Boekrecensie: Woorden doen ertoe – Parbode Sneak Peek

Het idee dat sommige woorden niet meer van deze tijd zijn, en zelfs racistisch, vindt de laatste jaren steeds meer weerklank bij een breed en uiteenlopend publiek. Met de gids Woorden doen ertoe dragen vier Nederlandse musea – Tropenmuseum, Afrikamuseum, Museum voor Volkenkunde en het Wereldmuseum – bij aan de dialoog over het woordgebruik in de museumwereld. De publicatie is bedoeld om meer inzicht te geven in de politieke en sociale lading van bepaalde woorden die in musea worden gebruikt.

Maar welke woorden zijn nu precies gevoelig? En waarom worden bepaalde woorden gezien als denigrerend of beledigend, en door wie? Op deze vragen bestaan geen simpele antwoorden. De samenstellers van de gids geven in ieder geval een aanzet door een woordenlijst te ontwikkelen met uitleg waarom bepaalde woorden gevoelig of discutabel zijn, en geven voorstellen hoe ermee om te gaan binnen de museumpraktijk.

De realisatie dat er iets ‘gevoeligs’ is aan een woord is één ding, maar de uitleg waarom dat zo is vraagt veel zorg. Vaak is context het allerbelangrijkst. Deze woordenlijst moet dan ook niet gezien worden als een kant-en-klare lijst met ‘slechte’ en ‘goede’ woorden. Bovendien wordt benadrukt dat het niet de intentie is om een bepaald woordgebruik voor te schrijven.

Woorden doen ertoe begint met een aantal korte essays over taal- en woordgebruik, specifiek binnen de museumwereld, daarna wordt van 56 woorden de geschiedenis, het gebruik en mogelijke gevoeligheid nader beschouwd. Over het woord ‘Indiaan’ wordt uitgelegd dat toen Columbus aankwam in Amerika, hij de inwoners ‘Índios’ noemde omdat hij dacht dat hij in India was aangekomen. De onjuiste benaming ‘Indiaan’ werd al gauw algemeen gebruikt om de inheemse volken van Noord-Amerika te beschrijven. Hoewel de gids suggereert om terminologie te hanteren die de groepen zelf gebruiken en respectvol vinden, wordt hier niet aangegeven dat ‘Inheems’ een gangbaar vervangend woord is geworden in bijvoorbeeld Suriname.

Over het woord ‘Koelie’ is de gids resoluut. ‘Dit is een denigrerende term, maar kan wel gebruikt worden in een beschrijvende of historische context. Gebruik in dat geval aanhalingstekens’, wordt geadviseerd.

Lees het hele artikel in het novembernummer van Parbode

Woorden doen ertoe: Een incomplete gids voor woordkeuze binnen de culturele sector, Wayne Modest en Robin Lelijveld (redacteurs), 2018, Tropenmuseum

0

Gedeeld