Lijdzame acceptatie
Surinaamse vrouw, hoe word je dat?
Hoewel de typische Surinaamse vrouw niet bestaat, zijn er wel parallellen aan te wijzen in de manier waarop meisjes volwassen worden. De vorming tot dya dya uma onderga je vooral op the university of life. Een betere begeleiding bij de opvoeding, op school en in de maatschappij zou echter aanzienlijk minder schade en schande betekenen. “Ik was helemaal in paniek, wat gebeurt er nu met me?”
De laatste vrijdag van de maand. Tijd om te ontgiften van alles wat in het leven heeft plaatsgevonden. Het ontspanningsmiddel: Girls Night. Hét moment om met meiden onder elkaar ervaringen te delen over verdriet, liefde, seks en stress. De avond begint meestal gezellig met oppervlakkigheden, maar gaandeweg gaan de gesprekken over de diepzinnige onderwerpen des levens, over hoe je het ‘anders’ of ‘beter’ kan doen… de volgende keer. Zo ook vanavond. Joan (20), moeder van vijfjarige Joël en zwanger van haar tweede kind, begint: “Kan je je voorstellen dat de vader van Joël deze maand weer niets heeft gegeven. Hij heeft het lef me te zeggen dat hij betere dingen te doen heeft met zijn geld. Ik weet echt niet hoe ik het langer kan volhouden. Als alleenstaande moeder is het leven zwaar. Kan een van jullie geen baan voor me regelen?” Het wekt gelach op. Gracia (30), de eerlijkste uit de groep: “Hoezo alleenstaand? Hoe is het met Lloyd? Je verwacht toch zijn baby?” Gracia is het type doorzetter dat zich heeft opgewerkt, maar ze heeft een getraumatiseerd verleden. Als kind van vijf maanden werd ze verlaten door haar moeder, die toen zelf nog kind was en niet in staat te zorgen voor een baby. Ze werd grootgebracht door een tante, die er wisselende relaties op nahield. Als tiener liet Gracia zich weerloos betasten door de mannen die bij haar tante over de vloer kwamen. Het was iets ‘normaals’ dat wel fout aanvoelde. Sharon, de Cinderella, kiest bewust voor de ‘perfecte’ man, zo lijkt het. Een man die de ring in stijl om haar vinger schuift. Van Sharon hoor je maar al te vaak: “Earl en ik waren zondag naar de kerk, toen gingen we samen boodschappen halen, samen koken en samen naar de film.” Maar even later gilt ze: “Ik kan die man soms niet uitstaan!” Earl heeft namelijk geen aantoonbare baan, maar is het best te omschrijven als een zeer verdienstelijke hosselaar. Sharon doet voorkomen dat ze gelukkig is. Ze rijdt in de duurste auto, maar tijdens Girls Night belt Earl al om elf uur; waar ze blijft. Vervolgens om de tien minuten, tot we hem horen gillen door de telefoon dat ze meteen naar huis moet komen. Met een brede glimlach zegt Sharon: “Ladies, gotta go, moet morgen weer vroeg op.” Maar niemand zegt er iets over, want ach, zelfs in moeilijke tijden doorstaan Earl en Sharon alles ‘samen’. Zelfs als dat betekent dat ze fysiek en mentaal wordt mishandeld. Het relaas van deze drie vriendinnen is herkenbaar en illustratief voor de vorming van velen tot vrouw. Alicia Keys beschrijft de superwoman-status exact zoals menigeen haar leven ervaart: ‘I hang my head with sorrow. State of humanity. I wear it on my shoulder. Gotta find the strength in me’. Uiteindelijk komt elk meisje op het punt waarbij zij zich afvraagt: ‘Hoe word ik nu in hemelsnaam vrouw?’
