Gezocht: echte negerin!
Een negerin met dikke billen en grote borsten. Dat wilde David hebben. Eentje die in een zwarte wijk woont en alleen met zwarte mannen omgaat. Maar ze moest ook een intellectueel zijn. En daar begonnen de problemen voor de joodse David, de hoofdrolspeler uit het boek ‘Alleen maar nette mensen’. En voor schrijver Robert Vuijsje, voor wie dit de debuutroman was, een stortvloed aan kritiek.
Het verhaal gaat over een joodse jongeman uit de elite die op zoek gaat naar een intellectuele negerin, het liefst eentje met grote borsten en een dikke bil. Om zijn dorst te lessen, gaat David de Bijlmer in om die zwarte vrouw te vinden. Tijdens zijn zoektocht komt hij zwarte vrouwen tegen met gouden tanden, grote stukken weave in hun haar en ook hun onvermijdelijke kinderen. Of ze intellectueel zijn? Dat is iets anders. ‘Het slechte nieuws was dat de intellectuele negerin niet bestaat. De kwaliteiten die zorgen dat een negerin een echte negerin is, verdwijnen zodra ze een intellectueel wordt. De intellectuele negerin is net zo saai als de intellectuele witte vrouw. Het is een utopie’. Voor zijn roman ontving hij de Gouden Uil Literatuurprijs 2009 en het boek werd door de jury beschouwd als verfrissend, confronterend en hartverwarmend.
De keerzijde hiervan waren de beschuldigingen die Vuijsje naar zijn hoofd geslingerd kreeg. De Surinaamse gemeenschap in Nederland was absoluut niet blij met ‘Alleen maar nette mensen’. “Ik had niet verwacht dat mensen zo heftig zouden reageren. Het valt me hierbij op dat mensen vooral aandacht hebben voor de hoofdstukken die gaan over mensen die dezelfde achtergrond hebben als zij. Lezers uit Amsterdam-Zuid maakten zich vooral druk om de hoofdstukken die zich afspeelden in Amsterdam-Zuid en lezers uit Zuidoost interesseerden zich alleen voor de hoofdstukken die zich daar afspeelden”, zegt Vuijsje.
Suriname
Volgend maand komt hij naar Suriname om ook met ‘echte’ Surinamers over zijn roman te praten. Van hen hoopt Vuijsje te kunnen begrijpen wat zij zelf van het boek vinden. Hij heeft na zijn veelbesproken debuut vele malen moeten benadrukken dat de roman fictief is, maar in de ogen van zwarte vrouwen, en vooral Surinaamse zwarte vrouwen, blijft het een zware belediging voor de Surinaamse vrouw.
De emoties liepen hoog op toen Vuijsje op 13 mei vorig jaar zich in een zaal vol zwarte vrouwen bevond, tijdens een door Women Inc. georganiseerd debat. Hij werd vooral aangevallen door het beeld dat hij geschetst had van zwarte vrouwen. “Van de zwarte vrouwen had ik eerlijk gezegd niet verwacht dat ze zo zouden reageren.
Niet in deze mate tenminste. Ik vind dat de zwarte vrouwelijke personages uit het boek meestal sterke karakters zijn; voor mij zijn ze heldinnen, zo heb ik ze beschreven.
“Ik hoopte mensen aan het denken te zetten over wat volgens mij het belangrijkste onderwerp is van Nederland in 2009: wat ze ‘de multiculturele samenleving’ noemen en hoe we in dit land met elkaar omgaan met al die verschillende bevolkingsgroepen.
“Het is niet zo dat ik een oplossing heb voor hoe we het voortaan allemaal moeten doen, ik wilde alleen dat mensen er een keer op een andere manier over na zouden denken. En ik wilde vooral dat mensen zich zouden vermaken tijdens het lezen van het boek. Je kunt nog zoveel willen vertellen, maar als het in een saaie verpakking zit, wil niemand het boek uitlezen.”
