Snijders versus Snijders

Hoe het met mijn kennis van het Sranan is gesteld? Ik denk dat het wel meevalt. Ik versta negentig procent van wat wordt gezegd, al hangt het er wel vanaf wie het zegt. Minstens 95 procent van het Sranan dat over de lippen van DesiBouterse komt, kan ik volgen, spreekt een bewoner uit het binnenland dan blijf ik steken op 75 procent. Ik vermoed dat ze een soort van dialect praten. Is niet zo vreemd; ook in Nederland verschilt het Nederlands in het noorden van dat van het zuiden. Om maar te zwijgen over de Vlamingen. Mijn Javaanse wederhelft, die toch verdraaid goed Nederlands spreekt, kijkt mij altijd vol onbegrip aan als we via BVN naar een Vlaams programma zitten te kijken. Ze kan het nauwelijks volgen. Zo volgt ook een blik van onbegrip als ze Surinamers die lange tijd in Nederland wonen, moet aanhoren. Alsof ze dag in dag uit teveel hete aardappels hebben gegeten, waardoor hun tong is verdikt wat het spreken bijna onmogelijk maakt. Of zoals ze hier zeggen: ze praten met een gedraaide tong. Aan een gebrek aan taalgevoel kan het niet liggen, want zodra ze bij haar Javaanse familie is, smeedt ze moeiteloos en zonder bij na te denken Nederlands, Sranan en Surinaams-Javaans in één zin.
Ik heb dat vermogen niet. Kort na mijn vestiging in Suriname, in 1993, heb ik een cursus Sranan gevolgd. Een soort pretcursus van Robby Morroy, waarbij de deelnemers basics voor bakra-dummy’s voorgeschoteld kregen. Morroy is overigens een begenadigd musicus, dus los van de beleefdheidstermen die we leerden, genoten we vooral van zijn liedjes, door hemzelf op de gitaar begeleid. ‘Me go bai wan kaw’ is mij daar het meest van bijgebleven, dat zoemt af en toe nog door mijn hoofd als ik een koe zie.
Grootste probleem in Suriname voor iemand die Sranan wil leren, is dat vrijwel iedereen Nederlands praat. Roep ‘Fa waka?’ en je krijgt steevast als antwoord ‘Het gaat!’. Tja, dat dwingt de mens nu ook niet om een heel betoog in het Surinaams te houden. Al met al denk ik dat ik het niet slecht doe. Maar een bijspijkercursus van jouw kant grijp ik met beide handen aan. Als tegenprestatie wil ik jou wel een opfrislesje Nederlands geven, maar ik denk dat dit na veertig jaar Nederland lichtelijk overbodig is.
Adios,

Armand

Het Sranantongo laat zich het beste aanleren als je in een omgeving bent waarin deze taal als omgangstaal wordt gebruikt. Drukke markten, volkse feesten en Surinaamse vrienden met Parbo doen in dit geval wonderen. Zelf schreef ik in 1994 een lexicon Surinaams van de straat/Sranantongo fu strati dat bol stond van gangbare alledaagse uitdrukkingen. De Playboy wijdde er een mooie recensie aan waarin alle woorden voor de edele delen in een bijlage waren verzameld. Je bevinding over antwoorden in het Nederlands naar een blanke klopt. Toch voel ik een beetje onvrede met je opmerking de taal te verstaan maar weinig te spreken, want waar een wil is, is een weg.
Ik heb me altijd aan geërgerd dat blanken in Suriname de taal niet spreken, maar bijvoorbeeld nieuwe Chinezen binnen no time wel. Sranantongo is winst: als je een beetje in die taal kan communiceren, leg je sneller contact.
De gouden truc is wat ik noem ’spreken in Sranantongo sfeer’. Dit is een eenvoudige mix van Nederlands en Sranantongo. Dus twee zinnetjes gewoon Nederlands, gevolgd door een kernachtig stuk Sranantongo werkt als een speer en straalt vaak ook nog humor uit. Verder moet het accent Surinaams zonder Hollandse ‘r’ zijn, de laatste ‘n’ van Nederlandse woorden moet je gewoon de oorlog verklaren. Dus: mense(n), zitte(n), lope(n)… Last but not least: voeg een paar Surinaamse tussenwerpsels toe aan je repertoire: man (mang), ay mang, jongu, a bun, no? En eindig met A bun. Einde bijspijkercursus.
Taal en muziek hebben volgens mij veel overeenkomsten en ze versterken elkaar. Vind je het gek dat liedjes daarom zoveel kracht hebben. Als componist ervaar ik ook de verschillen. Muziek is abstracter, dus vrijer, maar toch emotioneler en directer. Met mijn Surinaamse collega’s in Nederland spreek ik vaak in de gemixte stijl. Surinaamse jongeren in Nederland gebruiken hiernaast een regen aan uitdrukkingen uit de Amerikaanse rapmuziek en soms woorden van Marokkanen, Turken en Antillianen. Dat versta ik soms gewoon niet meer. Weet je wie mijn favoriete Sranan-spreker van dit moment is? Antoon San a Jang van Radio Zon in Paramaribo! Ik kan niet genoeg krijgen van zijn spitsvondige interpretaties in zijn internet nieuwsprogramma’s. Okee Armand, mo stop jongu. A bun, Wo taki…

Ronald