Het Bureau voor Openbare Gezondheidszorg (BOG) lijkt de gezondheid van het volk niet altijd als hoofdprioriteit te stellen. In plaats van zich te scharen achter verontruste consumenten en onafhankelijke onderzoekers, heeft het BOG het gevaar van malafide producten de afgelopen jaren verscheidene malen zwaar gebagatelliseerd.
Het meest recente voorbeeld is de opschudding rond de Yammi-sappen, die begin juni vorig jaar oplaaide. De blikjes vertoonden een vreemd donker vlak aan de binnenzijde. Dit verontrustte verschillende consumenten zodanig, dat zij Rudy Balker van de Consumentenbond en levensmiddelentechnoloog Ricky Stutgard inschakelden. Zo ook consument Steve Nuboer. “Het verbaasde mij dat binnen zeer korte tijd de prijs van het drankje van drie naar slechts één SRD was gedaald. Later schrok ik toen ik hoorde van het grotendeels ontbreken van de gebruikelijke beschermlaag. Dat kon het sap naar mijn mening niet ten goede komen.”
Uit de onderzoeksresultaten van zowel Stutgard als Balker bleek het drankje inderdaad niet geschikt voor consumptie te zijn. Door het ontbreken van de beschermlaag vond namelijk een chemische reactie plaats tussen het tinmetaal in het blik en het zuur in het sap. Deze giftige tinoplossing kan nier- en leverstoornissen veroorzaken. Vooral bij kinderen, omdat hun lever- en darmfunctie nog niet optimaal ontwikkeld is. En het zijn juist kinderen die het zoete goedje zo graag drinken.
Dit was voor Stutgard reden genoeg om in juni 2007 zijn onderzoeksresultaten naar buiten te brengen en het BOG te adviseren om Yammi sap uit de schappen te laten halen. Het BOG beloofde zogenaamd een eigen onderzoek in te stellen, maar nog geen maand later maakt de instantie via een persbericht bekend dat ‘op basis van haar onderzoek geen redenen zijn geconstateerd om het gebruik van Yammi sappen af te raden of te verbieden.’ Het BOG beweert geen roest te hebben aangetroffen, terwijl dit wel uit de onderzoeken van Stutgard bleek. Dit zorgt voor dyugu dyugu tussen beide partijen, waarna de Consumentenkring zich ermee ging bemoeien. Want ook uit hun onderzoeksresultaten bleek Yammi sap een gevaar voor de gezondheid. De Consumentenkring stuurde het BOG een blikje Yammi sap toe, met dezelfde opkoop- en vervaldatum als de door hen eerder geteste blikjes, en verzocht de samenstelling van het omhulsel en de inhoud te laten onderzoeken. Nog geen tien dagen later reageert Lesley Resida, directeur van het BOG: ‘Ik heb het door u ingezonden blikje mede door de Keuringsdienst uitwendig laten onderzoeken op zichtbare of anderszins te constateren afwijkingen, hetgeen niet het geval bleek te zijn.’
Dat er met de buitenkant van de blikjes niets mis was, wist de consumentenbond ook wel, het ging om de binnenkant! Die miste de gebruikelijke beschermlaag, waardoor het sap kon reageren met het giftige tin. Het BOG trekt hier dus conclusies op basis van irrelevante onderzoeksresultaten.
Grapje
Dat grapje flikte de gezondheidsorganisatie twee maanden later nogmaals. Dit keer met de resultaten van een onderzoek dat het BOG door SAF Trade, de importeur van Yammi, liet doen omdat het BOG zelf niet voor de kosten wil opdraaien. Vreemd, want SAF Trade is nou niet bepaald een onafhankelijke partij binnen de Yammi-affaire. Terwijl in de kleine lettertjes van het rapport te lezen staat, dat de onderzoeksresultaten niet gebruikt mogen worden voor publicatie, staat het BOG tijdens een persconferentie op 28 september 2007 met ditzelfde rapport te zwaaien, als zij voor de zoveelste keer naar buiten brengen dat Yammi sap geen gevaar vormt voor de volksgezondheid. Maar dit is nog niet erg ergste, want in het twaalfduizend US dollar kostende onderzoek zijn de Yammi sappen getest op sporen van zink, in plaats van op het giftige metaal tin, wat uit de onderzoeken van Ricky Stutgard en de Consumentenkring naar voren kwam. Met de onderzoekresultaten van zink in de hand, beweert het BOG dat er tests zijn gedaan ‘naar voorkomens van de metalen ijzer en tin’ en verklaart Yammi sap op basis van deze irrelevantie onderzoeksresultaten nogmaals dat het drankje ‘geheel geschikt voor menselijke consumptie’.
