Het is Tweede Kerstdag 2003. Om tien voor half drie ’smiddags stort op Berg en Dal, de eeuwenoude maar inmiddels vervallen plantageaan de Surinamerivier, met oorverdovend lawaai de in 1912 gebouwde kerk in. Eengebeurtenis die aan de rest van Suriname geruisloos voorbij is gegaan, maar dieterug te vinden is in de historische aantekeningen van Bernd Katt. De Duitserbekommert zich al jaren om het wel en wee van de plantage. Zijn droom is omBerg en Dal weer op een of andere manier nieuw leven in te helpen blazen. Eendroom die hoogstwaarschijnlijk gerealiseerd gaat worden, nu er vergevorderdeplannen zijn om van Berg en Dal een toeristische bestemming te maken.
De 58-jarige Katt heeft sindsbegin jaren zeventig een onuitwisbare band met Suriname. Via vrienden belanddehij destijds in de toenmalige Nederlandse kolonie, waar hij als voetbaltalentbij Jai Hind terecht kwam. “In Duitsland speelde ik in de hoogsteamateurklasse. In Suriname vroeg een vriend of ik zin had om naar een wedstrijdvan Jai Hind te gaan kijken. Dat leek me wel wat. Eenmaal op Kwatta moesten weeerst de koeien van het veld jagen alvorens er gespeeld kon worden. Natuurlijkhad ik ook mijn voetbalschoenen meegenomen, dus toen mij werd gevraagd om meete spelen, heb ik uiteraard ja gezegd.
“Jai Hind, dat in de hoofdklasse meedraaide, dreigde tedegraderen en kon mij goed gebruiken. Uiteindelijk zijn we niet gedegradeerd.Of dat mijn verdienste is geweest weet ik niet. Later ben ik overgestapt naarTransvaal, dat in Concacaf-verband speelde. We reisden in het Caribisch gebiedom wedstrijden te spelen, dat was een prachtige tijd. In het seizoen 1975-1976speelden we zelfs in de finale tegen Español, de kampioen van Mexico. Weverloren, maar het was een fantastische ervaring. De kranten stonden er volvan. Ik stond bij iedereen bekend als de Strateeg.”
Toch kwam er in 1977 een einde aan zijn Surinaamse avontuur.“Ik was hier met een aantal vrienden gekomen om een bedrijf of zo op te zetten.Onze gedachten gingen uit naar een restaurant of hotel. Uiteindelijk was ikechter de enige die overbleef. Ik had ook niet zoveel geld, dus besloot ik weerterug te gaan naar Düsseldorf, waar ik bij mijn oude werkgever, de gemeente,weer aan de slag kon gaan. Ik was ook gevraagd om op proef mee te trainen bijFC Groningen, maar een vaste baan bood mij meer zekerheid. Dus heb ik devoetballerij vaarwel gezegd.”
Verliefd
In 1998, toen hij vijftig werd, besloot Katt opnieuw naarSuriname te gaan. Sindsdien is hij vrijwel ieder jaar geweest. Zes jaar geledenkwam hij voor het eerst op Berg en Dal, dat toen al zwaar vervallen en vrijwelvolledig verlaten was. “Ik was er nog nooit geweest, kende het niet eens. Maarik werd direct verliefd op die plaats. De ligging tussen de Blauwe Berg en dePilatusberg is echt geweldig. “Ook sprak de band met Duitsland mij natuurlijkdirect aan. In de achttiende eeuw kwamen vanuit Hernhut de eerste zendelingenvan de EBG. Duitsers schreven in die tijd dat Berg en Dal hen een soortRijn-gevoel gaf en deed denken aan het Lorelei-gebied. Ik weet niet of dievergelijking klopt, maar de schoonheid van deze plek aan de Surinamerivierheeft echt diepe indruk gemaakt.”
Over de geschiedenis van Berg en Dal was weinig bekend.“Toen in 1999 de stichting Wederopbouw Berg en Dal werd opgericht, besloot ikook iets te doen. En ben gaan graven in de archieven. Ik ben begonnen in hetuniversiteitsarchief van Hernhut. Na dagen speurwerk had ik bergen documenten,foto’s en oude kaarten achterhaald. Sindsdien ben ik niet meer gestopt en steekik vrijwel al mijn vrije tijd in het vastleggen van de geschiedenis van Berg enDal. Ik zoek in archieven in Utrecht, Den Haag en Amsterdam en kom regelmatigbij de EBG in Paramaribo.”
