Cultuur

Boeken & zo

Boeken&Zo

Parbode GEPLAATST OP 1 september 2012

Who More Sci-Fi Than Us?

Een bijzondere tentoonstelling was tot 26 augustus te zien in de Kunsthal KAdE in Amersfoort: hedendaagse kunst uit het gehele Caribisch gebied. Beeldend kunstenaars uit landen met Nederlandse roots – Suriname, de Antillen – ontmoetten daar hun collega’s uit landen en eilanden waar Spaans, Engels of Frans wordt gesproken, van Cuba, Jamaica, Haïti, de Dominicaanse Republiek en Puerto Rico, van Guadeloupe, Martinique, Saint Vincent, Barbados en Trinidad, van Costa Rica, Panama, Colombia en Guyana. Gastcurator Nancy Hoffmann heeft de kunstwerken bij elkaar gebracht in Kunsthal KAdE onder de titel Who More Sci-Fi Than Us?, en dat is ook de titel van het boek dat bij die expositie is verschenen. Hoffmann schrijft daarin hoe zij in 2001, net afgestudeerd aan de Universiteit Leiden, voor het eerst op Curaçao met de Cariben in aanraking kwam. Het eiland trok haar zo, dat ze uiteindelijk mede-oprichter en directeur werd van Instituto Buena Bista, het centrum voor hedendaagse kunst op Curaçao. Dat bleef zij vijf jaar, tot zij vorig jaar naar Nederland terugkeerde en de uitnodiging kreeg de expositie in Amersfoort samen te stellen. Dat het werk van bijvoorbeeld Surinaamse kunstenaars wordt verbonden met dat uit andere landen in het Caribisch gebied, is helemaal niet zo vreemd. Menig Surinaamse schilder trok naar de kunstacademie Edna Manley College in Kingston, Jamaica, om zich verder te ontwikkelen. In eigen land lopen deze kunstenaars al snel vast. Ook Marcel Pinas, een van de meest vooraanstaande Surinaamse kunstenaars, ging naar Jamaica en leerde daar de cultuur en tradities uit zijn geboortestreek als belangrijkste inspiratie te gebruiken. Hij maakte het monument ter nagedachtenis aan het bloedbad in Moiwana, dat vijf jaar geleden is onthuld. Dit jaar was hij een blikvanger op de kunstbiënnale in de Cubaanse hoofdstad Havana. In Amersfoort was Pinas aanwezig met een installatie die de bedreiging van de mens door de multinationale mijnbouw en oliewinning aan de kaak stelt – een actueel probleem in Suriname. Zijn landgenoot Charl Landvreugd, die in het tentoonstellingsboek een inleiding schreef over de Surinaams- Antilliaanse bijdragen, bracht op eigen wijze de verhouding tussen de Cariben en Europa in beeld. Een derde Surinaamse kunstenaar in Amersfoort was Remy Jungerman, die enkele installaties presenteerde. Net als Pinas en Landvreugd werd hij pas bekend met exposities buiten Suriname – in Nederland, Engeland, Duitsland. Maar nu begint ook hij in eigen land naam te krijgen. Het boek bij de expositie biedt een mooi overzicht van de tentoongestelde werken, die inderdaad vaak verwijzen naar de cultuur en geschiedenis van de Caribische regio. Alle kunstenaars en hun achtergrond worden toegelicht; wel alles in het Engels. bert steinmetz

Who More Sci-Fi Than Us? Contemporary Art from the Caribbean, 2012, KIT Publishers, ISBN 9789460222115

Boeken & zo

Boeken & Zo

Parbode GEPLAATST OP 1 augustus 2012

Teken en zie de wereld
De opdracht van dit boek luidt: ‘Voor alle Surinamers die niet terugkwamen van de oorlog’. Nog steeds kennen weinig mensen de rol die Suriname en Surinamers speelden in de Tweede Wereldoorlog. Surinaamse militairen in Nederlandse dienst werden uitgezonden naar Europa, Nederlands-Indië, de Nederlandse Antillen, Australië, de Verenigde Staten en Korea. Dit boek is opgebouwd uit 37 getuigenissen (van 31 mannen en zes vrouwen), interviews met betrokkenen op basis van mondelinge geschiedenis, oral history: ‘De waarde van mondelinge geschiedenis zit in de persoonlijke ervaring van de gebeurtenissen en het effect dat deze hadden op het levensverloop van de betrokkenen.’ Dat levert soms tegenstrijdigheden op: ‘Dat is bijvoorbeeld het geval met de wervingsslogan voor de strijd in de Oost: ‘Teekent voor Australië en zie de wereld’ is in de herinnering van velen geworden: ‘Teken en zie de wereld’’. De interviews werden (op één na) afgenomen door Jules Rijssen, tussen 2000 en 2009. De gesprekken leveren boeiende verhalen op, zoals dat van Ludwig Bandison over Guantanamo Bay: ‘Je mocht gaan zwemmen, maar de negers moesten gekeurd worden voordat ze in het water gingen. De blanken niet. Al deze ervaringen hebben de basis voor mij gelegd hoe ik met mensen om moest gaan’. Of van John Bottse, aan wie na de oorlog van alles beloofd was dat niet werd waargemaakt en in 1947 uit frustratie daarover zijn onderscheiding terugstuurde. Van Arthur Eckhorst, die een zeer moeilijke tijd in Indonesië doormaakte: ‘Soms heb ik last. Dan komen de beelden van de oorlog terug’. Of van Henriette Fernandes, die juist over Indonesië spreekt als een ‘tropisch sprookjesparadijs’. Om een paar vrij willekeurige voorbeelden te noemen. Voor het verzamelen van deze verhalen en het bijeenbrengen van de in het boek opgenomen foto’s, verdient Rijssen zeker complimenten. Waarom is dit boek dan toch enigszins teleurstellend? In de eerste plaats door het ontbreken van een personenregister. In een dergelijk boek is het prettig om snel te kunnen bekijken wie genoemd worden en wie niet. Als je bijvoorbeeld even op wil zoeken of Guno Hoen, gunner in de Tweede Wereldoorlog, erin voorkomt, dan moet je de tekst pagina voor pagina doornemen en dat is niet handig, laat staan waterdicht. Maar een groter gemis nog is het ontbreken van een kader, een verklarende inleiding. De getuigenissen springen van de ene oorlog in de andere en van locatie naar locatie. Daarbij wordt een overzicht node gemist: wie vocht waar tegen wie, wanneer en waarom? Komt het ontbreken daarvan omdat de in Paramaribo geboren Rijssen (1962) geen historicus is, maar, zoals hij zichzelf noemt, ‘cultureel erfgoedonderzoeker’? Het zou kunnen. Jammer is het wel: een register en, vooral, een verhelderende inleiding zouden deze uitgave nóg waardevoller hebben gemaakt. Ko van Geemert

Teken en zie de wereld – Oorlogsveteranen in Suriname, Jules Rijssen, 2012, KIT Publishers, ISBN 9789460221729