De sluipmoordenaars van Suriname – Parbode Sneak Peek

Ziektes die zich ongemerkt in het lichaam nestelen en jaren later pas symptomatisch worden – zogenaamde sluipziektes – vormen ook in de 21e eeuw een bedreiging voor de gezondheid van de wereldbevolking. Parbode sprak Wim Bakker, arts en voormalig onderdirecteur van het Bureau voor Openbare Gezondheidszorg, over welke sluipziektes die in Suriname een actueel probleem vormen en welke hier in de toekomst hun comeback kunnen maken.

Om sluipziektes te elimineren of uitbraken te voorkómen, is een sterk zorgsysteem essentieel. De basisingrediënten voor zo’n systeem zijn volgens Bakker: kennis en een goed, betrouwbaar beleid. “Op basis van het bruto nationaal product doen we het hier goed”, zegt Bakker. “Maar de beleidsstructuren zijn erg zwak.” Het zit hem dwars dat het in het huidige zorgsysteem vooral om eigenbelang draait. Doordat de gezondheidszorg semi-commercieel is geworden, hebben armen nauwelijks toegang tot goede zorg. “Het particulier initiatief moet altijd de ruimte krijgen, maar nu doen de zorgverzekeraars wat ze willen. Als je bijvoorbeeld het geneesmiddel voor hepatitis C niet kan betalen, krijg je simpelweg de behandeling niet.”
Ook is er volgens Bakker een tekort aan geleerden. “Het heeft geen zin om meer geld te pompen in het systeem, we hebben een tekort aan intellectuelen, daar moet aan worden gewerkt.”

Welke sluipziektes vormen, bij het huidige zorgsysteem en de dreigende ziektes uit de regio, een potentieel gevaar voor de Surinaamse bevolking?

Hepatitis B/C

Zowel hepatitis B als C, beide leveraandoeningen, vormen een actueel gevaar voor onze bevolking. “Hepatitis is een goed voorbeeld van een sluipziekte die zich, zonder dat het wordt opgemerkt, zich genadeloos in een gemeenschap kan verspreiden”, zegt Bakker. “Sommige slachtoffers worden namelijk pas twintig of dertig jaar na de besmetting symptomatisch.”
Uit recent onderzoek van de pan-Amerikaanse gezondheidsorganisatie Paho blijkt dat drie van de vier geïnfecteerde Surinamers niet doorhebben dat ze het hepatitis-C-virus dragen, terwijl bij twee tot vijf procent van de Surinamers de ziekte zich heeft geopenbaard. De Paho spreekt niet voor niets van een stille epidemie. “Het virus wordt bijna altijd ontdekt door toeval. En als het wordt ontdekt, is het meestal te laat.”
Geelzucht, koorts en diarree zijn enkele symptomen van hepatitis C. De leveraandoening wordt – net als haar zusje hepatitis B – overgedragen via bloed, sperma en andere lichaamsvloeistoffen. Maar bij hepatitis C vindt de overdracht nog op een extra manier plaats: via operaties en bloedtransfusies, onder meer door slechte hygiëne.
Hepatitis C maakt, zonder dat de drager het doorheeft, de lever langzaam kapot. Hierdoor kan de lever de giftige stoffen uit de darmen niet meer ontgiften. Dan kunnen ze via het bloed in de hersenen terechtkomen. “De gevolgen hiervan zijn rampzalig. Sommige slachtoffers tonen in het ergste geval verschijnselen alsof ze dementie hebben.”
    In tegenstelling tot de B-variant, waartegen 89 procent van de Surinamers is gevaccineerd, is er voor hepatitis C geen vaccin. Jaarlijks sterven er in de regio 125 duizend mensen aan beide varianten. Hepatitis B komt in Suriname het meeste voor bij de Javaanse bevolking. “Onder de Javanen gaat het om een percentage van vijftien”, zegt Bakker. “Dat komt door bepaald gedrag, bijvoorbeeld op seksueel gebied. Maar ook door traditionele gebruiken waar  bloed aan te pas komt.”
Sinds kort is er wel een behandeling voor hepatitis C beschikbaar, in de vorm van een kuur van enkele weken waarin het slachtoffer meerdere injecties krijgt. “Helaas is het nog veel te duur, wel tienduizenden Amerikaanse dollars. Het laatst had ik een man van 73 op de poli, waarbij ik het virus bij toeval had ontdekt. Hij had geluk: via familie wist hij genoeg geld bij elkaar te krijgen.”

