Roofstaat: wat iedere Nederlander moet weten

Wie denkt aan platenlabel Top Notch, denkt aan succesartiesten als Typhoon, Winne en Jiggy Djé. Maar ook aan projecten als ‘Sranan Gowtu’, met als doel de herwaardering van de Surinaamse muziek. Het platenlabel is, zoals de Nederlandse samenleving, een meltingpot van diverse culturen en roots, en is zich daarvan bewust. Hoewel het uitbrengen van een boek voor een muzieklabel zeker vernieuwend is, is het eigenlijk niet verrassend.

Op 14 maart werd in Paradiso in Amsterdam op grootse manier het boek ‘Roofstaat’ gepresenteerd. De boodschap van de avond was duidelijk, zoals de reden achter Roofstaat dat ook is: het is tijd om de geschiedenis te erkennen zoals hij is, niet zoals we willen dat hij was. De ondertitel ‘Wat iedere Nederlander moet weten’ spreekt voor zich.

‘Roofstaat’ is een geactualiseerde versie van het eerder verschenen ‘Zwartboek’, geschreven door Ewald Vanvugt. Uitgangspunt van Vanvugt was het vertellen van de Nederlandse geschiedenis zoals hij is, niet zoals Nederlandse kinderen hem gepresenteerd krijgen in de hedendaagse schoolboeken, met mooie verhalen over stoere zeehelden, weelderige grachtenpanden en een florerende specerijenhandel.

Het boek ontleent zijn titel aan de door Multatuli gehanteerde term voor Nederland, gebruikt in ‘Max Havelaar’. Want Nederland kan dan wel het rijkste land ter wereld zijn geweest, dat is voor een groot deel te danken aan de handel van slaven en specerijen. Iets wat niemand moet vergeten en wat iedereen moet weten, dacht ook Top Notch-platenbaas Kees de Koning. Hij liet het boek actualiseren en opnieuw uitbrengen. Schrijver Ewald Vanvugt is journalist, fotograaf en historicus die met regelmaat over het Nederlands koloniaal verleden schrijft. Tijdens een reis in Bali werden zijn ogen geopend over hoe de Nederlandse geschiedenis hem vanuit de boeken altijd anders was aangeleerd, toen hij een bibliotheek binnenwandelde met verslagen uit de koloniale tijd.

Toen hij bij terugkomst in Nederland een historisch tijdschrift las over Bali, werd de vaderlandse kijk op de koloniale geschiedenis bevestigd, iets wat Vanvugt in 1985 noopte tot het schrijven van ‘Wettig Opium’, over hoe onder andere de koninklijke familie profiteerde van de opiumhandel die de Indonesische bevolking lamlegde. De koloniale geschiedenis van Nederland in Indonesië komt dan ook het meest aan bod in het vuistdikke naslagwerk, naast de geschiedenis in Suriname, de Caribische eilanden, Zuid-Afrika en de Molukken. In chronologische volgorde wordt er met name tussen deze landen heen en weer gesprongen. Er wordt verteld over de eerste kruistochten van Nederlanders, de eerste schepen van de VOC, de koloniale oorlogen met Engeland en Frankrijk, de suikerhandel en slavenopstanden en uiteindelijk de afwikkeling van het koloniale verleden. Er is zo veel informatie en Vanvugt heeft uit zo veel bronnen geput, dat het boek soms niet ontsnapt aan een droge opsomming van feiten en gruwelen die je doen duizelen, en waarvan het niet altijd duidelijk is wat we ermee moeten of hoe we het moeten plaatsen. Voor een boek dat discussie wil aanwakkeren, is het beeld soms erg eenzijdig.

Dat neemt niet weg dat de verschillende passages tekenend zijn en je de rillingen over de rug laten lopen. Buitenlandse reizigers die in de ‘Gouden Eeuw’ Suriname aandeden, rapporteerden allen over de meest gruwelijke behandelingen van slaven, onmenselijker dan ze op elke andere plek hadden gezien. De martelingen, verkrachtingen en lijfstraffen, ze zijn te schokkend voor woorden. Maar dit maakt dat het niet altijd even makkelijk zal zijn voor de Nederlandse bevolking, die jarenlang een andere geschiedenis heeft geleerd, dit boek te erkennen. Een boek dat zo confronterend weergeeft hoe de Nederlanders zich gedroegen, kan in iets tegenovergestelds resulteren, namelijk in het verdiepen van de kloof in plaats van het omarmen van een gezamenlijke geschiedenis. Actueel is het zeker, gezien de Zwarte Pietendiscussie in Nederland. Maar of dit boek de discussie verder gaat helpen, moet de periode rond Sinterklaas uitwijzen.

Roofstaat: Wat iedere Nederlander moet weten, Ewald Vanvugt, 2016, Nijgh & Van Ditmar/Top Notch, ISBN 9789038801278

0

Gedeeld