Naar de Stad

Met belangstelling heb ik de recensie van Stacey Djojopawiro gelezen. Het is interessant om een kijkje te krijgen in de gedachten van een lezer en uiteraard zijn tips ter verbetering altijd welkom, zoals betreffende de afwisseling van foto’s uit de jaren dertig en uit 2015. De recensie vraagt echter ook om een paar opmerkingen.
Zo stelt de recensent dat de vertellingen getoetst zijn aan wat is opgeschreven door de Nederlanders. Dat is geen juiste voorstelling van zaken. De mondelinge overlevering en schriftelijke bronnen zijn aan elkaar getoetst en is soms de mondelinge overlevering en soms de schriftelijke bron gevolgd. Overigens waren de bronnen niet alleen Nederlands, maar bijvoorbeeld ook Surinaamse kranten en publicaties van de Saramaccaner Schmidt en de Aucaner Pakosie. Ze zijn niet alleen met elkaar vergeleken, maar ze vulden elkaar ook aan. Zo waren de schriftelijke bronnen onmisbaar voor het tijdspad.
De opmerking dat er in het boek geen kritiek klinkt op de koloniale periode beschouw ik als een compliment, want het is geen opiniestuk, maar – zoals op de website van de uitgeverij vermeld staat – een informatief boekje. De uitleg over kolonialisme is overigens niet bedoeld als sneer, maar dat is slechts een weergave van de gebeurtenissen in kindertaal.
Waaruit de recensent concludeert dat de bezoeken aan de bisschop, de gouverneur en koningin Juliana de hoogtepunten van de reis waren voor mij als auteur, is niet duidelijk. Er zijn in mijn ogen veel belangrijker dingen gebeurd, maar die staan niet in het boekje omdat ik slechts de verhalen van de Wayana gevolgd heb. Uit die verhalen kwam naar voren dat het bezoek aan de bisschop veelvuldig aangehaald werd in de tukusipan van Wehejok als zijnde het bezoek aan ‘de vaders’. Waarom er zo lang over dit bisschopsbezoek werd nagekaart, werd in 2012 niet duidelijk, maar uit vervolgonderzoek blijkt dat de Indianen al vóór 1937 aangegeven hadden dat ze een kerk wilden. Wellicht heeft het daarmee te maken.
Het bezoek aan de gouverneur was erg belangrijk voor de Wayana omdat Apetina een geweer kreeg. Hiermee ging een lang gekoesterde wens in vervulling. De Aucaners weigerden namelijk geweren te verkopen aan de Indianen. Verder staat er ten onrechte in de recensie dat de Wayana in 1937 Juliana ontmoet hebben; ze waren slechts aanwezig bij de saluutschoten ter ere van haar verjaardag. Het kanon heeft grote indruk gemaakt vanwege het lawaai en de soldaten boezemden hen angst in door verhalen van de Aucaners. Het geweer en de angst voor het kanon werden nog jarenlang besproken en dus staat deze gebeurtenis in het boekje.
Het verhaal dat de Wayana in 1937 de bisschop als een ‘man in een jurk’ (met het idee dat dat ongewoon was voor een man) zagen, is niet uit het onderzoek naar voren gekomen. Wel heeft één informant gevraagd of de witte man achter de bisschop (pagina 34) diens vrouw was. Dit kan niet gebaseerd zijn op zijn kleding, want die is niet zichtbaar. Het idee van ‘een man in een jurk’ vraagt inzicht in de genderaspecten van kleding van de verschillende bevolkingsgroepen en het is niet waarschijnlijk dat de Wayana dat in drie weken ontwikkeld hebben. Wie zich het straatbeeld van Paramaribo in 1937 voor de geest haalt, ziet ook Hindoestaanse en Javaanse mannen in respectievelijk dhoti en sarong, dus zo’n buitenbeentje was de bisschop niet.

Inderdaad is er nog niet veel onderzoek naar de geschiedenis van de Indianen gedaan, maar na publicatie van dit boekje is het onderzoek doorgegaan. In 2015 heb ik op de route Apetina – Makrutu de oude dorpen in kaart gebracht, met weer de onmisbare hulp van Arnold Arupa als tussenpersoon en tolk, en een team van Wayana dat de reis met alles wat erbij hoorde, verzorgde en de locaties van de dorpen aanwees. Het boekje waarover de recensent spreekt, zal hierover gaan. Wordt dus vervolgd!