Parbode Xtra: Bakhuisgebied te koop voor 3 US-dollar per ton

Met het Chinese staatsbedrijf Chinalco heeft de regering een Memorandum of Understanding (MoU) getekend om de bauxietvoorraden in West-Suriname te ontginnen. Critici zijn niet te spreken over de plannen.

Tekst Zoë Deceuninck     Beeld Raoul Joemrati

Aluminium Corporation of China Limited (Chinalco) zal 426 miljoen US-dollar investeren in de ontginning van bauxiet in het Bakhuisgebergte in West-Suriname. Het Chinese staatsbedrijf mag hier activiteiten uitvoeren in een gebied twee keer zo groot als het stuwmeer. Via twee dochtermaatschappijen zal Suriname 13 procent aandeel krijgen in het project. Op 25 november 2024 werd de Memorandum of Understanding (MoU) getekend.

“Jarenlang hebben we geprobeerd de bauxietindustrie in West-Suriname nieuw leven in te blazen, maar zonder succes”, zei president Chandrikapersad Santokhi bij de ondertekening van de overeenkomst. “Ik stel mijn vertrouwen in Chinalco.”

Chinalco is de grootste producent van aluminium ter wereld. In het Bakhuisgebergte zal het bedrijf jaarlijks 6 miljoen ton bauxiet mijnen, en dat voor de komende dertig jaar. Het bauxiet zal vervolgens met de trein naar de haven van Apoera worden getransporteerd voor verdere export naar het buitenland.

Deze plannen zijn vastgelegd in een concept mineraalovereenkomst die het parlement nog moet behandelen. Dat moet uiterlijk in maart 2025 gebeuren.

Vrij van belastingen

De Vereniging van Economisten in Suriname (VES) heeft stevige kritiek geuit op de overeenkomst met Chinalco. Daarin staat onder meer dat het bedrijf is vrijgesteld van elke vorm van belasting – inclusief loonbelasting – in Suriname. Buitenlandse bedrijven waarmee Chinalco samenwerkt hoeven ook geen belasting, royalty en leges te betalen aan de staat.

Surinaamse bedrijven krijgen deze vrijstelling niet, tenzij Chinalco aandeel heeft in het bedrijf. Dit verzwakt de concurrentiepositie van lokale bedrijven, stelt de VES in een ingezonden brief aan de president. Daarin vraagt ze om de overeenkomst op te schorten totdat er een grondige herziening en brede maatschappelijke consultatie heeft plaatsgevonden.

Volgens berekeningen van belastingexpert Stanley Esajas krijgt Suriname met de huidige afspraken slechts 3 US-dollar aan inkomsten per ton bauxiet die Chinalco exporteert. “Dit is de slechtste deal die ik ooit heb gezien”, zei hij eind vorig jaar op een paneldiscussie van de VES.

‘In plaats van belastingen worden er royalty’s geheven’, verklaart Amrish ‘Danny’ Lachman, voorzitter van de Presidentiële Commissie die de ontwikkeling van het Bakhuisgebergte overziet, de keuze voor de belastingvrijstelling. ‘Op die manier kan Chinalco geen transfer pricing toepassen’.

Transfer pricing is een strategie in de boekhouding waarbij prijzen van geleverde goederen en diensten worden verrekend tussen twee afdelingen van eenzelfde bedrijf. Zo worden winsten verschoven naar andere landen en de inkomstenbelastingverplichting verlaagd in het land waar de activiteiten worden uitgevoerd.

De presidentiële commissie doet de kritiek van de VES af als stemmingmakerij. Zij stelt dat Suriname jaarlijks alleen al aan royalty’s zo’n 30 miljoen US-dollar zal ontvangen, bovenop het dividend dat de staat krijgt uitbetaald via haar aandelen in de twee dochtermaatschappijen. De eerste inkomsten worden in 2028 verwacht.

Local content

Volgens Lachman is de conceptovereenkomst daarnaast ook voorzien van een sterke local content paragraaf die lokale aanwerving, lokale inkoop en lokale capaciteit in Suriname verzekert. De commissie rekent op zo’n 2000 arbeidsplaatsen (500 direct, 1500 indirect) voor de lokale gemeenschap.

Chinalco wordt daarnaast verplicht de haalbaarheidsstudies voor de bouw van een raffinaderij en smelter uit te voeren, zodat bauxiet in Suriname verwerkt kan worden tot aluinaarde, de grondstof van aluminium. Dat zal de werkgelegenheid en inkomsten voor de staat vergroten. De VES ijvert dat dit meteen in de overeenkomst wordt opgenomen.

‘Het is naïef om te verwachten dat een investeerder zich toelegt op de bouw van een raffinaderij en smelter zonder gedegen studies vooraf’, countert Lachman.

‘Vrijbrief aan Chinezen’

In het werkgebied van Chinalco liggen zeker drie Inheemse dorpen, samen goed voor ruim 2000 inwoners.

Tijdens de paneldiscussie van de VES presenteerde econoom John Goedschalk een paragraaf in de overeenkomst die stelt dat Chinalco het recht krijgt om bewoners uit hun werkgebied te zetten als zij een hinder vormen voor de operaties. Dit zorgde voor grote verontwaardiging in de zaal.

Lloyd Read, voorzitter van het Inheems Kollectief Suriname, sprak van een ‘vrijbrief aan Chinezen’. De Vereniging van Inheemse Dorpshoofden Suriname bereidt een rechtszaak voor.

Lachman erkent dat de paragraaf bestaat, maar stelt dat de geruchten over eventuele ontruiming van inheemse dorpen ‘pure onzin’ is. ‘De mijnactiviteiten liggen op 80 kilometer van de dorpen. De dorpen zijn geen onderdeel van de concessie, noch zijn er activiteiten daar geprojecteerd. Niemand wordt verplaatst’, zegt hij.

Chinalco moet jaarlijks een fonds van 800.000 US-dollar beschikbaar stellen voor de ontwikkeling van de lokale gemeenschap. Volgens Lachman zijn de eerste geluiden uit de dorpen zelf positief.

0

Gedeeld