Verder zegt het BOG het te betreuren ‘dat door ongeverifieerde uitspraken in de media waarschijnlijk economische schade door partijen is geleden.’ Dat zou toch geen rol moeten spelen voor de waakhond van de volksgezondheid?
Radeloos
Rudy Balker van de Consumentenbond is radeloos: “Helaas is de Consumentenbond slechts een testbedrijf en kunnen wij hooguit druk uitoefenen op het BOG. Onze wet strekt niet zo ver dat wij onbetrouwbare producten uit de schappen mogen halen. Instanties zoals het BOG zijn er om de consument op een dergelijke manier te beschermen. Het is dan ook zeer afkeurenswaardig dat het BOG de volksgezondheid niet op één lijkt te zetten.”
Ook heeft het BOG het vertrouwen van Nuboer geschaad. “Als je zink gaat testen, terwijl tin het probleem is, dan doe je je werk niet goed”, aldus de verontruste (ex) Yammi drinker.
Volgens Balker ligt het bagatelliseren van gevaarlijke producten niet alleen aan het BOG, maar aan gehele politieke constructie, en dan vooral aan de verstrengeling van handel en politiek. Zo doneren grote bedrijven aan partijen, ten tijde van de verkiezingen, waardoor de politiek niet adequaat functioneert en bepaalde zaken niet tot op de bodem uit worden gezocht. Wanneer mensen door superieuren teruggefloten kunnen worden, zullen zij volksgezondheid op de tweede plaats zetten en hun eigen belang voorop stellen. Men moet toch zijn boterham verdienen. Balker: “Of je hieruit mag opmaken dat het BOG malafide handelaren ondersteunt, durf ik niet vast te stellen. Maar tevens heb ik niet de sterke overtuiging dat dit niet zo is.”
Vrijhandelseconomie
De mogelijkheid dat malafide producten in de schappen van de winkels belanden, komt doordat te weinig importcontrole plaatsvindt op de Surinaamse grenzen.
“Behalve verplichte controle op producten van de ‘zwarte lijst’, die overigens niet recent meer is, bestaat er geen duidelijke wet die de douane verbiedt om bepaalde producten door te laten”, vertelt Rudy Balker van de Consumentenbond. “Ons wetsysteem dateert van voor Christus, terwijl Suriname ondertussen wel meedraait in de moderne vrijhandelseconomie. Er is duidelijk vernieuwing nodig.”
Ook de wet om malafide handelaren aan te pakken ontbreekt. Dit verklaart minister Clifford Marica van Handel en Industrie (HI) in een artikel van Dagblad Suriname. HI kan de ondernemer hooguit erop attenderen dat de consument niet gelukkig is met het op de markt gebrachte product, maar heeft geen dwangmiddelen om daar hard tegen op te treden. Volgens Marica is de consumentenbeschermingwet wel in voorbereiding.
Waakhond
Volgens Rudy Balker van de Consumentenbond zou een onafhankelijk orgaan ingesteld moeten worden om te waken over de Surinaamse volksgezondheid, maar dat is helaas onbetaalbaar. Het alternatief om kennis en (financiële) middelen van de overheid en organisaties als de Consumentenbond te bundelen, in plaats van elkaar keer op keer in de haren te vliegen, ziet Balker ook niet zitten. “Enerzijds zou ik wel wat meer financiële ondersteuning van de overheid willen ontvangen, zodat wij ons werk nog beter zouden kunnen doen, maar anderzijds loopt de Consumentenbond daardoor het risico een underdogpositie te krijgen. Om omkoperij door de overheid te voorkomen, zijn we al twintig jaar onafhankelijk en die status wil de Consumentenbond graag behouden.”
De rechtszaak van de Yammi-affaire, tussen levensmiddelentechnoloog Ricky Stutgard en SAF Trade, zal plaatsvinden op 13 maart. Op advies van zijn advocaat kan Stutgard geen commentaar leveren over zijn verwachtingen. Rudy Balker van de Consumentenbond denkt dat Stutgard in het gelijk zal worden gesteld. “Ik heb vertrouwen in het Surinaamse rechtssysteem; dat zij naar buiten zal brengen dat de kwaliteit van Yammi sap niet aan de gestelde eisen voldoet. Mocht Stutgard verliezen, dan zal ik Yammi pas weer vertrouwen wanneer de rechter voor de ogen van de gemeenschap zelf zo’n blikje sap aan zijn mond zet en het tevens zijn bloedeigen kleinzoon aanbiedt.”
Nu populair