Zelfstandigheid
Vrouwen leren gelukkig veelal van elkaar. Ze delen graag hun ervaringen in groepen, zoals de drie meiden. Maar de zoektocht naar vrouw-zijn is als die ene baan zien te vinden die het best bij je persoonlijkheid en karakter past. Als je wordt aangenomen, begint het leren. Alle kennis die je opdoet, vormt je. Zo moet een meisje zich zien te ontpoppen tot een dya dya uma. Welcome to the university of life! Waar op je bek gaan de les is, en opstaan en doorzetten de toets. Gedurende haar persoonlijke avontuur stuit een vrouw op vraagstukken, zoals hoe ze aangesproken wenst te worden door haar partner, welke keuzes ze maakt qua scholing en carrière. Daarin wordt ze niet structureel begeleid. Ze vormt zich veelal door eigenhandig keuzes te maken, de gevolgen ervan te ondergaan en haar pad daarop aan te passen. Ze leert door simpelweg te doen. Fout is dat zeker niet, maar het zou voor heel wat vrouwen aanzienlijk minder schade en schande betekenen als ze bij hun opvoeding, op school en in de maatschappij betere voorlichting, begeleiding en meer rolmodellen zouden hebben. Hier wrengt de schoen. Ivory Tokromo (26), moeder van de driejarige Preston, werd opgevoed door haar grootouders. Ze was één jaar toen haar moeder naar het buitenland vertrok en haar bij haar grootouders achterliet. Op haar zevende kookte ze voor het gezin en waste ze ook al haar eigen kleren. Begeleiding heeft ze daarbij niet gehad. Vrouw-zijn betekent voor haar zelfstandigheid en zelf uitzoeken. Ivory’s gedachten gaan terug naar haar eerste menstruatie. “Ik was helemaal in paniek, wat gebeurt er nu met me? Ik las veel om mezelf te ontwikkelen en uit te zoeken hoe ik moest omgaan met situaties. Het duurde een hele poos voordat mijn oma erachter kwam dat ik menstrueerde en besefte dat ze het gesprek over volwassenheid moest voeren.” Toch vindt Ivory vrouw-zijn heel simpel. “Er is verschil tussen vrouw-zijn en moeder. Voor ik moeder werd, besloot ik dat ik in de ontwikkeling van mijn kind een positieve begeleider zou zijn, een stimulans bij het maken van zijn keuzes. Dat is mijn rol als moeder. Als vrouw moet je bewust nadenken over de normen en waarden die je voor jezelf uitstippelt.”
Denkpatronen
Hoe een vrouw omgaat met ervaringen, hangt samen met haar achtergrond; waar en in wat voor een gezin is ze opgevoed, maar ook haar huidige omgeving is van invloed. Naar aanleiding van haar onderzoek naar relaties en seksualiteit van mannen en vrouwen binnen de Afro-Surinaamse gemeenschap, stelt socioloog Julia Terborg dat velen van hen vasthouden aan traditionele denkbeelden, vooral wanneer het gaat om de taakverdeling in het huishouden – overigens niet uniek voor deze bevolkingsgroep. Daarbij heeft de vrouw een strikte rol als huisvrouw en draagt ze zorg voor man, kinderen en huishouden. Ook als ze werkt, wordt ze gezien als secundaire kostwinner. De man daarentegen zorgt voor het primaire inkomen. Hij heeft de leiding, neemt besluiten en is verantwoordelijk voor de vaste lasten. “Binnen de Surinaamse cultuur is dit denkpatroon zeer dominant, wat direct consequenties heeft voor hoe mensen hun seksuele relaties vormgeven. Het tast daarnaast het zelfbeeld van de vrouw aan”, benadrukt Terborg. “Vrouwen krijgen vanuit hun opvoeding mee dat ze niets hebben aan een man die niet voor ze zorgt. Als je met een man naar bed gaat, moet je er wel iets aan overhouden. Binnen de seksuele relatie is de financiële transactie belangrijk. Dit heeft direct te maken met de economische positie van vrouwen”, aldus Terborg. Bij hoger opgeleiden speelt dit minder. Vrouwen met een goed inkomen kijken anders tegen het leven aan. “Toch vindt het Surinaamse dominante denkpatroon zijn weg ook in deze categorie, wat maakt dat sommigen vinden dat de man voor ze moet zorgen, want dát is zijn taak.”
