Sinds de opening van Berg en Dal Eco & Cultural River Resort eind 2008 – het paradepaardje van de Kersten-onderneming – lijkt het voortvarend te gaan met dit voor Suriname unieke eco-resort. Maar achter de schermen loopt in Nederland een rechtszaak. Consultancybureau Euro Leisure uit Gouda, dat feitelijk aan de basis heeft gestaan van het populaire oord aan de Surinamerivier, ligt overhoop met Kersten. Vooral de gebrekkige wijze waarop het project is uitgevoerd, steekt het bureau.
Vele lokale en internationale toeristen weten de weg naar Berg en Dal te vinden. De meesten keren enthousiast huiswaarts. Op de website zoover.nl, waar mensen hun ervaringen met toeristische bestemmingen in de hele wereld kunnen delen, krijgt het eco-resort Berg en Dal als waardering zelfs een 8.8. Maar hebben wij hier te maken met serieuze eco-toeristen of gewoonweg met mensen die avontuur zoeken? En in hoeverre dekt de naam ‘eco-resort’ de lading?
Het eco-complex bestaat uit onder andere een resort met 45 lodges, een zogenoemd Adventure Centre en een Heritage Village. Maar is er wel sprake van een duurzaam karakter? Op de website van Berg en Dal wordt slechts gesproken over het scheiden van afval en daar waar mogelijk van afvalrecycling. Centraal in alle advertenties, mediaberichten en dergelijke wordt echter niet de nadruk op duurzaamheid gelegd. Integendeel. Het zijn vooral de achthonderd meter lange kabelbaan (canopy trail), kajakken en mountainbiken die de aandacht krijgen.
Natuurlijk, de kabelbaan is een doorslaand succes. Bij de opening sprak manager Jerry A-Kum over het ‘wow-effect’ van de canopy trail en dat dit moest zorgen voor zowel Surinaamse als buitenlandse toeristen. En dat is gelukt. Zo bezoeken vele Nederlandse stagiaires het eco-resort enkel en alleen vanwege de avontuurlijke kabelbaan. Reisorganisaties spelen hier ook slim op in. Zo meldt de in Paramaribo gevestigde touroperator Green Tours N Travel dat de canopy trail de bezoeker de unieke kans biedt ‘om uzelf heer en meester te voelen van de jungle door van platform naar platform te vliegen met als hoogtepunt de vlucht over de Surinamerivier’. Touroperator Orange Travel brengt het nog spannender: ‘Vlieg tussen de bomen van de Surinaamse jungle en u beleeft de ultieme adrenaline kik: u vliegt tussen de boomtoppen met als climax een vlucht boven de Surinamerivier’.
Ronkende terreinwagens
Natuurlijk, dit zal voor menig toerist de ultieme jungle-ervaring zijn. Zich als een heuse soort Tarzan of Crocodile Dundee kunnen voortbewegen boven het Surinaamse woud. Maar, waar is het duurzame karakter? Toeristen die een bezoek hebben gebracht aan Berg en Dal, zijn bijna allemaal lovend over hun verblijf daar. Het zijn echter vooral het vriendelijke personeel, het vele eten en drinken, de gids en het zwembad die zeer gewaardeerd worden. Niemand rept over het al dan niet aanwezige en zichtbare eco-gehalte van het resort.
En de komst vorig jaar van de Staatsolie Diesel Savanne Rally in het Adventure Centre, lijkt ook ver af te staan van het duurzame karakter van het resort. Tientallen ronkende, milieuvervuilende terreinwagens die Berg en Dal als stop aandeden vallen zeker niet onder de noemer ‘duurzaam’.
Het Nederlandse toeristisch management- en consultancybureau Euro Leisure te Gouda, dat feitelijk aan de basis heeft gestaan van het resort in de eerste jaren van 2000, uitte zich in mei 2009 via een eigen uitgebracht persbericht kritisch over het duurzame karakter van Berg en Dal. Volgens het bureau haalt Berg en Dal net driesterren niveau en is het gebouwd met kwalitatief mindere materialen dan was gepland door Euro Leisure. ‘Kersten heeft bepaalde zaken niet verwerkt, zoals de dakoverhang over balkons van lodges welke volledig is verdwenen waardoor bezoekers in de brandende zon moeten zitten en verder zijn alle duurzame aspecten zoals door Euro Leisure gepland, door Kersten verwijderd, zoals eco-airco’s, eco bouwmethodes, waterzuivering en biologische hergebruiksystemen’. Verder beweert Euro Leisure dat het gehele project vier miljoen euro zou gaan kosten. Maar Kersten heeft maar liefst zes miljoen euro geïnvesteerd. Het Goudse bureau vraagt zich af waar de twee miljoen euro verschil is gebleven. Na onenigheid over vastgestelde budgetten en verantwoordelijkheden is Euro Leisure medio 2006 door Kersten aan de kant gezet.
Basisgedachte
Nog steeds zijn directeur Toon Mul van Euro Leisure en onafhankelijk adviseur Johan Maaskant niet te spreken over de wijze waarop het eco-resort tot stand is gekomen en wordt gerund. Maaskant: “De eerste plannen hadden een hoog percentage eco en duurzame ontwikkeling en waren gebaseerd op viersterren project met vijfsterren service. De basisgedachte was om bij de realisatie vooral het project te laten opgaan in de natuur, en gebruik te maken van de natuurlijke rijkdommen, dus geen bomen te kappen indien niet noodzakelijk, de te gebruiken bouwmaterialen zorgvuldig te kiezen, het toepassen van een underground cooling system voor de koeling van de bungalows, enzovoorts, enzovoorts.
