Historicus en schrijver Leo Balai bracht eerder Het slavenschip Leusden uit, dat tevens zijn proefschrift was waarop hij in 2011 promoveerde. Zijn laatste publicatie, Herengracht 502 – Slavenhandel, geweld en hebzucht 1672-1927, betreft een onderzoek naar de bewoners van Herengracht 502 in Amsterdam. Herengracht is een van de vier hoofdgrachten van de grachtengordel van de Nederlandse hoofdstad.
Balai geeft aan dat zijn boek niet alleen gaat over slavernij en onderdrukking in het Atlantische gebied, maar ook over schokkende feiten over misdragingen van Nederlanders in Azië waar zij gebieden bezet hielden, waaronder Nederlands-Indië. Om het bovenstaande te illustreren, schetst hij behalve over de verschillende bewoners van het pand Herengracht 502, ook de achtergronden waarbinnen zij hun activiteiten uitvoerden. In het pand hebben vanaf de bouw in 1672 tot 1927 namelijk personen gewoond die direct of indirect betrokken waren bij de trans-Atlantische slavenhandel van de West-Indische Compagnie (WIC) en de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) of op de een of andere manier verantwoordelijk waren voor de onderdrukking en uitbuiting van mensen in de Nederlandse kolonies.
Het boek is verdeeld in vijf delen die onder andere handelen over de nauwe betrokkenheid van de stad Amsterdam bij de slavenhandel en slavernij, en de bewoners van Herengracht 502 in de periodes 1671 tot 1907 en 1907 tot 1927. Vanaf 1927 is dit pand de ambtswoning van de burgemeester van Amsterdam. Dit boek geeft ons inzichten hoe personen en zelfs families in Nederland en andere Europese landen betrokken waren bij de slavenhandel en slavernij, het kolonialisme, hun bevoorrechte positie binnen de WIC en VOC en hoe deze personen hun rijkdommen vergaarden. Voorbeelden zijn de families Godin, Coymans, Bors van Waveren, Deutz. De geschiedenis van het pand begint met de eerste pandbewoner Paulus Godin, bestuurder van de WIC en directeur van de Sociëteit van Suriname, die in zijn functies medeverantwoordelijk is voor de Nederlandse slavenhandel. Het valt mij op dat deze vooraanstaande personen en hun nakomelingen trouwden met personen die op een of andere manier zelf ook betrokken waren bij de WIC of VOC. Ook zelfs met directe familieleden. Er is een paragraaf gewijd aan de relatie tussen de Sociëteit, de WIC en de slavenhandel. Dat is vanzelfsprekend, omdat de WIC een van de aandeelhouders was van de Sociëteit. Regelmatig passeren personen de revue die bewindhebbers van de WIC en/of directeur van de Sociëteit van Suriname waren. Maar ook Nederlands-Indië wordt in dit boek aangehaald. Een voor mij tot nog toe onbekende gebeurtenis is de Chinezenmoord van 1740 in deze Aziatische kolonie, waarbij duizenden Chinezen werden afgeslacht op bevel van de gouverneur-generaal Valckenier.
Het eerste deel van het boek is mijns inziens het interessantst. In de schoolboeken leren we veel over de plantage-eigenaren en de tot slaaf gemaakten, maar weinig over de mensen in Nederland die nauw betrokken waren bij de slavenhandel en slavernij, rijkdommen vergaarden en zelfs besluiten namen voor Suriname. Dit boek is dus zeker een aanrader.
3 STERREN
Kavita Kalyan-Jiawan
Herengracht 502 – Slavenhandel, geweld en hebzucht 1672-1927, Leo Balai, LM Publishers, ISBN 9789460225239
Deze recensie is gepubliceerd in het decembernummer van de Parbode, ook online verkrijgbaar
Nu populair
