Boekrecensie: Srefidensi in de kolonie Suriname begon met één cent birambi op azijn

Paul Woei A Tsoi (1938-2024), beter bekend als Paul Woei, was een internationaal gerenommeerde kunstenaar, schilder en beeldhouwer. Het boek Srefidensi in de kolonie Suriname begon met één cent birambi op azijn is zijn levenswerk waarmee hij de onderbelichte geschiedenis van de Chinese contractarbeiders in Suriname voor het voetlicht wil brengen. ‘Geïnspireerd door de uitdaging van de contractanten om te overleven in de slavenkolonie, heb ik gekozen hun bijna vergeten inbreng, hun geschiedenis op te schrijven en te publiceren’, schrijft Woei, die vindt dat dit deel van de Surinaamse geschiedenis slechts beknopt is opgetekend.

Alleen terloops komt het onderwerp ter sprake, bovendien lang niet altijd waarheidsgetrouw en vaak neerbuigend. De door de Chinese voorouders geleverde prestaties werden bovendien botweg genegeerd. Dit grote hiaat in de Surinaamse geschiedenis wenste Woei weg te werken en het werkelijke verhaal van deze voorouders dat tot nu toe nooit gedeeld is buiten de eigen familiekringen, bredere bekendheid te geven. ‘De dagelijkse zorg om te overleven, het gevoel van verloren eigen identiteit, de apathie de toekomst niet meer in eigen hand te hebben en toch doorploeteren om hun kinderen uit de armoede en ellende te halen en ze door hard werken een betere toekomst te bieden’.

Hij hoopt met deze publicatie ook de vele vragen van Surinamers van Chinese origine enigszins te beantwoorden. Hoe zag het China van onze voorouders eruit? Waarom gingen ze daar weg? Hoe hebben zij zich gered in de kolonie? Wat is hun nalatenschap?

Woei neemt de lezer eerst mee naar het China van toen en schetst de ontwikkelingen die ertoe hebben geleid dat zoveel Chinezen rond 1850 onder andere naar het verre Suriname kwamen, ‘met valse beloften gelokt naar verre plantages’. Het boek bevat verder unieke familieverhalen en wetenswaardigheden. Hij interviewde nazaten van contractanten en mocht hun oude documenten en foto’s bekijken en voor zijn boek gebruiken. Er is ook een brief van wijlen Michaël Slory uit 1993, geschreven ter gelegenheid van de herdenking van de komst van de Chinese contractanten in 1853.

Woei schildert zo een beeld van de inzet, het doorzettingsvermogen, de prestaties en de bijdrage van de contractanten na de contractperiode. ‘Met hun culturele kennis produceerden zij uit lokaal beschikbaar materiaal een product om aan geld te komen. Het waren allemaal nieuwe en lokaal geproduceerde voedingsproducten in de kolonie en met dit verdiende beginkapitaal werd de eerste stap gezet naar hun onafhankelijkheid. Zij introduceerden in de kolonie Suriname het lokale entrepeneurschap’. De contractanten uit India en Java volgden later hun voorbeeld. Deze onstuimige periode karakteriseert de pioniersgeest en overlevingskracht van deze contractanten, die door doorzetten, hard werken, educatie en professionaliteit hun zelfstandigheid van de koloniale overheersing hebben afgedwongen en anderen tot voorbeeld hebben gediend.

Vele onderwerpen komen aan bod, van Chinese verenigingen en feestdagen tot zangvogels, van houtskool en belegde broodjes tot het omzetten van Chinese namen in het Nederlands. Woei haalt ook jeugdherinneringen op, van het zinken van de Goslar, van de vier jaren die het gezin doorbracht in Hong Kong, van de winkel van zijn vader. Zo beschrijft hij hoe hij als kleuter tijdens de Tweede Wereldoorlog vanaf het balkon van zijn vaders winkel zeppelins voorbij zag zweven die hij beneden in de winkel natekende op het bruine pakpapier en bewaarde onder de toonbank. Het papier werd later gebruikt voor de klanten; de tekeningen gingen dus verloren.

Dit 295 pagina’s tellende, zeer mooi uitgevoerde boekwerk is rijk geïllustreerd met (historische) foto’s en afbeeldingen van personen, families, plaatsen, gebouwen, voorwerpen. Dat maakt dat deze boeiende geschiedenis extra tot leven komt en geeft het boek een exclusiviteit. Er zijn amper bladzijdes met alleen tekst. Op de cover is een foto van een pot birambi op azijn. Die symboliseert hoe de voorouders na hun contractperiode hoe dan ook in hun onderhoud probeerden te voorzien. De titel spreekt voor zichzelf en vat als het ware de kern van het boek in een zin samen. Hoewel niet vrij van spellings- en andere (schoonheids)foutjes, is dit werk ongetwijfeld een zeer belangrijke aanwinst voor de vastlegging van de Surinaamse geschiedenis.

4½ STERREN

Samantha Waridjan

Srefidensi in de kolonie Suriname begon met één cent birambi op azijn, Paul Woei, 2023, eigen beheer, ISBN 9789991475547

Gepubliceerd in het maartnummer van Parbode, nu in de winkel

Wilt u informatie over het afsluiten van een (digitaal) abonnement?

Kijk op www.parbode.com/abonneren

0

Gedeeld