Ook wat betreft de duurzaamheid van het project, met name tijdens de exploitatie, was de opzet om de lokale bevolking hierbij te betrekken zoals door het verstrekken van microkredieten om lokaal de benodigde producten te laten verbouwen; hiervoor waren reeds toezeggingen gedaan door verschillende partijen.”
Maaskant bezocht in de tweede helft van 2009 Berg en Dal. “De teleurstelling was groot, zowel de opzet als het exploitatiegedeelte klopten niet. Als een project wordt gerealiseerd is dat nog daar aan toe, echter het deel waar geld verdiend moet worden, laat zeer veel te wensen over. De bedoelde vijfsterren service was in zijn geheel niet terug te vinden, kennelijk is van opleiding van het personeel niets terechtgekomen. Ook bereikt ons van verschillende kanten het bericht dat de prijs/kwaliteit verhouding veel te wensen overlaat. Duidelijk een gebrek aan visie en management. Jammer, jammer, een gemiste kans om een duidelijke bijdrage te leveren aan een verdere ontwikkeling van het toerisme naar Suriname.”
Reorganisatie op zijn plaats
Ook ontdekte hij dat het underground cooling system in zijn geheel niet is toegepast en dat de microkredieten die waren overeengekomen niet tot stand zijn gekomen. “Een terdege reorganisatie is op zijn plaats, maar zolang de eigenaar geen idee heeft hoe een eco lodge functioneert, zal iedere poging sneuvelen in schoonheid”, aldus een teleurgestelde Maaskant.
Wat velen niet weten is, dat in Nederland al enige tijd een rechtszaak loopt. Zowel Toon Mul als Johan Maaskant willen hier echter niets over kwijt. Maaskant: “Dit is een zaak tussen Kersten- Moravian Church Foundation en Euro Leisure, verder kan ik daar niets over zeggen.” De Moravian Church Foundation is een in Nederland gevestigde kerkelijke stichting. Naast een kerkelijk gehalte houdt deze stichting zich ook en vooral op economisch terrein bezig in landen als Nicaragua, Jamaica, Tanzania, Curaçao, Aruba, Antigua en Suriname. In Suriname is de stichting nauw verbonden met ondernemer Kersten. Het was Joseph Kersten die als eerste Kersten-telg en als Moravian broeder al in juni 1768 een gebouw in Paramaribo liet bouwen. Dat werd de aanzet tot het Kersten-imperium.
Mul, die zichzelf omschrijft als ‘de geestelijk vader van Berg en Dal’, reageert ook uiterst terughoudend: “De rechtszaak loopt in Nederland en is zeer waarschijnlijk niet bekend in Suriname. Omdat de zaak nog steeds onder de rechter is, kan ik zelf geen uitspraken doen over het totstandkomen of functioneren van het project, zoals u zult begrijpen.”
Waardeloos
Natuurlijk vraagt de kritiek van Euro Leisure en Johan Maaskant om een reactie van Kersten. Rick Tjon A Joe, chief operations officer bij C. Kersten en Co. NV, is zeer verbaasd over de negatieve opmerkingen uit Nederland. “Waardeloos”, aldus Tjon A Joe. “En die heer Maaskant? Nooit van de man gehoord.” Hij wuift alle kritiek met gemak van de hand. Zo zijn er wel eco-airco’s en over een underground cooling system is volgens Tjon A Joe nooit gesproken of geschreven in plannen.
Gezwommen wordt in het zoute water van het zwembad. De duurzaamheid van het gehele Berg en Dal complex blijkt vooral gelegen in het betrekken van de lokale bevolking bij het resort.
Tjon A Joe: “Tachtig procent van de werknemers is afkomstig uit de omgeving en speciaal getraind door medewerkers van het Nederlandse Regionaal Opleidings Centrum. Maar wij willen ook dat het goed gaat met de omliggende gebieden zoals Brownsberg en Jodensavanne.”
Op de komst van de Staatsolie Diesel Savanne Rally in het Adventure Centre reageert hij lachend. “Tja, dat heeft wel tot wat discussie geleid. Maar de natuur is juist heel belangrijk voor deze rally.
Alles wordt na de rally netjes opgeruimd, alles wordt teruggebracht in de oorspronkelijke staat en er zijn zelfs bruggetjes aangelegd.”
Poolse arbeiders
De rechtszaak in Nederland is Tjon A Joe wel bekend. Het is volgens hem echter een zaak tussen Euro Leisure en de Moravian Church Foundation en heeft mogelijk betrekking op een geschil in de beginfase van het project. “Er ontstond volgensmij onenigheid, omdat Toon Mul lodges wilde halen uit Bali en die wilde laten opzetten te Berg en Dal door Poolse arbeiders. Natuurlijk was Kersten het hier niet mee eens. Wil je een resort opzetten gebaseerd op duurzaamheid, dan dien je de lokale bevolking in te schakelen en haal je geen arbeiders uit Polen, toch? Het plan van Mul bleek niet werkbaar en is dan ook nooit uitgevoerd.” Op dit moment ligt het resort ‘op schema’, aldus Tjon A Joe. “We zitten nog in een soort proefperiode. Het bezoekersaantal stemt tot tevredenheid. Tot en met juni van dit jaar hebben 6.200 mensen het resort bezocht. Het Adventure Centre trekt per week zo’n vierhonderd bezoekers. Jaarlijks komen zo’n twintigduizend toeristen naar Berg en Dal.”
Nu populair
