Kunstschatten

Kunsthistoricus Bart Krieger bespreekt elke maand een kunstwerk

Wilhelmina

Kunstwerken zijn op verschillende manieren te ‘lezen’. Met het oog, het hart en het hoofd. Het oog levert een objectieve beschrijving op, het hart een emotionele subjectieve en het hoofd kan het geheel in context plaatsen en hier betekenis aan geven. Deze maand de zandstenen ‘Wilhelmina’ (1923), naast Fort Zeelandia, van Gerard van Lom. 

Wat zien we?
Een meer dan manshoog standbeeld op een sokkel van een gekroonde vrouw. In haar rechterhand houdt zij een staf en met haar linkerhand slaat zij beheerst de mantel van haar voeten. Op de voorzijde van de sokkel is het koninklijk wapen afgebeeld, aan de achterzijde het wapen van Suriname.

Wat voelen we?
Trots met een vleugje romantiek ondanks dat het hier om een vrij statisch en robuust beeld gaat. Vooral de blik van de vrouw, gefixeerd op de horizon trekt de aandacht.

Wat denken we?
Elke Surinamer weet dat dit het standbeeld is van Wilhelmina, van 1890 tot 1948 Koningin der Nederlanden.

Betekenis?
Bij dergelijke beelden is de betekenis meestal door de opdrachtgever duidelijk aan de kunstenaar meegegeven. In dit geval was dat het volk van Suriname. De opdracht, waarvoor slechts achttienduizend gulden beschikbaar was, luidde: maak een mooi beeld van onze koningin, waar hare majesteit zelf en wij allen trots op kunnen zijn. Die trots is voelbaar, evenals kracht en alertheid, gezien de houding van het hoofd, alsof er door de vorstin iets in de verte wordt gadegeslagen. Door de kleding en draperieën (plooiingen) van de jurk lijkt het of we hier te maken hebben met een strijdbare stedenmaagd (personificatie van een stad) of een klassieke Griekse godin zoals Hera, die stond voor het ideaal van de vrouw: ‘hare schoonheid is daarom streng, ernstig, kuis en waardig’. Eigenschappen die, zegt men, ook van toepassing waren op Wilhelmina.
Wilhelmina is uitgedost op de manier waarop zij in 1898 werd gekroond zoals vastgelegd in een portret van Pieter de Josselin de Jong:

in hermelijnen kroningsmantel met smaragdparure bestaande uit diadeem, oorhangers, collier, enzovoorts. Smaragd is het zinnebeeld van de overwinning van het licht op de duisternis en hermelijnen worden geassocieerd met aristocratie en zijn een symbool van reinheid en zuiverheid. De boodschap is duidelijk. Wilhelmina is hier neergezet als strijdbare heerser van een imperium met gebieden in ‘de Oost’ en ‘de West’, waar de zon nooit onder gaat.
Geen wonder dat dit beeld in de nacht voor Onafhankelijkheid in allerijl is verplaatst van het Oranjeplein (nu Onafhankelijkheidsplein) naar een plek bij Fort Zeelandia. Na beëindiging van de Nederlandse heerschappij, staat de voormalige vorstin er op haar ‘nieuwe’ plek wat verloren bij en tuurt zij met heimwee naar open zee.

0

Gedeeld