Je zal het zelden meemaken dat een zwarte vrouw de straten bewandelt met een torenhoge of slechts kleine afro. Integendeel, ze probeert al jaren het kroezig aspect van haar identiteit te verbergen. Waarom? De vrees om te worden uitgelachen overheerst. “Onzin”, vindt Mireille Liong A Kong, een bekeerde kroesharige. Bovendien is relaxen niet zonder gevaar.
‘Kroeshaar is moeilijk te kammen’, is het meest gebruikte argument dat vrouwen aanhalen ter verdediging. Liong A Kong bestrijdt dat hartstochtelijk. Via haar boeken over kroeshaar probeert ze vooral zwarte vrouwen ervan te overtuigen hoe mooi puur natuur wel kan zijn. “Als je kroeshaar met een kam gaat kammen die daar niet voor geschikt is, en daarbij een methode hanteert die niet geschikt is, dan is kroeshaar moeilijk ja. Het is hetzelfde als wanneer je zegt glad haar is moeilijk want je kan het nauwelijks kammen met een afro-kam en kwikwiba en twists blijven niet zitten.”
Zoals gebruikelijk binnen de Afro-Atlantische cultuur beginnen meisjes met de metamorfose van meisje naar jonge vrouw door het ‘relaxen’, of duidelijker gesteld het glad maken van hun haar. Want ‘dan moet je er volwassen uitzien’, zoals de ouders stellen. De metamorfose wordt meestal rond de leeftijd van twaalf jaar ingeluid. Het komt vaak overeen met de periode dat het meisje van de lagere school overstapt naar een middelbare school. Voor Mireille gebeurde dit op haar veertiende. “Ik was veertien en zoals je weet is het op die leeftijd erg belangrijk om er volwassen uit te zien. Aangezien ik vanaf mijn zesde een afro had gedragen, was een nieuw kapsel extra welkom. In eerste instantie was ik dolblij met mijn nieuwe ‘grote mensen’-kapsel. Helaas was de blijdschap niet van lange duur.”
Wondjes
Vanaf haar veertiende ervoer Mireille haar chemisch gladde haar als lastig. Omdat ze van sporten hield, leek ze na de eerste zweetdruppels meer op een verzopen kat. Het ergste was voor haar de procedure van chemisch gladmaken. “De brandende crème die altijd wel wondjes veroorzaakte, maakte het er niet beter op. Toch nam ik dit echter ook voor lief, omdat ik niet wist wat ik anders met mijn haar moest. Ik dacht dat dit alles nu eenmaal bij kroeshaar hoorde. Ik legde me er bij neer.”
Zo hebben ook miljoenen zwarte vrouwen zich erbij neergelegd. De gevolgen daarvan zijn bij de geringste zoekacties via internet al te zien: haaruitval en haarbreuk. Natuurlijk heb je uitzonderingen. Maar de meerderheid weegt altijd zwaarder. Over het waarom van het relaxen, dat al eeuwen gebeurt, zijn de meningen verdeeld. “Eigenlijk denk ik dat de meeste vrouwen het nu gewoon relaxen omdat het zo hoort”, zegt Liong A Kong, zoekende naar een verklaring. “Dat was ook de reden waarom ik het deed. Het is zo gewoon als je tiener bent.”
”Voor een serieuze verklaring moet je terug naar de slaventijd. In Afrika was haar altijd heel belangrijk voor ons. Kapsels waren meer dan alleen haar. Het behoorde tot de sociale status en was deel van onze communicatie. Zwangere vrouwen, vrouwen die waren getrouwd, mannen en vrouwen van een bepaalde stam; je kon het allemaal aflezen aan een kapsel. Zelfs vandaag de dag merk je nog hoe belangrijk haar voor ons is. Hoe vaak heb je niet gehoord dat een vrouw die niet straight of met onverzorgd haar rondloopt geen geld heeft om haar haar te doen? Ze heeft geen geld om een ‘dure’ wave te betalen, enzovoort.
“Verder besteden wij het meeste geld, meer dan welk ander volk dan ook, aan ons haar. Het was dus in Afrika zo en vandaag de dag is het nog steeds zo dat haar heel belangrijk voor ons is. En dat zal wel altijd zo blijven. Helaas heeft de slavenhistorie het er bij ons ingestampt dat kroeshaar slecht haar is en dat is tot de dag van vandaag zichtbaar.”
Verlossing
Al vierhonderd jaar hebben zwarte vrouwen een gevoel van diepe schaamte, hun kroeshaar beschouwen ze als een zware last, die ze op hun hoofd sjouwen. Tot het moment dat zij naar de verlossing zoeken in een potje met chemisch spul. “Daarom hebben we ook zoveel haarproblemen. We willen met alle mogelijkheid glad haar. En in ons streven daarnaar, vernietigen we ons haar vaak onherstelbaar. Dat is triest en we moeten er gezamenlijk aan kunnen werken. Ik heb maar liefst veertien jaar gerelaxt. Maar ik wilde niet kaal worden, daarom ben ik gestopt.. Ik had veel liever kroeshaar dan geen of ongezond, gebroken gerelaxt haar. Het percentage vrouwen met kale plekken en gebroken haar is te hoog, onze meisjes zijn te jong voor dit soort problemen en we moeten onze ogen er niet voor sluiten.”
Steeds meer vrouwen hebben in de afgelopen decennia het gevoel van schaamte van zich afgeschud. Voor velen, zoals first lady Liesbeth Venetiaan-Vanenburg, begon het al in de jaren zeventig met de Black Movement en de bekende slogan ‘Black is beautiful’. Of de boeken van Mireille daaraan hebben bijgedragen is niet echt duidelijk, maar kapsels met kroeshaar zijn vooral de laatste jaren in opkomst. Volgens Mireille is de opmars nog lang niet voltooid. “De modewereld heeft nog niks gezien. Wat grappig is, is dat je soms kroeshaardesigns ziet met glad haar, maar dat mensen zich dat nauwelijks
realiseren. Ik heb een video gezien van een juweliersshow. Het was prachtig om te zien en al die vrouwen hadden bantus en cornrows, weliswaar met glad haar, het waren echter allemaal kroeshaar-designs”, vertelt Mireille.
Een echte kroeshaar-(r)evolutie staat dus nog niet voor onze deur. Er moet nog veel gebeuren alvorens de schaamte over kroeshaar volledig uit de weg is geruimd. Vrouwen weten nog altijd te weinig over kroeshaar. Het is of vlechten in verschillende kapsels of gladmaken. Mireille is dus als één van de weinige zwarte vrouwen trots als een pauw met haar afro. “Weet je dat je juist altijd postieve reacties krijgt? Het is echt opvallend.”
Kris van Vlijt
Nu populair
