worden geconfronteerd, realiseren maar weinigen dat we met een bijzondere vorm van kunst te maken hebben. Zeker in een tijd waar digitale reclameuitingen en grote billboards het beeld dreigen te bepalen.
‘Schaafijs & wilde bussen. Straatkunst in Suriname’ is meer dan een plaatjesboek. Veel meer zelfs. Nooit eerder is de geschiedenis van bepaalde dingen die we als de normaalste zaak van de wereld beschouwen, zo gedegen uitgezocht en vastgelegd. De auteurs hebben hun huiswerk zeer gedetailleerd gedaan en zetten nauwgezet de ontwikkeling van het busvervoer en het ontstaan van schaafijs en schaafijskarren nauwgezet uiteen. Alleen dit maakt het boek de moeite van het lezen al waard. Wat het nog interessanter maakt, is dat de kunstenaars, die met hun vaak fraaie tekeningen dagelijks vele duizenden ‘kijkers’ hebben, dankzij dit boek een gezicht hebben gekregen. In beknopte biografieën worden ze voorgesteld, evenals hun opdrachtgevers die uitleggen waarom ze voor een bepaalde afbeelding hebben gekozen.
En natuurlijk staat het boek bol van kleurrijke afbeeldingen, waar het uiteindelijk allemaal om draait. ‘Schaafijs & wilde bussen. Straatkunst in Suriname’ doet je beseffen dat wij in Suriname kunnen bogen een unieke cultuuruiting, die in grote delen van de rest van de wereld reeds lang is uitgestorven. Alleen daarom is deze publicatie van onschatbare waarde, zodat we niet vergeten hoe bijzonder we eigenlijk zijn.
Roy Wongsodikromo

Schaafijs & wilde bussen. Straatkunst in Suriname, Tammo Schuringa, Paul Faber en Chandra van Binnendijk, 2010, KIT Publishers, ISBN 9789460220548

Gesignaleerd: toekomst van ons verleden

In 1997 verscheen bij Vaco de eerste druk van dit boek van de hand van Jules Sedney, die van 1969 tot 1973 minister-president van Suriname was. Daarin gaf hij zijn kijk op de politieke ontwikkelingen in ons land weer. Sindsdien is er veel gebeurd, bovendien is de eerste druk uitverkocht en een veelgevraagd collectors item geworden. Reden voor de auteur en de uitgever om een hernieuwde versie op de markt te brengen, die door Sedney is aangevuld met gebeurtenissen in de periode na 1997 en nadere analyses.

De toekomst van ons verleden; democratie, etniciteit en politieke machtsvorming in Suriname, Jules Sedney, 2010, Vaco, ISBN 9789991400860
 

Wil je naar Nickerie? Dan moet je de Weg naar Zee nemen, die leidt je daarheen. Iedereen met een beetje kennis van Suriname weet dat dit klinkklare onzin is, maar het staat echt in de reisgids over ons land in de Marco Polo-reeks. Deze kapitale blunder is kenmerkend voor een beschamend slecht boekje, waarin onjuistheden, onvolledigheid en onbegrijpelijkheden elkaar afwisselen.
Een goedbedoeld advies voor uitgeverijen: laat een reisgids nooit schrijven door een journalist met gebrekkige ervaring, die het imago van stagiaire nauwelijks van zich heeft afgeschud. Want waar dat toe kan leiden, laat dit boekje zien. Auteur Marieke Kessel heeft fout op fout gestapeld, waardoor de gids misleidend is en reizigers op het verkeerde been kan zetten. Meest storend is echter de onvolledigheid: Kessel lijkt totaal willekeurig bestemmingen, uitgaansplekken, feiten en weetjes bij elkaar te hebben gegraaid, waardoor een incompleet beeld ontstaat van wat Suriname echt te bieden heeft. Waarom noemt ze bijvoorbeeld wel Kirpalani, Surishopping (‘vergelijkbar met ketens als HEMA en Blokker’) en Dojo als winkels in het centrum van Paramaribo waar je absoluut een kijkje moet nemen, en niet de vele honderden andere zaken? Ik vermoed dat die bedrijven voor vermelding hebben betaald. Fijn voor de uitgever, dan verdient men er nog een beetje aan. Iedere weldenkende reiziger raden we immers af om het boekje te kopen. Om zoveel flauwekul bij elkaar te willen lezen, zou je geld toe moeten krijgen.
Het gaat te ver om alle vermelde onzin te noemen, daarvoor ontbreekt op deze plek de ruimte. Toch wil ik u een paar kanjers niet onthouden: het Surinaamse woord voor ‘reizen’ is ‘wandelen’, Desi Bouterse was al legerleider toen hij zijn eerste staatsgreep pleegde, het Nieuw Front is een partij, de Ware Tijd en De West zijn de grootste kranten van het land, Digicel en Telesur de enige telecomproviders, de Dag der Inheemsen is op 1 augustus, een koto draag je op je hoofd, bacoven kun je ook bakken, supermarkten kennen we hier nauwelijks (wel ‘Chinese buurtwinkels’), een jaar of zes geleden begon de toestroom van stagiaires. Wat dat laatste betreft: wat waren al die andere blanke meiden dan waar ik vijftien jaar geleden al over struikelde? En zo kan ik nog wel een uurtje door gaan. Kortom: Marieke Kessel verdient een prijs omdat ze absurd veel flauwekul in een boekje heeft weten samen te persen. Maar waar ze zich vooral diep voor moet schamen.
Armand Snijders