Seksbelust
Dja dja blaka uma Elvira Sweet, voorzitter van het stadsdeel Amsterdam ergerde zich aan het eenzijdig beeld dat Vuijsje geschept had, namelijk dat van seksbeluste vrouwen. Terwijl de Surinamers in Nederland hun tanden hebben laten zien aan Vuijsje, hebben Marokkanen en Antillianen zich nogal stilletjes gehouden. Maar ook deze groepen worden in ‘Alleen maar nette mensen’ besproken: ‘Hollanders zien geen verschil tussen een Antilliaan en een Surinamer. Ook niet tussen een Turk en een Marokkaan. Turken zijn boos op Marokkanen omdat die hun een slechte naam geven. Om dezelfde reden zijn Surinaamse negers boos op Antillianen. Ook dragen Antillianen teveel goud, spreken ze geen Nederlands en zijn ze dom’.
Vuijsje vermoedt dat het feit dat hij ‘wit’ is, een grote rol heeft gespeeld ten aanzien van de kritiek vanuit Surinaamse kringen. “Ik denk dat ze daarom vinden dat ik minder recht van spreken heb om te schrijven over zwarte personages, en dan ook nog soms op een komische of kritische manier.”
Maar dan zouden de belangenorganisaties van Antillianen, Afrikanen of Marokkanen ook van zich hebben laten horen. Of niet? Vuijsje: “Ik heb eigenlijk alleen Surinamers gehoord. Ik weet niet wat dat verder zegt. Het zou kunnen dat Marokkanen tevreden waren over het boek. Het zou ook kunnen dat Afrikanen en Antillianen zich niet zo diep verbonden voelen met Nederland als Surinamers en dat ze daarom niet op die manier in actie zijn gekomen. Het is overigens wel zo dat Rowanda, het belangrijkste zwarte vrouwelijke personage uit het boek, van Surinaamse afkomst was en dat Surinamers van alle mensen die ze allochtonen noemen de grootste rol speelden”, legt de auteur uit.
De ironische keerzijde hiervan is dat Vuijsje vlak na zijn debuut een relatie begon met een uit Suriname afkomstige, zwarte, vrouw. Op zijn klimtocht naar faam heeft zij, Lynn Spier, hem vaak bijgestaan en is ook een paar keer in de media verschenen. Er zijn toen en nu nog mensen die wel kritiek op haar hebben, maar volgens Vuijsje heeft zijn vriendin het niet al te zwaar gehad met de zogenaamde critici.
Of zij de echte negerin is die hij zoekt? “Ik weet niet waaraan je moet voldoen om die kwalificatie te mogen dragen, maar ik denk wel dat ze een echte negerin is ja. Ze kan haar weg vinden in alle groepen die hier in Nederland leven; tussen Surinamers maar ook tussen blanke Hollanders voelt ze zich op haar gemak.”
Succes
Uiteindelijk hebben de negatieve reacties en de discussies die daarop volgden een explosieve invloed gehad op de verkoop van het boek, wat in grote mate heeft bijgedragen aan het succes. Ook al is dat tot groot misnoegen van velen. Vuijsje: “Ik wil wel erbij zeggen dat het succes van het boek natuurlijk ook veroorzaakt is doordat er veel mensen waren die het een erg goed boek vonden. Er was een discussie tussen twee uitersten: mensen die het erg goed vonden en mensen die zich er erg boos over maakten. Als er alleen maar mensen waren geweest die zich boos maakten en het een slecht boek vonden, denk ik niet dat het zo succesvol was geweest”.
Het succes heeft ertoe geleid dat de zoektocht naar een echte negerin waarschijnlijk wordt verfilmd. Filmproducent IDTV heeft Robert Vuijsje benaderd met een filmcontract voor ‘Alleen maar nette mensen’. De ophef zal ongetwijfeld mee huppelen, maar aan de andere kant betekent dat voor Vuijsje alleen maar succes.
Nu populair
