Deze maand heb ik niet zo veel te vertellen over Accra, maar des te meer over Johannesburg. Een andere stad op het moedercontinent, met 4,4 miljoen inwoners. het is de grootste stad van Zuid-Afrika, met daarbij horend ook enkele voorsteden. ‘Joburg’ is net als Paramaribo een multiraciale hub met nakomelingen uit vele windrichtingen, zoals uit namibië, Zimbabwe, India, het verenigd Koninkrijk en niet te vergeten nederland. Samen met de nazaten van de inheemse volkeren vormen zij de regenboognatie. Ik word dan ook vanwege mijn lichtbruine huidkleur vooral gezien als ‘colored’, zo heet daar de categorie mensen die zichtbaar van gemengd bloed zijn; Europees en Afrikaans. nu deel ik met een aantal coloreds ook dezelfde witte voorouders: de hollanders die zich in de 17e eeuw begonnen te vestigen en zichzelf Afrikaners noemden. hun taal klinkt als oudnederlands. Later werden ze internationaal vooral bekend vanwege hun politieke partij, die het Apartheidssysteem in het leven riep. het regiem dat verantwoordelijk was voor gedwongen volksverhuizingen, razzia’s in de voorsteden en meedogenloze segregatie onder de bevolking. het doet mij daarom veel om op een plek als Zuid-Afrika te zijn.
Ik was hier elf jaar al eens, om onderzoek te doen voor mijn studie naar de maakbaarheid van de zwarte identiteit. Als er ergens op de wereld mensen weten wat het betekent om zwart te zijn, dan is dat zeker weten in Johannesburg, met de rijke geschiedenis van goudmijnen, townships en rassengeweld. het is ook de stad waar nelson Mandela (1918-2013) zijn vrijheidsstrijd voerde en uitgroeide tot een wereldberoemde volksheld. Joburg betekent voor mij wat Mekka is voor de moslims. namelijk de opkomst van het zwart bewustzijn, uitgedragen door intellectuelen als Stephen Biko (1946-1977), oprichter van de Black Consciousness Movement. hun levenswerk gaat vooral over de keiharde realiteit die hen dwingt over hun identiteit na te denken en daarin moeilijke keuzes te maken. Inmiddels is het land een democratie, en beleven de Zuid-Afrikanen een nieuw soort vrijheid, waaraan iedereen een eigen invulling probeert te geven. het onderlinge wantrouwen is er nog heel groot en de diepliggende wonden zijn beslist nog niet geheeld. Dat is ook niet zo raar, als je bedenkt hoe gewelddadig hun geschiedenis is geweest. Ik blijf het wonderlijk vinden hoe men soms denkt dat je met een nieuw nationaal concept ook een vrije samenleving krijgt. het eerste is een wettelijk besluit, het tweede is een zeer lang proces.
Ik was verrast toen ik mensen van de jonge generatie ontmoette die het zwart bewustzijn nu verder uitdragen. Ze legden mij uit hoe de Afrikaanse identiteit sterk gebonden is aan het land en hoe de confiscatie van het land ook weer ongedaan zal worden gemaakt, zo luidde de boodschap van hun strijdlied. op hun beurt wilden ze van mij weten hoe ik kijk naar mezelf en de wereld om mij heen, met de sociaal-culturele bagage die ik heb. tijdens mijn presentatie op een internationale conferentie voor radiomakers heb ik ze verteld wat mijn Surinaamse achtergrond inhoudt. tijdens mijn verhaal projecteerde ik een portret van mijzelf naast die van mijn moeder, grootmoeder en overgrootmoeder. op de foto van mijn moeders oma zie je een vrouw die op een donkere Afrikaanse lijkt. op dat moment valt bij de meeste mensen het kwartje en zien zij mij niet langer als ‘Europese’ of ‘colored’ maar als een Afrikaanse afstammeling. Mijn presentatie ging daarom ook over wat het betekent om onderdeel te zijn van de Afrikaanse diaspora en te werken voor een diaspora-publiek. Zie voor het hele verhaal ook mijn blog: liesbeth-tjonameeuw.blogspot.nl. Rijkdom, dat is het woord dat bleef terugkomen in de reacties, rijk aan ervaringen en rijk aan invalshoeken. Identiteit is daarom voor mij geen definitief besluit, maar een continu proces. Lees de volgende keer hoe ik mij identificeer met mijn Chinese wortels. En vergeet mij ondertussen niet te mailen met vragen via liesbeth.tjonameeuw@ gmail.com.
Nu populair