Suriname, Marco Polo-reeks, Marieke Kessel, 2010, Uitgeverij Unieboek/Het Spectrum, ISBN 9789047508694 

Overgewicht bij kinderen is een serieus probleem. Onregelmatig ontbijten, veel snoepen en minder buitenspelen zijn factoren die obesitas bij jongeren in de hand werken. Onder het motto ‘voorkomen is beter dan genezen’ schreef de Nederlandse orthopedagoog Katja Wittens het boek Kikker Spat wordt kampioen! Spat wil verspringkampioen worden, maar moet deze droom door zijn ongezonde gedrag laten varen. In een kleurrijke prentenvertelling wordt kinderen op luchtige wijze duidelijk gemaakt hoe ze kunnen voorkomen dat ze te dik worden. Een vrolijk boek met een gewichtige boodschap.

Kikker Spat wordt kampioen!, Katja Wittens, 2010, uitgeverij Meducation for Kids, ISBN 9789490753016

Doro Doro vertelt

Doro Doro is een oude, vriendelijke kindervriend, die alleen boos wordt als een kind hem opa noemt. Iedere zaterdagmiddag vertelt hij de kinderen van de plantage de mooiste verhalen. Over Ba Boi, de behulpzame koster. Na een vermoeiende voorbereiding van de mis, valt hij in slaap. En wel in de doodskist die voor het altaar staat. Hiermee jaagt Ba Boi iedereen de stuipen op het lijf. Of over Ba Gridie, een gierige man uit Commewijne die door het aanlengen van zijn melk veel geld verdient. Hij vertrekt naar Paramaribo om te rentenieren. Tijdens de oversteek steelt Japi, de aap van Ba Gridie, het geld en laat het in het water vallen. ‘Doro Doro vertelt’ is een bundeling korte verhalen, gebaseerd op de gebeurtenissen uit het leven van de schrijver, Emile Wijntuin. In zijn voorwoord schrijft Wijntuin dat hij het onterechte beeld van de Coroniaan, lui en gemakzuchtig, wil bestrijden. Wellicht zijn de hoofdpersonen daarom vaak ijverig, behulpzaam en eerlijk. De gemeneriken in het boek komen erachter dat hun slechte gedrag niets dan ongeluk brengt. Wie goed doet, goed ontvangt. Of deze moralistische benadering nog aansluit op de belevingswereld van kinderen, is een tweede. En dan Doro Doro, de oude verteller: hij komt per hoofdstuk steeds minder aan bod. Op een gegeven moment, is hij zelfs volledig verdwenen, zonder dat de lezer weet wat er van hem is geworden. Aangezien het boek aan Doro Doro is opgehangen, is het vreemd dat hij deze stille dood sterft. Daar staat tegenover dat het boek veel humor bevat. Zoals in het verhaal over dominee Polanen: ‘Toen men hem erop wees dat niet Jonas de walvis had opgeslikt, maar dat het andersom was gebeurd, zei dominee Polanen met bulderende stem: ‘Voor mij maakt het niets uit wie wie geslikt heeft, wat ik wel weet is dat er een slikpartij heeft plaatsgevonden!’
Het boek is geïllustreerd door Gerold Slijngaard. Daarnaast heeft Wijntuin zelf nog wat foto’s in het boek van belangrijke gebeurtenissen geplaatst. De link tussen deze foto’s en de verhalen is onduidelijk. Achterin poogt hij uit te leggen waarom er voor deze foto’s gekozen is; helaas is deze uitleg is niet bevredigend. Wijntuin heeft een rijke geschiedenis als politicus en als schrijver van biografieën. Maar misschien is het genre kinderboeken niet helemaal voor hem weggelegd.
Emmelien Stavast

