Saamaka

Menno Marrenga GEPLAATST OP 1 mei 2011

2.230 Views

NIEUW MATERIAAL

Felu had een nieuwe buitenboordmotor gekocht en die dingen komen aan in grote dozen met piepschuim. Dus toen de kinderen kwamen spelen, brachten ze er brokken van mee. Piepschuim biedt als constructiemateriaal andere mogelijkheden dan de nerf van maripablad. Technologische innovatie is mijn vak. Maar hoe ouder ik word, hoe wijzer. En ik krijg in de gaten dat technologische innovatie gewoon vanzelf gaat – of niet. Bottom-up heet dat: lever de tools, kijk en probeer te begrijpen hoe het mechanisme werkt. Dat doe ik dus.

Dit zijn nog maar kinderen, maar over tien jaar moeten zij aan de bak. De jonge innovators ontdekten snel dat piepschuim niet geschikt is voor het maken van speelgoedkorjaaltjes; de nerf van maripablad is beter. Dus zochten ze naar wat anders. Ik verwachtte dat ze zouden uitkomen bij een speedboot, want moderne materialen horen bij moderne toepassingen. Maar Soliki ging nog een stap verder: hij probeerde eerst een piepschuim vliegtuig en toen dat niet lukte werd het een helikopter. Persoonlijk heb ik het niet zo op die dingen. Ik heb ze in actie gezien, in 1989. Natuurlijk draagt de helikopter zelf geen schuld, het was onze dappere Luchtmacht. De vaders van deze jongens vluchtten destijds gillend het bos in en ik ben nog altijd onrustig als zo’n kreng overflappert, maar voor de huidige generatie is een helikopter een ding dat pakketten brengt. Het denken over goed bestuur is de afgelopen twintig jaar immers veranderd: brood en spelen in plaats van mitrailleurkogels, en dat is toch een hele verbetering. Het is waar: een helikopter, als ding-an-sich, heeft een woeste schoonheid. Zoals motorfietsen, tijgers en metaaldraaibanken dat hebben.
Traditionele Saamaka vormgeving heeft dat ook. Het heeft met het materiaal te maken: hout vraagt om strakke lijnen, metaal ook, maar toch anders. Marmer bijvoorbeeld niet en het wulpse van Michelangelo lukt niet in staal of hout: kijk maar naar gesneden beelden in een houten kathedraal, zelfs al zijn ze dik geplamuurd, je ziet direct aan de bonkigheid dat het geen marmer of gips is. En nu is er piepschuim. De jongens ontdekken de eigenschappen van dit nieuwe materiaal: isotroop, elastisch, grofkorrelig en goed verspaanbaar. Dat je met vuur en petroleum piepschuim ook kunt vormen ga ik ze niet vertellen, want ik wil ervaren of ze dat zelf ontdekken – voorlopig zijn ze nog niet zo ver. Wat ze wel leerden, is dat je van piepschuim geen korjaaltjes kunt maken, ook geen vliegtuigjes, maar wel mooie helikoptertjes.
Hoe komt dat nou? Bij helikopters horen toch materialen zo stug als een soldatenbrein – piepschuim hoort bij knuffelbeesten of desnoods scooters, toch niet bij helikopters? Vanmorgen, toen de jongens op school waren, experimenteerde ik zelf. Ik sneed korjaaltjes van maripabladnerf, van cederhout en van piepschuim. En ik sneed vliegtuigjes, en inderdaad, dunwandige vormen lukten niet in grofkorrelig piepschuim. Dus geen vliegtuigvleugels of korjalen. Met de andere materialen lukte het wel. Maar toen de jongetjes uit school kwamen, hongerig en experimenteerbelust, keurden ze mijn knutselwerkjes af. Soliki deed voor hoe het moest: korjalen uit maripanerf moeten bakvormig zijn als zandschuiten, korjaaltjes uit cederhout moeten lomp en breed zijn als souvenierkorjaaltjes – niet rank en sierlijk als een echte korjaal, of als mijn cederhouten imitatie. Toen snapte ik het: de jongens maakten niet een echte korjaal in verkleinde vorm, maar een souvenierkorjaal op ware grootte. En die maripanerfdingen waren geen verkleinde modellen van vliegtuigen, maar kopieën van de volksvlijt die tien jaar geleden in de mode waren in Nederlandse Wereldwinkels. Vermoedelijk is hier eens een toerist langs gekomen, die demonstreerde hoe je die moet maken. Op zich grappig, maar als ze worden nagemaakt met heel ander materiaal, gaat het mis. Bij helikopters was geen voorbeeld, dus moesten de jongens de tussenstap overslaan en zich behelpen met een echte helikopter en hun eigen vindingrijkheid.