Dat het bekende Voyage a Surinam van de Antwerpenaar Benoit uit halverwege de negentiende eeuw vooral vanwege de prachtige illustraties bijzonder is, dat was al bekend. De beste steendrukkers uit die tijd maakten litho’s naar de tekeningen van de schrijver. Het boek was in zijn volle glorie echter zeldzaam en zeer prijzig. Hulde dan ook aan Carl Haarnack en Garrelt Verhoeven die een facsimile-editie van de oorspronkelijke druk uit 1839 samenstelden.
Avonturier P.J. Benoit verbleef korte tijd in Suriname, in de tijd van de slavernij. Bij terugkomst deed hij zijn boek verschijnen, met een vrij warrige tekst over het land. Anders dan John Gabriël Stedman zo’n veertig jaar eerder, was Benoit ook niet al te kritisch over de wantoestanden in de kolonie. Haarnack en Verhoeven maken zelfs aannemelijk dat Benoit de tekst (grotendeels) helemaal niet schreef, maar dat het een verzameling is van citaten uit andere teksten, samengesteld door zijn uitgever. Die zag in de uitgave vooral een kans om steendrukkers Lauters en Madou de tekeningen van Benoit te laten lithograferen.
Het zijn dan ook de litho’s die de show stelen in dit boek. Haarnack is in het bezit van een van de vier bekende ingekleurde uitgaven van het originele boek, een onderdeel van zijn onvolprezen Buku-Bibliotheca Surinamica. Dit boek vormde de basis voor deze uitgave. De prachtige platen spatten van de bladzijden af, niet zelden kun je als lezer slechts met moeite de aandrang onderdrukken een schaar te pakken en een illustratie aan de muur te hangen. Planten, mensen en dieren staren ons levensecht aan vanaf het papier. Niet zelden zijn de locaties nog eenvoudig te herkennen.
Pregnant is een afbeelding van een zogenaamde ‘vendu’, waarbij een slaafgemaakte vrouw met twee kinderen zich de blikken van potentiële kopers moet laten welgevallen. Het onderzoek van Haarnack en Verhoeven naar de identiteit van de vrouw is een mooi voorbeeld van historisch onderzoek dat niet in een lesboek voor geschiedenisstudenten (of journalisten) zou misstaan. Terloops genoemde initialen, oude couranten, een miniatuurportret en vele archieven doen de schrijvers tot het vermoeden komen dat de vrouw die in 1830 door Benoit werd getekend Susanna heette. Zo komt geschiedenis tot leven.
De oorspronkelijke tekst, ook in dit boek afgedrukt, is in het Frans. Harrie Lemmens maakte een keurige vertaling erbij die dicht bij het origineel blijft. Passend bij het doel van deze uitgave, maar wie een meer soepele hertaling wil, kan natuurlijk die van Michaël Ietswaard uit 2017 er stiekem naast leggen. Dan zal meteen opvallen hoe enorm groot deze nieuwe uitgave is: met zijn hoogte van een halve meter is het weliswaar precies even groot als het origineel, maar het zal slechts bij weinigen in de boekenkast passen. Ook de prijs van zo’n tachtig euro zal menig particulier van aanschaf afhouden. Hier ligt dan ook voor scholen en bibliotheken (liefst dus met hoge boekenplanken) een taak om dit boek voor iedereen bereikbaar te maken.
5 STERREN
Peter Douma
Reis naar Suriname – Beschrijving van de Nederlandse bezittingen in Guyana, Pierre Jacques Benoit, Carl Haarnack, Garrelt Verhoeven, 2023, Uitgeverij Terra, EAN 9789089899460
Dit artikel is gepubliceerd in het december/januarinummer van Parbode, nu in de winkel (in Suriname) en ook online verkrijgbaar (www.parbode.com/abonneren/)
Nu populair