De berg informatie die hij boven tafel heeft gehaald isindrukwekkend. Katt is een soort wandelend archief geworden, die nietuitgesproken raakt over Berg en Dal. Over iedere bewoner, van eigenaar totslaaf, heeft hij wel kennis vergaard. Wanneer ze zijn geboren en overleden,hoeveel kinderen ze hebben gekregen, wat ze te eten kregen, je kunt het zo gekniet verzinnen of hij weet er wel iets over te vertellen.
Goud
Dat de Blauwe Berg flinke voorraden goud en zilver bevat, isvoor hem ook allang geen geheim meer. “Op oude kaarten uit 1870 staan nog deingangen van mijnschachten, maar het is kennelijk nooit rendabel gebleken. Rond1990 hebben illegale goudzoekers geprobeerd goud te vinden, maar ook zij zijnverdwenen. De huidige eigenaar, Kersten, heeft voorzover ik weet geenbelangstelling om naar goud te zoeken. Bovendien is de goudvoorraad in de gronddestijds gebruikt als onderpand voor een hypotheek om Krasnapolsky Hotel tebouwen. Dus ook al haal je het niet uit de grond, op deze manier heeft het ookeen bepaalde waarde.”
Berg en Dal biedt momenteel een troosteloze aanblik, maarKatt hoopt dat daar spoedig verandering in komt. “Kersten wil samen met eeninvesteerder meer dan honderd vakantiehuizen bouwen. Als het aan mij ligt komter ook een museum, waar de hele geschiedenis van de plantage te zien is.”
En dus blijft Katt speuren naar nieuwe feiten over degeschiedenis van Berg en Dal. “Het is een leuke verslaving. Ik heb een enormnetwerk opgebouwd en ik blijf steeds op weer andere informatie stuiten. Ik denkdat er nooit een einde aan komt. Maar ik overweeg nu wel om alle gegevens eenssamen te vatten en te bundelen.
“Ik ben sinds 31 juli 2006 met vervroegd pensioen en hoop meop korte termijn in Suriname te kunnen vestigen. Het liefst om mij bezig tehouden met de wederopbouw van Berg en Dal. Daarover heb ik ook contact metKersten. Hoe dan ook, om definitief naar Suriname te komen moet ik wel ergenseen voet tussen de deur krijgen en wat te doen hebben. Want ik ben niet vanplan om de hele dag in de hangmat te gaan liggen en djogo’s te drinken. Is wellekker natuurlijk, maar ik heb wel graag wat om handen. En als dat betekent datik mij op Berg en Dal moet vestigen, dan doe ik dat graag.”
|
Geschiedenis Berg en Dal 1713 Stichtingvan een militaire post op de Armadille Hill (gordeldierheuvel), Parnassus- ofBlauwe Berg, die toen werd beschouwd als ‘de grens van de beschaafde wereld’. 1717 Opzet sociëteitsgoudmijnonder directeur Salomon Sanders met Duitse mijnwerkers en circa 27 sociëteitsslaven.Het resultaat van de goudwinning was gering. 1722 HendrikTemming, gouverneur van 1722 tot 1727, legt de mijnbouwactiviteiten stil. Hijnam het besluit om zichzelf 1.500 akkers (1 akker = 0,429 ha) toe te wijzen. In1723 werd het terrein tot 3.000 akkers vergroot, later verwierf hij nog eens2000 akkers aan de overkant van de Surinamerivier. Berg en Dal was toen eensuikerplantage. 1729 Slavenpopulatiete Berg en Dal: 53 mannen, 20 vrouwen, 5 jongens, 5 meisjes. 1730 28 juni. Aanval van een veertigtal marrons. Deaanvallers voerden vijf vrouwen mee, waarvan een bij haar poging om te vluchtenverdronk, terwijl een ander zwaar gewond werd. 1735-1736 De eerste drie Hernhutters inSuriname, Georg Berwig, Georg Piesch en Heinrich Christoph von Larisch naarBerg en Dal gestuurd. Op 4 februari 1736 overleed Von Larisch en de eerstebroeder en zendeling werd in de Surinaamse aarde begraven. De twee anderenkeerden in maart/mei 1736 ziek naar Hernhut terug. 1737 15 tot 18mei: inventarisatie van de plantage. De taxatiewaarde van Berg en Dal bedroeg71.107,18 gulden geschat. De slavenbevolking bestond uit 50 mannen, 32 vrouwen,6 jongens en 13 meisjes met een ‘totaalwaarde’ van 39.020 gulden. 1753 6 Augustus.Charlotte Elizabeth van der Lith overleden. 