DE SLAVERNIJ
Faya siton no bron mi so
Adyen masra Jantjie kiri suma pikin
‘Hoe kan zo’n kinderliedje leuk zijn’. Presentator Daphne Bunskoek van de historische serie De Slavernij dacht daarmee ook iets zinnigs te zeggen over het slavernijverleden. Met tergend gekreun moeten Surinaamse voorouders deze klaagzang hebben gezongen. Hun ziel en geest vertrapt, hun kinderen vermoord door zeden- en gewetenloze blanke meesters, waarvan nazaten nog durven te beweren dat er ook goede meesters waren. Hoe kan je van goed spreken, als verhoudingen tussen slavendrijvers en koopwaar (negers) ongelijk zijn.
Slavernij is de meest gruwelijke vorm van onderwerping van de ander. Als zodanig is een objectieve reconstructie van het Nederlandse verwijtbare verleden volkomen mislukt. Er is geprobeerd de inktzwarte bladzijden wit te wassen door wetenschappelijk kolonialisme te bedrijven. De koloniale slager keurt zijn eigen enslaved.
Elke keer weer worden pogingen gedaan om Nederland vrij te pleiten door de slavernij te relativeren, te bagatelliseren en anderen dan zichzelf te verwijten. Volgens de betrokken historici is slavernij ontstaan, omdat er slaven werden aangeboden. Hoe banaal en bekrompen moet je al verdorven en verziekte geest niet zijn om de rollen om te keren. Historici Alex van Stipriaan, Gert Oostindie en Aspha Bijnaar relativeren en moraliseren feiten, waardoor de essentie van geschiedschrijving (feiten weergeven en geen interpretaties) onderuit wordt gehaald. Hun prestige als historicus is in het geding. Zijn ze nog geloofwaardig? In een ingezonden brief in de Volkskrant van zaterdag 15 oktober slikken deze wetenschappers hun eigen braaksel deels in, want weer wordt de schuld, nu van de beelden, in andermans schoenen geschoven: die van eindredacteur Carla Boos.
Het merkwaardige van hun reactie is, dat die kwam nadat duizenden verontwaardigde kijkers, waaronder historici, de schaamteloze vertoning hadden bekritiseerd en weerlegd. Anders hadden zij getoost op het succes. Slavernij is inderdaad van alle tijden, maar het Nederlandse slavernijverleden was geïnstitutionaliseerd, de Nederlandse staat had er economisch belang bij en heeft geweigerd toe te geven aan internationale abolitionistische bewegingen. Engeland heeft zijn eigen slavernijverleden erkend en spijt betuigd. Nederland weigert.
De BBC heeft prachtige documentaires gemaakt die een objectief beeld weergeven, Nederlandse documentairemakers en historici worstelen met hun geweten. Daarbij geholpen door onder andere schrijfster Cynthia McLeod, die blij is geboren te zijn in Suriname, want ‘anders waren wij arme zielige Afrikaantjes geworden’. McLeod vergeet dat Nelson Mandela een boegbeeld is van Afrikaanse trots, net als de Liberiaanse president Ellen Johnson Sirleaf en vrouwenactivisten Leymah Gbowee en Tawakkul Karman, die dit jaar de Nobelprijs voor de Vrede kregen.
De serie heeft in navolging van de wrede slavernij nogmaals de vernederende striemende zweepslagen uitgedeeld, nu aan nazaten van Surinamers en Antillianen.
STUART RAHAN
De Slavernij, Hein Hoffman e.a., 2011, NTR
Nu populair