Doro Doro Vertelt: Kri, kra, mi ben dape!, Emile Wijntuin (illustraties Gerold Slijngaard), uitgegeven in eigen beheer, ISBN 9789991470351

Van schrijfster Indra Hu is bekend dat ze haar kinderboeken veel educatieve waarde meegeeft. De twee dappere muizen Leena en Jopie laten kinderen spelenderwijs kennis maken met het rijstwinningsproces in Nickerie. Het uitklapbare schema op de achterflap legt kinderen nog eens extra uit hoe padi vanuit de velden als rijst op hun bord belandt. De illustraties van Ricardo Hu en Wendel de Randamie kunnen door de kinderen zelf worden ingekleurd.

De avonturen van Leena en Jopie – Leena en Jopie reizen mee naar Nickerie, Indra Hu, 2010, Artex, ISBN 9879991469419

Er zijn nog zoveel bijzondere geschie-denissen die betrekking hebben op Suriname die voor ons nog verborgen zijn in archieven, dagboeken en andere bronnen. Gelukkig heeft William Man a Hing de affaire Lijkwan voor ons aan de vergetelheid ontrukt. Een bizarre geschiedenis rondom de veroordeling van een Chinese immigrant genaamd Lijkwan (Lai-Koon) in Suriname, vond plaats in 1872. Lijkwan, geboren in Poenje, een stadje in de Chinese provincie Kwangtung, tekende, net als vele van zijn landgenoten, een contract om voor vijf jaar in Suriname te werken. In 1868 werd hij per schip, tezamen met 252 landgenoten, naar Suriname vervoerd. Daar werd hij onder nummer 1660 als rietkapper te werk gesteld op de suikerplantage Resolutie, gelegen aan de Beneden-Cottica.
Lijkwan vond zijn werk niet aantrekkelijk. Hij begon ’s avonds met zijn landgenoten te gokken. De voorman van de plantage was ook een Chinees, genaamd Tjoeng Kiau. Deze was bereid Lijkwan tegen woekerrente leningen te verschaffen. Maar Lijkwans financiële positie werd van kwaad tot erger. Uiteindelijk smeedde Lijkwan samen met twee collega’s, die ook schulden hadden bij Tjoeng Kiau, een plan om de voorman uit de weg te ruimen. Op de avond van 8 augustus 1871 vermoordden zij hem met kapmessen.
Zij werden vrij eenvoudig opgespoord en door het Hooggerechtshof op 6 januari 1872 ter dood veroordeeld. In hoger beroep werd de straf van de twee handlangers omgezet in twintig jaar zware arbeid aan de ketting. Lijkwan werd veroordeeld tot de strop.
Op 18 januari 1872 vond de bizarre executie van Lijkwan plaats. Toen hij werd opgehangen en de luiken onder hem openklapten, brak het touw. Ook toen hij voor de twee keer werd opgehangen brak het touw en was Lijkwan nog springlevend. Door deze, voor hem gelukkige, loop van het lot kreeg Lijkwan gratie en werd de straf omgezet in twintig jaar zware arbeid aan de ketting. Na twee kortingen op zijn straf, wegens goed gedrag, werd Lijkwan in 1881 vrijgelaten. Hij trad in 1892 in het huwelijk met veldwachter Jacoba Georgina (vermoedelijk de ‘christenmulattin’ Jacobo). Zij overleed in 1901 te Paramaribo. In 1907 trouwde hij met Elisabeth Helena Petronella Lith. Uit dit huwelijk werden vijf kinderen geboren. Lijkwan overleed op 26 november 1922 te Albina, ruim vijftig jaar na zijn merkwaardige terechtstelling.
Carl Haarnack

De affaire Lijkwan, een opzienbare terechtstelling, mr. W.L. Man a Hing, 1983, Orchid Press

Wie meer wil lezen over de geschiedenis van de Chinezen in Suriname, kan niet om dit boek heen dat pas acht jaar geleden op de markt verscheen. Het staat bol van vele familiegeschiedenissen van Chinese immigranten in Suriname. Al vóór de afschaffing van de slavernij in 1863 werden Chinese arbeiders voor Suriname geronseld. Dit boek bevat interessante illustraties en een uitgebreide lijst met familienamen. Ook de genealogen met Chinese roots kunnen hun hart hier ophalen.

De Chinezen in Suriname. Een geschiedenis van immigratie en aanpassing 1853-2000, G. Zijlmans & H. Enser, 2002, Batavia Publishing 

0

Gedeeld