Essay: Towards an id for the future: van alakondre sani naar alakondre fasi

De positie van het land Suriname is bijzonder te noemen: we were global before the word actually became popular. Door de grote diversiteit van de bevolking en het kleine aantal inwoners is kennis van ‘andere’ dan de ‘eigen’ cultuur een welhaast vanzelfsprekend gegeven.

Tekst Alida Neslo       Beeld Collectie Readytex Art Gallery

De meeste Surinamers spreken/denken in meer dan één taal. Ze hebben een notie van de muziek, de dansen, de religie van de ‘ander’ en nemen daar zelfs elementen van over zonder angst om de ‘eigen’ cultuur te verliezen. Hoewel de koloniale beginsituatie negatief was, blijken de verschillende vormen van cultuur – vooral in de stad – een organische ontwikkeling doorgemaakt te hebben. In sommige gevallen werd zelfs de ene cultuur omarmd door andere(n), bijvoorbeeld na een huwelijk. In het huidige polariserende tijdsgewricht een opmerkelijk gegeven.

Zelfs binnen de multiculturele Zuid-Amerikaanse en Caribische gemeenschappen is Suriname een unicum: door de officiële taal – het Nederlands – en de grote oosterse invloeden vanuit India, China en Indonesië. De omgangstaal, het Sranantongo, is samengesteld uit meer dan twintig lokale talen, en is als zodanig de ‘taal van iedereen’. Deze taal die als een ‘veerboot’ tussen de cultuurgemeenschappen navigeert, is misschien wel het meest opvallend.

In het Sranan bestaat de vaak gebruikte term ‘alakondre’. Alakondre betekent vrij vertaald ‘volkomen inclusiviteit’, plurality of truths. Eigenlijk beschrijft/omvat de Surinamer in één woord zijn samenlevingsideaal. Met de nadruk op ‘ideaal’, want men is er zelf nog niet uit. Een alakondre-levenshouding vergt lef en een ruimhartigheid die eerlijkheidshalve niet altijd wordt waargemaakt in het leven van alledag.

Aan de andere kant, in het hedendaagse Europa hebben immigranten uit de voormalige kolonies het momenteel heel moeilijk … It’s easy to judge the unseen. Maar wat als het ‘verre’, ‘vreemde’, zich plots voor je deur openbaart en je eigen standaard, jouw ‘standpunt’, niet meer zo bepalend lijkt als voorheen? Zulke confrontaties doen soms hele gemeenschappen wankelen; dat laatste gebeurt zeker als men de deur dichtslaat en zich afkeert van diegenen die de ‘verwarring’ veroorzaken. Men blijft bij zijn eigen standpunt: het woord zelf al duidt op twee keer ‘stil’ ‘staan’, in een wereld die constant in beweging is!

Wat let u om de deur open te doen? Desnoods op een kier, en kijk naar binnen. En … houd niet de beursindex, de minister, de politieman in het oog, maar de kunstenaar, de ‘dichter’ die de nog onzichtbare werkelijkheid voor ons ‘vertaalt’. ‘De dichter/kunstenaar’, zei een Afrikaanse griot (verhalenverteller) ooit, ‘is degene die zich herinnert waar er water te vinden is in de woestijn. Hij zorgt ervoor dat de mensen in leven blijven, niet omkomen van de dorst. Hij zorgt ervoor dat ze zich blijven verwonderen, nieuwsgierig worden naar meer’.

Ontmoeting met kunst

Moet ik het nu hebben over noord en zuid, zwart en wit, rijk en arm, macht en onmacht, kennis en onwetendheid, kunst en ‘wereldkunst’, muziek en ‘wereldmuziek’, klassiek en authentiek? Waar liggen de grenzen van die ‘hokjes’ en categorieën? In ons hoofd of in de wereld/werkelijkheid waarin we leven/wonen? Soms denkt men het te weten, en dan gebeurt er weer iets waardoor men zijn ‘weten’ moet relativeren …

De ontmoeting met (elke) kunstenaar is als de ontdekking van een kostbare bron in de woestijn … hij is de bron die oorspronkelijk is, in een zeer precieze zin, namelijk dat zijn gedachten zijn werken zijn, hun oorsprong vinden in hemzelf. Als hij daarbij in meerdere talen en culturen denkt … is hij tegelijkertijd een vereenzaamd mens die alakondre sani concipieert, maar op alakondre fasi is hij tegelijkertijd humaan, universeel, en meer dan welke mens ook ‘broeder van alle mensen’. Uitdrukkingen van dezelfde strekking vindt men in de Veda’s in India, in het Zuid-Afrikaanse concept ubuntu, etcetera. Wie zoekt, die vindt!

Let wel op de betekenis hier van ‘oorspronkelijk’. Hij vindt zichzelf heel gewoon, niet zeldzaam, geen ‘übermensch’, zoekt ook niet naar een dergelijk concept. Veeleer wil hij op een zeldzame, unieke en hem eigen wijze een gezamenlijk idee uitdragen, gewoon, voor allen, want tot allen gaat hij spreken: alakondre fasi. Op die manier is de zienswijze van de Surinaamse kunstenaar het best te begrijpen: ‘Alakondre na wan, wan na alakondre’: een work in progress weliswaar, maar in onze ogen de ‘odo’ van de global future.

Ga dus vooral kijken, ga luisteren naar die Surinaamse dichters/kunstenaars. Verwonder je en geef toe dat je standpunt misschien niet langer standhoudt. So what! Maak het een ‘vlottend punt’, fit for global times! Verander van richting, ruimte, wordt hindoe, moslim of jood, het maakt niet uit, dóe iets in plaats van clichématig te oordelen of in je comfortzone te blijven zitten om te leuteren over kwa-li-teit. Dóe iets, maar doe vooral de deur niet dicht – want zij, zij dragen de identiteit van de toekomst in zich. Onbewust, bewust en doelbewust.

Toelichting Sranantongo termen

– Alakondre fasi: alakondre houding

– Alakondre sani: alakondre object

– Alakondre: volkomen inclusief, meerdere waarheden ineen (plural truth)

– Alakondre na wan, wan na alakondre: eenheid in verscheidenheid, verscheidenheid per eenheid

– Griot: een griot is een verhalenverteller in de traditionele West-Afrikaanse cultuur, die als rol heeft de mondeling overgedragen geschiedenis van zijn dorp of stam te bewaren en door te geven aan de volgende generatie; een griot belichaamt het collectieve geheugen van een stam of een dorp en kan uren, soms dagenlang, spreken, vertellen en zingen (Bron: www.ensie.nl)

Dit artikel is gepubliceerd in het februarinummer van de  Parbode, nu ook online verkrijgbaar

0

Gedeeld