Principes
Surinaamse vrouwen hebben doorgaans sterke persoonlijkheden en kunnen de wereld aan. Alleen staan ze er niet altijd bij stil. Niet zelden is een Surinaamse naast echtgenote, ook moeder en vader tegelijk, de verzorger van haar broers en zussen of van andermans kinderen. Daarnaast vindt ze mogelijk nog de ruimte om student en werknemer te zijn en een goede vriendin. Wie dit een overdreven of onrealistische opsomming vindt, moet maar eens kennismaken met Rigonnie Riedewald- Read (48), reeds 26 jaar ambtenaar bij het ministerie van Sociale Zaken en Volkshuisvesting. Na de drie kinderen uit haar eerste huwelijk, volgde in haar huidige een nakomertje. “Naast mijn normale job, is koken echt mijn ding. Ik kan de hele dag in de keuken staan”, zegt Riedewald-Read als een echte trotse vrouw. Vanwege haar passie voor koken is zij een cateringbedrijf gestart en produceert ze ook haar eigen stroop. Ze is eigenaar en voorzitter van de meisjesvoetbalclub Dosko, en tevens teammanager van de vrouwenvoetbalselectie. Onlangs behaalde Riedewald-Read haar C-diploma voor voetbaltrainer en ze is nu van plan voor het B-diploma te gaan. Daarnaast heeft ze ruimte in haar agenda voor het kweken van kippen en het runnen van het huishouden. Bij het voetbal komt ze jonge vrouwen uit verschillende milieus tegen. In haar rol als sociaal-maatschappelijk werkster begeleidt ze hen. “De meisjes van mijn voetbalclub ondersteun en begeleid ik graag in hun ontwikkeling, zowel persoonlijk als in hun opleiding”, vertelt Riedewald-Read zelfverzekerd. ‘Vrouw Read’, zoals ze bekend staat op het veld, heeft heel wat levenservaring opgedaan. Vrouw ben je volgens haar, “wanneer je beseft wat je wilt en waarde hecht aan jezelf. Stel je principieel op. Waarom? Wij vrouwen laten vaak met ons sollen, omdat wij denken dat we niet alleen kunnen staan in het leven. Maar dat is absoluut niet zo. Wanneer je als vrouw in staat bent op je eigen benen te staan, dan zul je meer respect van anderen krijgen. Vooral van mannen, zij zullen je op handen dragen omdat ze weten dat jij weet wat je wilt.”
Voedingsbodem
In de Surinaamse maatschappelijke context zijn veel vrouwen op zichzelf aangewezen. Zo komen ook tienermoeders er vaak alleen voor te staan, met de kans dat hun kinderen dat patroon voortzetten. ‘Ach, niets verkeerds’, zult u denken, ‘we doen het toch al jaren zo’. Maar hoe moet de moeder te midden van deze lijdzame acceptatie haar dochter voor een zelfde toekomst behoeden? Of haar zoon, die ook niet leert zijn verantwoordelijkheid te nemen als vader of man op latere leeftijd. Zoals niet elk eenoudergezin per definitie een zwak gezin hoeft te zijn, zo bieden ook tweeoudergezinnen geen garantie. Neem die vrouwen die kapot gaan in al dan niet gewelddadige huwelijken en voor wie er geen uitweg mogelijk lijkt. De belofte was toch ‘eeuwige trouw’? Dus bek houden en doorbijten! Hoe moeten die vrouwen hun dochters empoweren? “Het is psychologisch bewezen dat kinderen van nul tot en met zeven jaar erg vatbaar zijn voor traumatiserende ervaringen”, vertelt psycholoog Shakuntala Kalloe. “Ik zeg altijd aan ouders: zorg ervoor dat je het kind een goede voedingsbodem meegeeft op jonge leeftijd, zodat ze later als volwassenen een betere kans maken. Een kind opvoeden is als een plant kweken: als je de plant van kleins af niet goed heb gewaterd, ontkruid of gevoed, moet je niet verwachten dat het, als het groot is geworden, grote manja’s zal geven.” Volgens Kalloe moeten vrouwen zichzelf beter leren kennen. Vraag jezelf af: wie ben ik, waar sta ik voor en waar word ik door gedreven in het leven? Alleen wanneer je weet waar je als mens naar toe wilt, ben je in staat jezelf te evalueren. “Bij zelfreflectie rijzen vragen als: waar sta ik nu? Leidt de plaats waar ik nu ben naar waar ik naar toe wil? Zelfbewustzijn vormt dan de rode draad in jouw leven. Het geeft een goed beeld van wat jouw doel is, jouw plan”, aldus Kalloe. Eén ding is zeker, iedereen heeft een plan. Als je de rode draad ontdekt hebt, kan je nagaan waar jij op dit moment staat ten opzichte van jouw doelen. Wanneer je dit weet, creëer je rust voor jezelf. Hierdoor ontstaat een drive van zelfverzekerdheid. Dat roept de brandende vraag op: ‘Maar hoe doe ik dat? ’Kalloe: “Je kan het leren! Het is als leren autorijden. Het begint met de wil om zelfbewust te worden. Ga na wat je prettig vindt, wat je graag zou willen doen in het leven. Hoe wil je je leven inrichten. Durf hierover te dromen en onderneem gerichte stappen om het te doen. Focus niet alleen op het hebben van een gezin. Denk ook aan jezelf en wat je leuk vindt. Welk werk wil je dagelijks doen, waaraan beleef je plezier? Zo kan je in je eigen onderhoud voorzien. Stel jezelf centraal in alles wat je doet. Door dat te doen kan je ook meer voor anderen betekenen.”
Nu populair