Buiktyfus

Ondanks dat er de afgelopen jaren in Suriname maar een paar gevallen van buiktyfus werden vastgesteld, ziet de voormalig BOG-onderdirecteur de sluipziekte als een mogelijk gevaar voor de toekomst. Net als andere ‘vergeten’ ziektes, kan buiktyfus door resistentie opnieuw een probleem gaan vormen. De ziekte is momenteel bijvoorbeeld in opkomst in Azië en Afrika, iets waar wetenschappers zich erge zorgen over maken. Per jaar worden maar liefst 21,5 miljoen mensen met de bacterie besmet.
“Het verraderlijke aan buiktyfus is dat je het niet altijd kan vinden bij onderzoek”, waarschuwt Bakker. “Pas als iemands weerstand daalt, bijvoorbeeld door stress, worden de bacteriën actief.”
De bacterie van buiktyfus, salmonella tiph, verschuilt zich in de galblaas, en veroorzaakt wanneer iemand symptomatisch is, hoge koorts en dysenterieachtige diarree.

    Buiktyfus wordt voornamelijk verspreid door het eten van besmet voedsel. “Ik heb de buiktyfus van een slachtoffer een keer kunnen traceren naar een warung aan de Kwattaweg, van een oude vrouw die in een krotje woonde. Ze serveerde een saturday night special: bami met salmonella.”

Hiv

“Vergeleken met vroeger zijn er veel minder Surinamers besmet met hiv. Toch mag deze sluipmoordenaar niet worden onderschat”, meent Bakker. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO waren in 2014 tussen de 3.400 en 4.300 mensen in Suriname besmet met de ziekte. In dat zelfde jaar stierven 96 van deze slachtoffers, met name in de leeftijdscategorie van 30 tot 40 jaar, aan dit virus.
“Hiv wordt gezien als een ‘gewone’ ziekte, zoals diabetes. Maar het is helemaal niet hetzelfde. Plots duikt het op in bijvoorbeeld een dorp in het binnenland, een internaat of het hotelwezen. Het broeit, en kan tot een groot nest uitgroeien.”
    Al jaren worden alle zwangere Surinaamse vrouwen op hiv gecheckt. Zo is af te lezen wat er nationaal speelt. Het geeft een goede indicatie, maar wel alleen van de mensen die toegang hebben tot gezondheidszorg. “Risicovolle groepen, zoals prostituees, vallen bij deze statistieken buiten de boot.”
Het gevaarlijke aan hiv is dat er nog steeds een groot taboe op heerst. Uit onderzoek blijkt dat er wereldwijd sprake is van uitsluiting, isolement of zelfs ontslag wanneer iemand openlijk drager is van de ziekte. Omdat mensen hierdoor bang zijn om ervoor uit te komen, loopt tijdige en noodzakelijke behandeling van de ziekte gevaar.
Om de discriminatie tegen te gaan, is in ons buurland Brazilië, waar naar schatting 600 duizend mensen met het virus besmet zijn, het uitsluiten van hiv-positieven wettelijk strafbaar. Wie daar aantoonbaar studenten, werknemers of zorgbehoevenden belemmert bij studie, werk of zorg, riskeert een gevangenisstraf van maximaal vier jaar.

Het hele artikel is te lezen in het julinummer van Parbode.

0

Gedeeld