1768 29 Juni.Oprichting van de firma Christoph Kersten & Co (CKC) door de HernhuttersRenatus van Laar, Anton A. Lawatsch en de kleermaker Christoph Kersten. CKC isanno 2007 de eigenaar van Berg en Dal. 1830 De slavenvan Berg en Dal komen in aanraking met het christendom (Hernhutters, EBG).Eerste kerkdienst door broeder Garth in de woning van directeur Abarbanel. 1839 26September. Inwijding van de eerste kerk. De slavenbevolking bestond uitongeveer 250 personen. 1856 Ongeregeldhedenonder de slaven van Berg en Dal omdat zij honger leden. De zendelingen wistende ruzie tussen directeur en slaven te sussen; invoering van het nieuweslavenregelement, waarin o.a. de strafbevoegdheden van de plantagebeheerdersworden beperkt; verbetering van de regelingen betreffende voeding en kleding;opheffing van het verbod op het geven van schrijfles aan slaven. 1861 Opnieuw eenopstand. De administrateur wilde in november 1861 de slaven tussen de veertienen twintig jaar naar de zusterplantage Breukelerwaard aan de Boven-Commewijneoverplaatsen. Zij weigerden en vluchtten het bos in. Door tussenkomst vanbroeder Clemens waren zij uiteindelijk bereid terug te keren. 1862 Beginjanuari 1862 verklaren alle slaven van Berg en Dal zichzelf vrij en weigerenaan het werk te gaan. Het gouvernement stuurt er een militaire macht op af omze te dwingen het werk te hervatten. Opnieuw waren het de zendelingen, Clemensen Weiss, die de stakende slaven tot bedaren weten te brengen. 1863 1 Juli:Emancipatiedag. Aan 318 personen van Berg en Dal werden 100 familienamengegeven. De eigenaren ontvingen 94.500 gulden ter compensatie voor hetvrijkomen van hun slaven. 1869-1882 Geleidelijkaan volledige overname Berg en Dal door de EBG. 1870-1875 EchtpaarKarl Eduard en Sophie Marie Lehmann naar de vaste zendingspost Berg en Dal (dattot 1914 het hoofdmissiestation van de EBG was). 1875 BroederCarl Wilhelm Raatz als opvolger van Lehmann naar Berg en Dal. Raatz stierf op24 november 1885, zijn graf is te vinden op de Blauwe Berg. 1878 Opening vaneen geregelde stoomvaartdienst Paramaribo-Berg en Dal door de goudindustrieelS.C. Hijmans. 1879 Volgens hetkoloniaal verslag telt de EBG-school op Berg en Dal 55 leerlingen, 34jongens en 21 meisjes. Onderwijzer: F.H. Nede. 1898 6 mei: delaatste op Berg en Dal gevestigde zendeling, Wilhelm Burow naar de stadteruggeroepen. De plantage wordt vanwege de vele malariadoden door dezendelingen dede kondre (land des doods) genoemd. 1912 28 juni:inwijding van de nieuwe kerk. Deze nieuwbouw was vooral aan de inlandse evangelistenJ. Ch. van Bossè en Marius Schelts te danken. 1928 Leiding enbeheer van de Surinaamse Broedergemeente aan Zeist overgedragen. De zending inSuriname is niet langer meer Duits, maar Nederlands georiënteerd. 1937 Vanaf haarhouthandel aan de Saramaccastraat onderhoudt CKC iedere dinsdag een veerdienstper motorschip Bergi. 1968 Suralcodraagt aan het gouvernement de 110 kilometer lange weg Paranam/Afobaka over.Hierdoor is Berg en Dal bereikbaar over de weg. 1986-1992 Binnenlandseoorlog. In de districten Marowijne, Sipaliwini en Brokopondo is de noodtoestanduitgeroepen wat de militairen alle vrijheid van handelen geeft. Berg en Dalwordt in die tijd maar door één persoon bewoond en raakt verder in verval. 1999 11 oktober.Oprichting stichting Wederopbouw Berg en Dal. Doel van de stichting is ondermeer het bevorderen van economische activiteiten teneinde de plantage en hetomliggend gebied tot bloei te brengen. 2003 Volgenstoenmalig directeur René van Essen van CKC zijn van het oorspronkelijke areaalnog circa 2.400 hectare (aan beide zijden van de Surinamerivier 1.200 hectare)in het bezit van CKC. 26 december: de EBG-kerk stort na 91 jaar volledig in.
|
Nu populair
